زیتون ـ فریده ریحانی: هفته گذشته طرح نمایندگان زن مجلس برای اختصاص حداقل یک‎ششم فهرست‌های انتخاباتی به زنان در مجلس رد شد. در این طرح پیشنهاد شده بود در حوزه‎هایی که بالاتر از شش کرسی نمایندگی در مجلس دارند حداقل یک‎ششم فهرست‌های انتخاباتی به زنان اختصاص یابد.

طبق این پیشنهاد، در حوزه‏‌های دارای چهار و پنج کرسی، دو سهم به زنان اختصاص می‎یافت و در حوزه‌‏های دارای شش کرسی و بالاتر، یک‌سوم فهرست انتخاباتی از آنِ زنان می‌شد.

مخالفان پنهان

این طرح که توسط پروانه مافی عضو فراکسیون زنان مجلس و نماینده تهران پیشنهاد شده بود، به دنبال این بود که سهم زنان از صندلی‏‌های مجلس به ۳۰ درصد افزایش پیدا کند، اما با وجود موافقت دولت و کمیسیون شوراها برای اختصاص این سهم، در نهایت طرح نتوانست رأی اکثریت را در مجلس بدست آورد و تنها ۶۳ نماینده با آن موافقت کردند.

پروانه مافی، معتقد است که نمایندگان مرد مجلس دهم، زنان را رقیب جدی خود در عرصه انتخابات می‎دانند و به همین خاطر حاضر به موافقت با حضور بیشتر زنان در فهرست‎های انتخاباتی نیستند.

اعضای فراکسیون زنان می‎گویند رد این طرح نشانگر فاصله عمیق ایران با کشورهای توسعه‎یافته است.

مخالفت امروز مجلس با افزایش مشارکت سیاسی زنان،بیش‌ازهمه نشانگر فاصلهٔ عمیق کشور تا توسعه‌یافتگی بود.ضمن تقدیر از نگرش ۶٣ نماینده مرد موافق،اما اغلب مخالفان،زنان را با این پرسش جدی مواجه کردند که آیا با وجود شعار و عمل متناقض آنان،می‌توان به بهبود وضعیت زنان و کشور امیدوار بود؟

— پروانه مافی (@ParvanehMafi) April 16, 2019

پروانه سلحشوری عضو فراکسیون زنان و کمیسیون فرهنگی مجلس در همین مورد به عصر ایران گفت: «تعداد بسیاری از نمایندگان مرد مجلس، هنگام رای‌گیری با نشان دادن عدد ۴ و بالا بردن دست خود موافقت خود را با این طرح اعلام کردند اما در هنگام رأی‌گیری به گونه دیگری عمل کردند و رأی منفی دادند.»

سلحشوری تاکید کرد که فراکسیون زنان مجلس به دنبال این است که نام نمایندگانی را که با این طرح مخالفت کرده‎اند، به اطلاع افکار عمومی برساند تا آنان نتوانند در هنگام انتخابات با شعار دفاع از حقوق زنان رأی جمع کنند. به گفته او «این نمایندگان مرد می‌گویند براساس قانون اساسی مرد و زن با هم برابر هستند و این طرح تبعیض ایجاد می‌کند و این درحالی است که زنان در جامعه ایران به شدت در موقعیت تبعیض قرار دارند.»

پروانه سلحشوری:«تعداد بسیاری از نمایندگان مرد مجلس، هنگام رای‌گیری با نشان دادن عدد ۴ و بالا بردن دست خود موافقت خود را با این طرح اعلام کردند اما در هنگام رأی‌گیری به گونه دیگری عمل کردند و رأی منفی دادند.»

شکست طرح پیشنهادی فراکسیون زنان مجلس در شرایطی است که در حال حاضر شصت درصد صندلی‌های دانشگاه در ایران توسط دختران پر می‎شود و در دو دهه گذشته میزان زنان تحصیل‎کرده از مردان پیشی گرفته است، با این حال هنگامی که صحبت از مناصب بالای مدیریتی در کشور می‌شود، زنان همچنان در اقلیتی ناچیز هستند.

در تاریخ جمهوری اسلامی، مجلس دهم با داشتن ۱۷ نماینده زن رکوردار است. در مجلس اول، دوم و سوم تنها چهار نماینده زن حضور داشتند. این تعداد در مجلس چهارم به نه نفر، در مجلس پنجم به ۱۴، در مجلس ششم و هفتم به ۱۳، در مجلس هشتم به هشت و در مجلس نهم هم به نه نفر رسید.

«تغییر چهره مردانه مجلس»

پیش از آغاز انتخابات مجلس دهم، فعالان زن در ایران با راه‌‏اندازی کمپینی به نام «تغییر چهره مردانه مجلس» تلاش کردند تا زنان بیشتری را به مجلس بفرستند و درصد مشارکت سیاسی زنان در ایران را ارتقا دهند. این کمپین توانست توجه رسانه‏‌ها و مردم را نسبت به این موضوع جلب کند. تلاش کمپین در این جهت بود که با شناسایی زنان توانمند آنان را ترغیب کند تا برای نمایندگی در مجلس نامزد شوند و همچنین مردم را تشویق می‌کرد که با رأی دادن به زنان، کمک کنند تا شمار بیشتری از زنان بتوانند راهی مجلس شوند. اما با وجود رکوردشکنی مجلس دهم از حیث تعداد نمایندگان زن، همچنان آنان حدود ۶درصد کرسی‏‌های مجلس را در اختیار دارند که نسبت به آمارهای جهانی بسیار پایین است.

به گزارش اتحادیه بین‌المجالس جهانی، ایران از نظر حضور نمایندگان زن در مجلس از میان ۱۹۰ کشور جهان، در رتبه ۱۸۰ قرار دارد. آمارها نشان می‏‌دهد که میانگین حضور زنان در مجالس قانون‎گذاری در جهان به طور میانگین ۲۳ درصد است. درصد پایین مشارکت سیاسی زنان و حضورشان در مجالس قانون‏گذاری در جهان باعث شد تا در فوریه ۱۹۹۷، در اتحادیه بین‌‏المجالس که در دهلی نو برگزار شد، «حضور و مشارکت سیاسیِ مساوی زنان و مردان جهان» مورد توجه قرار بگیرد و طی آن مقرر شد تا در مدت ده‎سال، کشورهای عضو بتوانند حضور زنان در مجلس را به ۲۵ درصد برسانند.

در پنجاه و هشتمین کنفرانس زنان که در مارس ۲۰۱۴ در مقر اصلی سازمان ملل متحد برگزار شد، نیز علاوه بر مطرح شدن نقشه جایگاه زنان در سیاست، برابری جنسیتی در مشارکت سیاسی نیز مورد تأکید قرار گرفت. حاضران در نشست خواهان اقدامات فوری و موقتی، برای افزایش شمار زنان در مجالس قانون‎گذاری شدند.

«تبعیض مثبت» از حزب تا مجلس

بیشتر کشورهای جهان برای نیل به این هدف از سیاست «تبعیض مثبت» استفاده‎ کرده‎اند و با ارائه سهم ۳۰ درصدی به زنان، تلاش دارند تا حضور آنان را در مجالس قانون‏‌گذاری افزایش دهند.

امروز در کشورهایی همچون افغانستان و عراق، که در همسایگی ایران هستند و سال‎ها در شرایط جنگی قرار داشته‎اند، این سیاست تبعیض مثبت مورد توجه قرار گرفته و اجرا می‎شود که بر پایه آن زنان بتوانند ۲۵ درصد صندلی‌های مجلس را در اختیار داشته باشند. در حال حاضر زنان در افغانستان ۲۷،۳ درصد،  عراق ۲۵،۲ درصد،  امارات و پاکستان بیش از ۲۰ درصد، قزاقستان ۲۷،۱درصد، عربستان ۱۹،۹ درصد، قرقیزستان و تاجیکستان بیش از ۱۹ درصد، در ترکیه ۱۷،۴ درصد و در سوریه با ۱۳،۲ درصد، کرسی‌های مجلس کشورشان را در اختیار دارند.

در رواندا زنان با کسب ۶۱درصد کرسی‎های مجلس، بیشترین مشارکت سیاسی را در جهان دارند. کوبا با ۵۳ درصد و سوئد با ۴۳ درصد در رتبه­‌های دوم و سوم قرار دارند و در کشورهایی مانند دانمارک، فنلاند، ایسلند و نروژ، زنان توانسته‎اند تقریبا نیمی از کرسی‎های مجلس را بدست آورند.

افزایش مشارکت در عرصه‎های سیاسی و سهیم بودن در ساختار قدرت، یکی از خواسته‏‌های مهم زنان در سراسر جهان است. به عقیده کارشناسان، میزان پایین مشارکت سیاسی زنان تاکنون باعث شده است که خواسته‏‌های آنان برای اداره جهان کمتر مورد توجه قرار گیرد. این درحالی است که از میان رفتن نابرابری‎های جنسیتی، می‏‌تواند بر توانمندی‎های زنان بیفزاید.

در ایران اما با وجود تلاش‏‌های فعالان حوزه زنان، این مساله تاکنون با اقبالی از جانب سیاستمداران مواجه نشده است. تاکنون تنها یک زن در ایران توانسته است در دوران ریاست‎جمهوری محمود احمدی‎نژاد به مقام وزارت برسد و در دولت حسن روحانی با وجود وعده‌‏های داده شده برای کمک به مشارکت بیشتر زنان در دولت و قول‏‌هایی مبنی بر انتخاب وزیر زن، هرگز این وعده رنگ واقعیت به خود نگرفت.

هرچند در سال‏های اخیر برخی احزاب، تلاش کرده‌‏اند تا سهم ۳۰ درصدی زنان در مناسبات درون حزبی را مورد توجه قرار دهند، اما انتخابات بعدی در ایران نشان می‎دهد این احزاب در هنگام بستن لیست‎های انتخاباتی خود تا چه حد به این مسأله پایبند هستند. انتخابات مجلس یازدهم که در اسفندماه ۹۸ برگزار خواهد شد، فرصت خوبی است تا زنان بتوانند پس از سال‎ها، کرسی‎های بیشتری را در مجلس به خود اختصاص دهند، هرچند که این مهم زمانی اتفاق می‌افتد که درصد مشارکت سیاسی مردم در انتخابات بالا باشد، باید منتظر ماند و دید با توجه به شرایط کنونی کشور و مشکلات عدیده‎ای که مجلس و دولت با آن دست به گریبان‎اند، مسأله افزایش سهم زنان از کرسی‎های مجلس چقدر مورد توجه رأی‎دهندگان قرار می‎گیرد.