احمد مروی؛ از آستانِ بیت تا آستانِ قدس

زیتون ـ سولماز ایکدر: دهم فروردین ماه امسال٬ در میانه‌ی تعطیلات نوروزی، خبر انتصاب «تولیت جدید آستان قدس» در کنار اخبار مربوط به سیل گسترده در بیش از نیمی‌ از کشور، منتشر شد.

با حکم آیت‌الله خامنه‌ای، احمد مروی به عنوان تولیت جدید آستان قدس معرفی شد تا رهبر جمهوری اسلامی دومین تولیت این نهاد مهم اقتصادی را در دوران حیاتش منصوب کند.

آستان قدس رضوی، یکی نهادهای مهم اقتصادی و «دولت ساز» ایران است که تا پیش از مرگ عباس واعظ طبسی از سیطره قدرت رهبر جمهوری اسلامی به دور بود.

عباس واعظ طبسی٬ حکم آیت‌الله خمینی در مقابل خواست آیت‌الله خامنه‌ای

واعظ طبسی را آیت‌الله خمینی در سال ۱۳۵۹ به عنوان تولیت آستان قدس منصوب کرده بود و او تا پایان عمرش در این مقام باقی ماند.

طبسی که هم نماینده ولی فقیه در استان خراسان بود و هم عضو مجلس خبرگان رهبری ناظر بر عملکرد ولی‌فقیه، به روایت برخی از همشهری‌هایش قدرتی بیشتر از مقام‌های دولتی جمهوری اسلامی ایران داشت و برخی به کنایه او را والی خراسان می‌خواندند.

دولت‌ها برای معرفی شهردار مشهد و استاندار خراسان و سایر مقام‌های محلی، ناچار بودند نظر مساعد او را جلب کنند.

او بیش از آن‌که به عنوان نماینده ولی فقیه یا عضو مجلس خبرگان رهبری شناخته شود، با آستان قدس رضوی و فعالیت‌های اقتصادی آن شناخته می‌شد.

عباس واعظ طبسی به پشتوانه درآمد حاصل از نذورات زائرین و وقف کنندگان آستان قدس رضوی و امان‌نامه خمینی مبنی بر معافیت مالیاتی آستان قدس، با ایجاد یک تشکیلات نظارتی منسجم اقتصادی این سازمان را به یکی از پر نفوذترین سازمان‌های جمهوری اسلامی تبدیل کرد. آستان قدس رضوی علاوه بر ایجاد تسهیلات فراوان برای زائران علی بن موسی‌الرضا مدیریت بزرگترین هلدینگ اقتصادی شرق کشور را برعهده داشت.

طبسی که به هاشمی رفسنجانی هم نزدیک بود٬ در سال‌های ریاستش بر حوزه علمیه قم و تولیت آستان قدس٬ استقلالش از آیت‌الله خامنه‌ای را حفظ کرد تا جایی که این استان جز معدود استان‌هایی شد که «نماینده ولی فقیه» در آن امام جمعه مرکز استان نبود.

حتی مشهور است که رهبر فعلی جمهوری اسلامی یک بار قصد عزل واعظی طبسی را داشت اما او خطاب به آیت‌الله خامنه‌ای پیغامی با این مضمون فرستاده است که «بگویید آن کسی که حکم انتصابم را امضا کرد٬ بیاید و حکم عزلم را نیز امضا کند.»

با مرگ عباس واعظی طبسی٬ این تقابل چند ساله به پایان رسید.

آیت‌الله خامنه‌ای فاتح سنگر مشهد

اهمیت مشهد برای آیت‌الله خامنه‌ای فقط در آستان قدس رضوی خلاصه نمی‌شود.

این شهر، گذشته از اینکه محل تولد رهبر جمهوری اسلامیاست  و مکان دفن هشتمین امام شیعیان٬ تنها پیشوای مذهبی شیعیان که در ایران دفن شده، میزبان دومین حوزه علمیه مهم ایران نیز هست.

آیت‌الله خامنه‌ای یک بار قصد عزل واعظی طبسی را داشت اما او خطاب به وی پیغامی با این مضمون فرستاد که «بگویید آن کسی که حکم انتصابم را امضا کرد٬ بیاید و حکم عزلم را نیز امضا کند.»

در دوران حیات عباس واعظی طبسی تولیت آستان قدس٬ یکی از مهمترین نهادهای «دولت‌ساز» و ریاست حوزه علمیه این شهر در اختیار او بود. همین موضوع موجب افزایش قدرت او در مقابل آیت‌الله خامنه‌ای شد.

رهبر جمهوری اسلامی مجبور شد برای دست‎اندازی به مشهد تا زمان مرگ طبسی صبر کند. تنها پس از مرگ او بود که خامنه‌ای امامت جمعه٬ ریاست حوزه علمیه خراسان و تولیت آستان قدس را به افراد مختلفی واگذار کرد تا از تمرکز قدرت در دست یک نفر جلوگیری کند.

آیت‌الله خامنه‌ای اکنون شخصا تولیت حوزه علمیه خراسان٬ واقع در مشهد را برعهده دارد٬ پس از مرگ واعظ طبسی هم مدیریت این حوزه را به مصباح عاملی واگذار کرد.

امامت جمعه این شهر از زمان پیش از مرگ واعظ طبسی در اختیار احمد علم‌الهدی بود٬ پس از مرگ او نمایندگی ولایت فقیه هم در این استان به علم الهدی تفویض شد.

به خواست رهبر جمهوری اسلامی تولیت آستان قدس هم در اختیار ابراهیم رییسی قرار گرفت.

احمد مروی، از بیت تا آستان قدس

پس از آنکه ابراهیم رئیسی نتوانست از با استفاده از امکانات گسترده آستان قدس رضوی٬ پیروز انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم شود٬ به ریاست قوه قضاییه رسید تا مقام تولیت آستان قدس برای دومین بار در طول رهبری آیت‌الله خامنه‌ای خالی شود.

این بار اما رهبر جمهوری اسلامی فردی را به مقام گمارده که نامی پشت پرده است.

احمد مروی یکی از مدیران «خانگی» آیت‌الله علی خامنه‌ای است. او در طی۳۰ سال گذشته، چهار مسئولیت داشته که همگی با حکم آیت‌الله خامنه‌ای بوده است. معاونت ارتباطات حوزوی دفتر رهبر، رییس ستاد استهلال دفتر رهبر، رییس شورای نمایندگان ولی فقیه در مناطق قومی و ریاست دفتر خامنه‌ای در قم از سال ۱۳۷۲.

مروی متولد سال ۱۳۳۷ در مشهد و همشهری آیت‌الله خامنه‌ای است. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به دعوت برادر بزرگش که بعدها معاون قوه قضائیه شد، برای مقابله با گروه‌های مخالف به بهبهان و مسجدسلیمان رفت. مروی بعدتر رییس دفتر آیت‌الله قدوسی، دادستان کل انقلاب شد و قبل از آن که سال ۱۳۶۴ به حوزه قم برگردد معاون سیاسی دادستانی کل انقلاب بود.

مروی که از سال ۶۴ تا زمان آغاز دوران رهبری آیت‌الله خامنه‌ای در قم «به کارهای طلبگی» مشغول بود٬ تنها چند ماه پس از آغاز دوران رهبری او برای پیوستن به دفتر رهبر جدید با عنوان «معاونت ارتباطات حوزوی» به تهران آمد. او همزمان از شاگردان درس خارج آیت‌الله خامنه‌ای نیز بود.

ساختار و تشکیلات «بیت رهبری» غیر شفاف است اما بر اساس اخبار منتشر شده احمد مروی گذشته از مناصب رسمی که با حکم «رهبری» به آن‌ها دست یافته است٬ مسئول بخش «معمرین» نیز بود.

این بخش وظیفه دارد که ضمن دیدار با روحانیون مشهور٬ نفوذ آیت‌الله خامنه‌ای را در میان شبکه روحانیون شیعه گسترش دهد.

آیت‌الله خامنه‌ای با انتخاب مروی به ریاست آستان قدس هم وفاداری این نهاد ثروت‌مند به خود را تثبیت کرد و هم تضمین کرد که تولیت جدید از مدعیان احتمالی ولایت فقیه بعدی نخواهد بود.

او که شخصیتی غیر سیاسی دارد٬ در ایفای این وظیفه موفق بود و همزمان جایگاه ویژه‌ای نیز برای خود فراهم کرد؛ جایگاهی بدون حاشیه اما با روابطی گسترده به عنوان نماینده «بیت رهبری.»

این فردِ در حاشیه اما ذی‌نفوذ، چندی است که بر مسند تولیت آستان قدس تکیه زده است تا این بار نه مقابل رهبری بایستد و نه از این جایگاه برای پرش به مناصب رفیع‌تر استفاده کند.

آیت‌الله خامنه‌ای با انتخاب او به ریاست آستان قدس هم وفاداری این نهاد ثروت‌مند به خود را تثبیت کرد و هم تضمین کرد که تولیت جدید از مدعیان احتمالی ولایت فقیه بعدی نخواهد بود.