زیتون ـ فریده ریحانی: «نه فروشنده‌ها خوشحالند، نه مردم. مردم توان خرید ندارند و فروشنده‌ها هم از بازار شب عید، چیزی دشت نمی‎کنند. فقط شلوغی توی خیابان‎ها شاید مثل آخر سال‎های دیگر باشد، وگرنه هیچ‌چیزی شبیه عید نیست.»

این‌ها را زن بازنشسته‌ای به «زیتون» می‌گوید که حقوق ماهیانه‎اش یک میلیون و دویست هزارتومان است و باید یک ماه زندگی‌اش را با آن بگذارند، او می‌گوید: «پسته کیلویی ۲۸۰ هزارتومان است، معلوم است که مردم توانایی خرید آن را ندارند و آجیل و شیرینی‎فروشی‌ها که این وقت سال، شلوغ بود و گاهی مردم باید برای خرید صف می‌کشیدند، امسال کاملا خلوت است. انگار نه انگار.»

دلار، آجیل، گوشت

در آستانه نوروز ۱۳۹۷ قیمت دلار کمتر از سه هزار و پانصد تومان، قیمت گوشت قرمز کیلویی چهل هزار تومان، پسته درجه یک ۱۵۰ هزارتومان، حال چند روز مانده به نوروز ۱۳۹۸، قیمت دلار به بیش از ۱۳ هزارتومان رسیده، یک کیلو گوشت بیش از ۱۲۰ هزارتومان و پسته درجه یک تا کیلویی ۳۰۰ هزارتومان هم به فروش می‎رسد. در این شرایط، بسیاری از مردم برای خرید کالاهای اساسی زندگی‎شان دچار مشکل شده‎اند و احتمالا یکی از اقلامی که خانواده‌های ایرانی زیادی برای شب عید امسال آن را از سبد خانوار حذف ‏خواهند کرد، آجیل است.

قیمت آجیل در دو سال گذشته با سرعت روبه افزایش گذشته است و این موجب تعطیلی بسیاری از آجیل‌فروشی‌ها شده است.‏

طبق آمار اتحادیه فروشندگان خشکبار و آجیل، درسال ٩٧ مصرف آجیل بین خانواده‌های ایرانی ٧٠ ‏درصد کاهش پیدا کرده ‌است. در همین حال اما مصطفی احمدی، رئیس اتحادیه خشکبار و آجیل تهران گفته است در حال ‏حاضر قیمت انواع آجیل در بازار به ثبات رسیده و قیمت‌های تثبیت شده فعلی طی روزهای باقی مانده ‏تا شب عید گران نخواهد شد.

طبق آمار اتحادیه فروشندگان خشکبار و آجیل، درسال ٩٧ مصرف آجیل بین خانواده‌های ایرانی ٧٠ ‏درصد کاهش پیدا کرده ‌است.

به گفته رئیس اتحادیه فروشندگان خشکبار و آجیل تهران یکی از دلایل گرانی این اقلام این است که، آجیل و خشکبار یک محصول صادراتی است و وابسته به نرخ ارز . احمدی می‌گوید خرید و فروش برخی از اقلام آجیل توسط تجار عراقی و افغانستانی یکی دیگر از دلایلی افزایش قیمت‌هاست «هر کیلو تخمه محبوبی تا سه ماه گذشته به قیمت ۱۰ هزار تومان عرضه می‌شد که در حال حاضر این قیمت به کیلویی ۱۹ هزار تومان افزایش یافته و دلیل اصلی این رشد قیمت خرید تجار خارجی در محل تولید با دلار به قیمت کیلویی دو دلار است.»

یک آجیل‌فروش با اشاره به اینکه سال گذشته در همین موقع از سال مردم برای خرید آجیل صف کشیده بودند در گفتگو با ایسنا می‎گوید: «این روزها اکثر آجیل‌فروشی‌ها خلوت است، وضعیت قیمت آجیل به‌ویژه پسته در حال حاضر به شکلی است که اگر سال گذشته یک خریدار نیم کیلو پسته خریداری می‌کرد، امسال تنها ۲۰۰ گرم که آن هم برای مخلوط کردن با پسته می‌خرد.»

رئیس اتحادیه فروشندگان خشکبار و آجیل تهران می‌گوید خرید و فروش برخی از اقلام آجیل توسط تجار عراقی و افغانستانی یکی دیگر از دلایلی افزایش قیمت‌هاست.

ناهید تاج‌الدین نماینده مجلس هم در خصوص تنظیم بازار شب عید، گفته است: «امسال وضعیت بازار شب عید بسیار خاص است و با توجه به موج گرانی‌‌های این چند ماهه واقعا سبد هزینه خانوار تاب و توان گرانی مازاد شب عید را ندارد.»

در این میان در شبکه‌های اجتماعی کمپین نخریدن آجیل هم راه افتاد.

امسال در حالی‎که  سبد هزینه خانوار کارگری سه میلیون و ۷۵۹ هزار تومان تعیین شد، حداقل دستمزد یک میلیون و ۱۱۱ هزار و ۲۰۰ تومان بوده و حداقل دریافتی یک کارگر متأهل با یک فرزند (خانوار ۳ نفره) با احتساب حق مسکن، بن کارگری و حق اولاد یک میلیون و ۵۳۴ هزار و ۵۰۰ تومان بوده است.

بدین ترتیب، فاصله دستمزد دریافتی یک کارگر متأهل حداقلی بگیر حدود ۲ میلیون و ۲۲۰ هزار تومان با هزینه ماهیانه او فاصله دارد. یعنی دخل و خرج یک کارگر حداقلی بگیر، ۲.۲ میلیون تومان کسری دارد.

آجیل نخوریم، شکلات نخوریم، میوه نخوریم!

بازار عید همواره برای ایرانیان یادآور خریدکردن بوده است، ذوق رسیدن تعطیلات و لباس‌های نو و تنقلات مختلف که در خانه‎های ایرانیان در این وقت سال به وفور یافت می‌‍‌شد. امسال اما اوضاع با همیشه متفاوت است. مردم  سال سختی را پشت سر گذاشته‌اند که چشم‌انداز روشنی هم پیش رو ندارد.

طبق آخرین قیمت‎های موجود در بازار، حتی پهن کردن یک سفره هفت‎سین ساده می‎تواند بین ۵۰ تا ۹۰ هزارتومان خرج بردارد.

علاوه بر قیمت آجیل، قیمت میوه و شیرینی و شکلات نیز افزایشی سرسام‌آور داشته‌اند. در یک‎سال گذشته به دلیل افزایش قیمت ارز، قیمت شکلات هم به دلیل آنکه کاکائو و قهوه اقلام وارداتی هستند، افزایش یافته است.

قبل از این افزایش قیمت‌ها هر بسته شکلات تولید داخل حدود هفت هزار تومان بود، ماه گذشته به ۱۴ هزار تومان و اخیرا به رقم ۲۷ هزار تومان رسیده‌است.

از سوی دیگر در حالی که اسدالله کارگر، رئیس اتحادیه میوه و سبزی تهران گفته است:«آرامش در بازار میوه حکم‌فرما است.» مشاهدات و گزارش‌ها نشان می‎دهد، قیمت‎های موجود در بازار به هیچ‎وجه با قیمت‎های اعلام شده از سوی اتحادیه شباهتی ندارد.

با ‏وجود فاصله قیمت‌ها بین آن‌چه مسئولان مربوطه اعلام می‌کنند و آن‌ چه در بازار وجود دارد این احتمال ‏هم می‌رود که در فاصله چند روز مانده تا آغاز سال نو به دلیل افزایش تقاضا قیمت میوه با نوسان ۱۰ ‏تا ۲۰ درصدی در بازار روبه‌رو شود‎.

قیمت شکر نیز در هفته اخیر حدود ‏‏٧٠‌درصد افزایش پیدا کرده و گفته می‎شود بازار سیاه برای فروش آرد به قنادی‌ها ایجاد شده است. در حال ‏حاضر هر کیسه آرد بین ١٢٠ تا ١٣٠‌هزار تومان به قنادی‌ها فروخته می‌شود. در نتیجه قیمت شیرینی نیز در آستانه عید با افزایش روبرو شده است.

پوشاک، کیف و کفش

در بازار پوشاک و کیف و کفش هم اوضاع همین‌گونه است. مردم تنها تماشاچی‌های بازار شب عید هستند و به ندرت خریدی صورت می‌گیرد. یک مغازه‌دار در باغ سپه‌سالار که بورس فروش کیف و کفش است به «زیتون» گفته است::«مردم توانایی خرید ندارند، فقط می‌آیند قیمت می‌کنند و می‌روند. اوضاع فروش وخیم است و خودمان در اجاره مغازه و خرج زندگی مانده‌ایم.» او می‌گوید:«من سال‌های قبل، برای نزدیکانم در خانواده یک جفت کفش به عنوان عیدی می‌بردم. اما در دو سال گذشته آنقدر قیمت‎ها بالا رفته که دیگر نمی‎توانم این‎کار را بکنم چون خودم باید پولش را بپردازم.»

 برای اجاره‌نشین‌ها، در کنار همه افزایش‌قیمت‌ها، افزایش اجاره‌خانه بخش اصلی درآمدشان را می‌بلعد و  پول باقیمانده صرف خرید کالاهای اساسی می‎شود. در سبد این دست از خانوارها اساسا جایی برای آجیل و کاکائو و اقلام مشابه باقی نخواهد ماند.

زندگی اما برای اجاره‌نشین‌ها از این هم سخت‌تر است، در کنار همه افزایش‌قیمت‌ها، افزایش اجاره‌خانه بخش اصلی درآمد را می‌بلعد و  پول باقیمانده صرف خرید کالاهای اساسی می‎شود. در سبد این دست از خانوارها اساسا جایی برای آجیل و کاکائو و اقلام مشابه باقی نخواهد ماند.

یک اجاره‌نشین در تهران که در آستانه عید ناچار به تخلیه خانه‌اش شده، به «زیتون» گفته است :«یک خانه ۵۰ متری با ۱۵ میلیون و ماهیانه ۱۵۰۰ اجاره کردیم، اما از آنجایی که همسرم راننده تاکسی است و در این روزها حتی تعداد مسافران تاکسی هم کاهش پیدا کرده، دخل و خرجمان جور در نمی‌آمد. بنابراین ناچار شدیم خانه را تخلیه کنیم. اسباب‌هایم را در یک انبار گذاشته‌ام و خودم به همراه همسر و فرزندم در خانه پدرم ساکن شده‌ام.»

در چنین شرایطی، شروع سال ۹۸ برای مردم در ایران توأم با نگرانی و ترس از آینده است. اینکه مردم تا کجا می‎توانند در برابر این موج گرانی طاقت بیاورند و تحریم‎ها چه زمانی به پایان می‎رسد، سوالی است که این روزها در هر خانواده‎ای در ایران، تکرار می‎شود. حالا در روزهای آخر اسفند، شهر دیگر بوی عید و نو شدن نمی‎دهد، خرید آجیل احتمالا کمترین دغدغه مردم است و آنها بیش از همیشه نگرانند که آیا در سال ۹۸ از پس خرید کالاهای اساسی برمی‌آیند یا نه.