زیتون ـ نیلوفر سعیدی: محمد خزاعی از تهیه‌کنندگان نزدیک به بیت رهبر ایران اعلام کرده است که دو سال پیش در دیدار با علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی٬ در مورد ضرورت ساخت سریال یا فیلم سینمایی «حضرت خدیجه »(همسر پیامبر اسلام) نظر او را جویا شده و او نیز این موضوع را تایید کرده است. قرار بود این فیلم یا سریال توسط فرج الله سلحشور  ساخته شود اما پس از مرگ او٬ حالا داود میرباقری بر روی فیلمنامه کار می‌کند. البته میرباقری همزمان با نوشتن این فیلمنامه٬ در حال فعالیت برای ساخت سریال تلویزیونی سلمان فارسی هم هست و ساخت سریال «موسی(ع)» را هم در برنامه خود قرار داده است.

داود میرباقری، کارگردان

انتشار این اخبار و اختصاص مبالغ کلان برای ساخت سریال‌هایی از این دست در حالی است که هنوز مشخص نشده که صدا و سیما برای ساخت سریال‌های تاریخی قبلی نظیر یوسف پیامبر٬ امام علی٬ مختارنامه٬ تنهاترین سردار و چندین اثر دیگر٬ چه مقدار پول خرج کرده و چگونه بر این پروژه‌ها نظارت مالی و ارزیابی٬ صورت گرفته است. این همان موضوعی است که نه تنها در بحث ساخت سریال‌های فاخر پرهزینه و چند میلیاردی٬ بلکه در بخش آگهی بازرگانی و جابه‌جایی پول‌های کلان نیز٬ سخنان سرافراز٬ رئیس برکنار شده صدا و سیما در مورد سازوکارهای مالی فسادآلود و رانتی این سازمان را به خاطر می‌آورد.

طی هفته‌های اخیر سخنان سرافراز رئیس پیشین صدا و سیما و بازرس ویژه او، شهرزاد میرقلی‌خان، توجه زیادی را به سوی خود جلب کرده است. مخصوصا بخش‌هایی از سخنان سرافراز در مورد فساد مالی و زد و بند در سازمانی که روزگاری تحت امر او بود.

بیشتر بخوانید:

شهرزاد میرقلی‌خان جمهوری اسلامی را تهدید کرد: قیامت درست می‌کنم

ـ ردِ پای مجتبی خامنه‌ای در دعوای امنیتی‌ها

با وجود این به نظر می‌رسد صدا و سیمای جمهوری اسلامی علیرغم صرف هزینه زیاد و با وجود اینکه در داخل ایران در سایه قانون اساسی انحصاری عمل می‌کند، چندان یارای رقابت با شبکه‌ی تلویزیونی فارسی زبان خارج از کشور را ندارد.

صدا و سیما و دخل و خرجش

بودجه سازمان صدا و سیما در سال ۹۸، حدود یک هزارو ۸۴۰ میلیارد تومان اعلام شده است که این رقم در سال۹۷، یک‌هزار و ۶۴۶ میلیارد تومان و در سال‌۹۶، یک هزار و ۵۹۸  میلیارد تومان بوده است. چنانچه از آمار برمی‌آید در سالجاری شاهد افزایش حدود ۲۰۰ میلیارد تومانی بودجه این سازمان نسبت به سال گذشته هستیم. همچنین مصارف پیش‌بینی‌ شده افزایش سقف بودجه سال ۹۸ کشور برای این سازمان، ۱۵۰ میلیارد تومان اعلام شده است.

این در حالی است که درآمد صدا و سیما از محل جذب اسپانسرهای بخش خصوصی و به اصطلاح «آنتن‌فروشی»، در هاله‌ای از ابهام است و مشخص نیست که درآمد این سازمان از محل حامیان مالی برنامه‌های مختلف  به چه میزان است. این مساله‌ای بود که در سال ۹۷ برای بسیاری از گویندگان و مجریان مشهور صدا و سیما٬ حاشیه به وجود آورد اما پیش از روشن شدن داستان به فراموشی سپرده شد.

در گزارشی که پیش از این در روزنامه قانون به چاپ رسیده بود، در توضیح بخشی از درآمد این سازمان آمده است: «نگاهی به تعرفه آگهی‌های تلویزیونی در مسابقات داخلی مثل داربی ۸۵ نشان می‌دهد که قبل از شروع بازی، رقمی حدود ۶۹ میلیون تومان و بین دو نیمه رقمی حدود ۱۳۹ میلیون تومان برای هر ثانیه تبلیغ از صاحبان کالا اخذ شده است؛ به‌ گونه‌ای که درآمد حاصله از تبلیغات این بازی رقمی حدود ۱۶ میلیارد تومان برآورد شده است. یا طبق برآوردهای تقریبی، سالانه بین ۲۵۰ تا۴۰۰ میلیارد تومان از تبلیغات لیگ برتر نصیب صداوسیما می‌شود.»

یک دستگاه عریض و طویلِ بدون ناظر

در شرایطی که اغلب کشورهای جهان در کنار رادیو و تلویزیون دولتی٬ راه به فعالیت شبکه‌های خصوصی نیز داده‌اند اما در ایران چنین امکانی وجود ندارد و به همین خاطر صدا و سیما با بودجه‌ی دولتی و ساختار  حاکمیتی، رقیبی برای خود نمی‌بیند و در عین حال به نهاد خاصی نیز پاسخگو نیست.

علی‌ عسگری، رئیس صدا و سیما، اعلام کرده است که سازمان تحت امر او ۲۰ شبکه‌ی تلویزیونی ملی، ۳۳ شبکه‌ی تلویزیونی استانی و ۱۰ شبکه‌ی تلویزیونی برون‌مرزی دارد و در مجموع دارای ۶۶ شبکه تلویزیونی و ۹۹ شبکه رادیویی است.

در حال حاضر صدا و سیما تعداد معاونت‌های خود را به ۱۰ ، و تعداد ادارات کل خود را به حدود ۱۰۱ عدد رسانده است. (شامل ۴۰ اداره کل در کلیه معاونت ها، ۷ اداره کل مستقل، ۳۴ اداره کل استانی، ۲۰ اداره کل خارجی).

در حال حاضر صدا و سیما تعداد معاونت‌های خود را به ۱۰، و تعداد ادارات کل خود را به حدود ۱۰۱ عدد رسانده است که شامل ۴۰ اداره کل در کلیه معاونت‌ها، ۷ اداره کل مستقل، ۳۴ اداره کل استانی، ۲۰ اداره کل خارجی است.

از سوی دیگر صدا و سیما دارای دانشگاه مستقل است٬ روزنامه‌ی جام جم را با تیراژ روزانه هشتاد هزار نسخه منتشر می کند٬ ده‌ها ماهنامه و مجله و بولتن داخلی دارد٬ ساختمان عظیم و اداره عریض و طویلی را به نام مرکز پژوهش‌های اسلامی در قم مدیریت می‌کند٬ شرکت بزرگ صبا را برای برنامه های انیمیشین تاسیس کرده و شرکت سروش را در بخش انتشارات حفظ کرده٬ شرکت عظیم سیما چوب را به عنوان شرکت سازنده میز و مبل و صندلی و دکور در اختیار دارد٬ دست کم دو چاپخانه عظیم دارد٬ شرکت تکتا را به عنوان شرکت تولید کننده تجهیزات الکترونیک در اختیار دارد٬ در نزدیکی رشت دارای یک مجموعه عظیم هتل در مساحت ۲۵ هزار متر مربع شامل چندین هتل٬ ویلا و سه رستوران بزرگ است٬  در تهران علاوه بر چند رستوران و مجتمع رفاهی دارای یک مجتمع کلینیک درمانی عظیم در خارج از سازمان است٬ در تمام مراکز استان‌های ایران در بهترین نقاط مرکز استان ساختمان ادارات خود را در زمین‌های وسیع چند هکتاری تاسیس کرده و علاوه بر همه‌ی این‌ها از املاک و خانه های پنهان صدا و سیما در تهران و خارج از کشور هم اطلاعات شفافی در دست نیست و تنها در یک مورد٬ سرافراز رئیس پیشین سازمان در اسفند ۹۷ اعلام کرد که در دوران مدیریت او کفگیر چنان به ته دیگ خورده که یکی از ساختمان‌های صدا و سیما در الهیه را به قیمت یکصد میلیارد تومان فروخته‌اند تا بدهی‌ها پرداخت شود. او در همان زمان اعلام کرد که صدا و سیمای ایران دارای چهل هزار نفر نیرو است که سه هزار نفر از آنها پست مدیریتی دارند.

سرافراز رئیس پیشین سازمان در اسفند ۹۷ اعلام کرد که در دوران مدیریت او کفگیر چنان به ته دیگ خورده که یکی از ساختمان‌های صدا و سیما در الهیه را به قیمت یکصد میلیارد تومان فروخته‌اند تا بدهی‌ها پرداخت شود.

بر اساس گزارش‌های موجود از بین ۴۸ هزار نفر نیروی سازمان٬ دست کم نیمی از آنان٬ حتی به شکل قراردادی هم استخدام نشده و از حق بیمه و دریافت حقوق منظم ماهیانه برخوردار نیستند.

با وجود همه‌ی این‌ها صدا و سیما به عنوان یک نهاد حاکمیتی تحت امر رهبر جمهور اسلامی ایران به فعالیت خود ادامه می‌دهد و علاوه بر رهبر٬ نهادهای نظامی و سیاسی اصولگرا همچون سپاه٬ سپاه قدس٬ دانشگاه امام صادق و بسیاری از مراجع دینی٬ در این سازمان دارای نفوذ هستند  و توانسته اند افراد مورد اعتماد خود را به عنوان مدیر و معاون به قدرت برسانند.

صدا و سیما و سپاه

صدا و سیما یک شبکه تلویزیونی به نام افق را به طور اختصاصی در اختیار سپاه پاسدارن قرار داده است. علاوه بر این٬ یک امکان سیاسی و رسانه ای عظیم به نام «اتحادیه رادیو تلویزیون‌های اسلامی» را در اختیار سپاه قدس قرار داده است. این اتحادیه از سال ۱۳۸۶ فعال شده و یکی از روحانیون مشاور سپاه قدس به نام علی کریمیان ریاست آن را بر عهده دارد و ده‌ها شبکه تلویزیونی و رادیویی در عراق٬ لبنان٬ افغانستان و دیگر کشورهای اسلامی٬ تحت نظارت این اتحادیه و با بودجه مشترک صدا و سیما و سپاه٬ فعالیت می‌کنند.

علی کریمیان، رییس «اتحادیه رادیو تلویزیون‌های اسلامی»

به نظر می‌رسد که صدا و سیما ساختار اساسنامه‌ای مصوب مجلس شورای اسلامی یا  قانونی برای نحوه اداره ندارد و از قوانین عمومی کشور در موضوعات مالی و اداری و استخدامی هم بر اساس سلایق خود تبعیت می‌کند. به عبارتی دیگر٬ صدا و سیما بودجه های هنگفتی می گیرد اما دیوان محاسبات و سازمان حسابرسی دولتی نظارت‌های جامع و دقیقی روی آن ندارند.

این روزها اقتصاد ایران٬ حال و روز خوشی ندارد و فشارهای امریکا کار را برای تهران دشوار کرده است. دولت روحانی نه تنها برای تامین بودجه مورد نیاز برای اجرای پروژه‌های عمرانی٬ بلکه برای تامین بودجه جاری و پرداخت حقوق کارمندان٬ بازنشستگان٬ مستمری بگیران و تامین پول یارانه٬ در مشقت و تنگنا قرار گرفته اما یک نهاد حاکمیتی همچون صدا و سیما٬ خود را از نیازها و مشکلات مالی کشور دور نگاه داشته و در تدارک ساخت سریال‌های تلویزیونی تاریخی دینی با صرف بودجه‌های میلیاردی است.