ناگفته‌های «جنبش سبز» از زبان آمار

زیتون ـ محمدرضا سرداری: «جنبش سبز» وارد دهمین سالگرد خویش شد. جنبشی که در واکنش به فساد سیاسی رخنه کرده در ساختار جمهوری اسلامی شکل گرفت و به نظر می‌رسد که داستان آن علی‌رغم گذشت ۱۰ سال پر از فراز و نشیب و با وجود  حصر رهبران آن پایان نیافته است. جنبشی که شاید بتوان آن را همزاد با جنبش مشروطه، نهضت ملی شدن صنعت نفت و انقلاب ۵۷ دانست که همگان واکنش قهری مردم به فساد سیاسی حاکم بر زمانه خویش بودند.

فساد سیاسی در جمهوری اسلامی البته موضوعی منحصر به مقطع «جنبش سبز» نبوده است. از ابتدای تأسیس نظام جمهوری اسلامی در اثر به‌کار بردن روش‌های رادیکال انقلابی و غیر دمکراتیک از سوی مؤسسان و حامیانش، به‌ویژه پس از تسلط گفتمان خشونت‌ورز آیت‌الله خمینی، زمینه حذف مخالفان سیاسی و مذهبی را در دهه ۶۰ و ۷۰ فراهم کرد.

از اعدام‌های فردی و دسته‌جمعی مخالفان گرفته تا ترور آنان در داخل و خارج از کشور و حبس فعالان سیاسی و مدنی. کار تا جایی پیش رفت که حذف و خشونت سیاسی دامان خودی‌های نظام را نیز گرفت و شخصیت‌هایی چون آیت الله منتظری،قائم مقام رهبری، احمد خمینی، فرزند بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، مهدی کروبی، رئیس مجلس دو دوره از مجلس و میر حسین موسوی، نخست وزیر دوره ۸ ساله جنگ، نیز هر کدام به نوعی قربانی این نظام خشونت و حذف شدند.

اما آنچه که در ۲۲ خرداد سال ۸۸ رخ داد پدیده‌ای نادر بود. در جمهوری اسلامی هیچ‌گاه انتخابات آزاد  به معنی دقیق آن برگزار نشده است. بسیاری حتی در آزاد بودن انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری نیز تردید دارند. با این وجود با کنار گذاشتن ایده‌آل‌گرایی به پدیده انتخابات در ایران و چشم پوشی بر نظارت عام و خاص شورای نگهبان، وزارت اطلاعات، سپاه و دیگر نهادهای وابسته به حکومت، انتخابات سال ۸۸، همچون انتخابات دوم خرداد و مجلس ششم انتخاباتی استثنایی بود. اتفاقی که پیش‌بینی نتایج آن به غایت دشوار بود چه برای تحول‌خواهان و چه برای حاکمیت.

تقلب یا تدلیس در انتخابات ۸۸ دو فرضیه رقیب

بسیاری بر این باورند که انتخابات سال ۸۸ یک کودتای انتخاباتی بوده است. معتقدان به این فرضیه اساساً موضوع تقلب در انتخابات سال ۸۸ را در یک موضوع فرعی و حاشیه‌ای توصیف می‌کنند. به باور آنان تقلب در انتخابات همواره صورت گرفته اما ابعاد آن متفاوت بوده. معتقدان به فرضیه کودتا می‌گویند در انتخابات سال ۸۸ نوعی تدلیس در اعلام نتایج آرا صورت گرفته و اساساً نتایج آراء بدون در نظر گرفته شدن آرای درون صندوق‌ها در اتاق تجمیع آرای وزارت کشور دست‌سازی و اعلام شده است.

معتقدان به فرضیه کودتا می‌گویند در انتخابات سال ۸۸ نوعی تدلیس در اعلام نتایج آرا صورت گرفته و اساساً نتایج آراء بدون در نظر گرفته شدن آرای درون صندوق‌ها در اتاق تجمیع آرای وزارت کشور دست سازی و اعلام شده است

بدین معنی که تصمیم‌گیری برای تثبیت ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد پیش از برگزاری انتخابات گرفته شده و تنها وزارت کشور و سپاه مجری آن تصمیم‌گیری بوده‌اند. برخورد با ناظران انتخاباتی و پلمپ کردن ستادهای انتخابات برای برهم زدن سازماندهی ناظران نامزدها نیز اساساً بر این مبنا صورت گرفته است.

اعتراف مقامات سپاه به کودتای انتخاباتی

از مهم‌ترین مستندات مطرح شده در زمینه دخالت مستقیم سپاه در انتخابات سال ۸۸، سخنرانی علی سعیدی نماینده وقت ولی فقیه در سپاه و همچنین محمد علی جعفری فرمانده وقت سپاه پاسداران در جمع هادیان سیاسی سپاه چندی پس از انتخابات ریاست جمهوری در سال ۸۸ است که ویدئوی کامل آن اخیراً در شبکه یوتیوب به اشتراک گذاشته شده. همچنین اظهارات مشابه ای نیز از سوی سردار مشفق فرمانده قرارگاه ثارالله در خصوص انتخابات شده بود که به شکایت نافرجام تعدادی از اصلاح طلبان از وی انجامید.

محمدعلی جعفری: «نگرانی و دغدغه‌ای که وجود داشت و خط قرمزی که برای نیروهای انقلاب وجود داشت این بود که مجدداً نیروهای مخالف انقلاب و ارزش‌های آن که در دوران دوم خرداد فرصت پیدا کرده در حاکمیت نفوذ کرده بودند؛ مجدداً روی کار بیایند.»

محمدعلی جعفری فرمانده وقت سپاه پاسداران در آن نشست به صراحت می‌گوید «نگرانی و دغدغه‌ای که وجود داشت و خط قرمزی که برای نیروهای انقلاب وجود داشت این بود که مجدداً نیروهای مخالف انقلاب و ارزش‌های آن که در دوران دوم خرداد فرصت پیدا کرده در حاکمیت نفوذ کرده بودند؛ مجدداً روی کار بیایند.» جعفری نقدهای اصلاح طلبان که این اقدام سپاه را دخالت سیاسی و نقض وصیت نامه آیت‌الله خمینی می‌دانند رد کرده و می‌گوید اقدامات سیاسی سپاه برای حفظ ارزش‌های انقلاب صورت می‌گیرد.
 جعفری در ادامه سخنانش اذعان می‌کند که نظرسنجی‌های سپاه در دو ماه پیش از انتخابات نشان می‌داده که احمدی نژاد حدود ۶۰ درصد آرا را دارد و هر چه به روز برگزاری انتخابات نزدیک‌تر می‌شدیم، آرای وی رو به کاهش بوده است. «به دلیل جو و فضای خاصی که ایجاد کرده بودند به صورت گسترده، جو سازی‌ها و تهمت‌هایی که می‌زدند و روا می داشتند فضای جامعه عوض شد و این فضا این رأی (رأی احمدی نژاد) رو به کاهش داده بود به طوری که تا حدود ۱۲ خرداد به زیر ۵۰ درصد رسید و رأی آقای موسوی تا حدود ۲۷ درصد رسیده بود. یعنی سیر نزولی و صعودی برای این دو طرف وجود داشت.»
به گفته جعفری این شیب شیب نگران کننده‌ای بود و همگان تحلیل می‌کردند اگر این روند تا پایان ادامه می‌یافت انتخابات دو مرحله‌ای می‌شد و در مرحله دوم نیز معلوم نبود نتیجه چه شکلی خواهد یافت. فرمانده وقت سپاه در اظهارات سراسر تناقض خویش یک بار افزایش مشارکت پس از برگزاری مناظره‌های انتخاباتی را به سود احمدی‌نژاد توصیف می‌کند و در جای دیگر می‌گوید که کلیه تحلیلگران اعتقاد داشتد که اگر مشارکت بیش از ۳۰ میلیون رأی باشد انتخابات به دور دوم خواهد رفت.

جعفری در پایان سخنان خویش در جمع سرداران سپاه به روشنی حمایت از جریان و دولت اصولگرایان را وظیفه سپاه و بسیج یاد می‌کند و می‌افزاید«ما دیگر نمی‌توانیم تحمل کنیم؛ نظام، انقلاب، مردم دیگر تحمل ندارند یک مقطع ۴ ساله یا ۸ ساله یک جریانی روی کار بیاید که با ارزش‌ها، اعتقادات و انقلاب، ایمان، مذهب و باورهای آنان بخواهد بازی کند.»

 علی سعیدی: «هنگام برگزاری انتخابات شرایط کشور به درجه نارنجی می‌رسد و حتی به سطح قرمز نزدیک می‌شود. از این رو سپاه و بسیج با عده ۱۰ میلیونی خویش باید در آمادگی بسر ببرند تا بتوانند در معادلات آینده سیاسی در کشور تأثیرگذار باشند.»

علی سعیدی نیز در تأیید سخنان سردار جعفری دولت احمدی نژاد را دولت مورد تأیید «امام و رهبری» توصیف می‌کند و مجمع تشخیص مصلحت، مرکز تحقیقات استراتژیک و دیگر احزاب را اپوزیسیون دولت. وی پس از تحلیل جناح‌بندی‌های سیاسی، اغلب جریان‌های سیاسی موجود را مخالف حاکمیت دینی و نظام ولایت فقیه توصیف کرده و می‌گوید هنگام برگزاری انتخابات شرایط کشور به درجه نارنجی می‌رسد و حتی به سطح قرمز نزدیک می‌شود. از این رو سپاه و بسیج با عده ۱۰ میلیونی خویش باید در آمادگی بسر ببرند تا بتوانند در معادلات آینده سیاسی در کشور تأثیرگذار باشند.

۸ میلیون رأی اضافه در سبد احمدی نژاد

سال گذشته مصاحبه محمدرضا خاتمی که نزد اصولگرایان به اصلاح طلبی میانه‌رو مشهور است، با یک برنامه تلویزیونی اینترنتی وابسته به جریان اصولگرا جنجالی برانگیخت. در آن مصاحبه خاتمی در واکنش به سؤالی از سوی مجری ادعا کرد شواهدی دارد که نشان می‌دهد در انتخابات سال ۸۸ حدود ۸ میلیون رأی اضافی به صندوق‌ها به نفع احمدی نژاد ریخته شده. وی پس از این اظهارات به دادگاه احضار شد و در دادگاه نیز شواهد خود را معرفی کرد؛ افرادی چون مصطفی پورمحمدی وزیر پیشین کشور، محسن رضایی نامزد انتخابات و دبیر وقت مجمع تشخیص مصلحت نظام و حتی خود مجریان انتخابات. با این وجود به خاطر عدم اجازه دادگاه جزییات ادعای خاتمی نیز در رسانه‌ها بازتاب نیافت. دادگاه خاتمی البته همچنان در جریان است و روشن نیست که آیا شاهدانی که او از آنان یاد کرده به دادگاه فراخوانده خواهند شد و یا خود لب به سخن باز خواهند کرد یا خیر. تا کنون هیچ یک از شاهدان نام برده شده اظهارنظری در تأیید یا رد ادعای محمدرضا خاتمی نکرده‌اند.
 

احتمال اثبات تقلب از طریق آمار و ارقام

یکی دیگر از ادله طرح شده در زمینه تقلب در انتخابات ریاست جمهوری دوره دهم، تناقض میان آمار و ارقام است. از تعداد واجدین شرایط تا میزان توزیع تعرفه، کمبود تعرفه‌ها در برخی حوزه‌های انتخابیه و نهایتاً بالا بودن مشارکت بیش از صددرصد در دست کم یک سوم حوزه‌های انتخابیه ادله‌ای است برای ابطال انتخابات مطرح می‌شود. اما تقلب یا دست‌ساز بودن نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ تا حدودی از روی روش اعلام آرا و تفاوت قابل ملاحظه آن با دوره‌های دیگر قابل تشخیص است.

نسبت رشد آرا در سال ۸۸ با سایر سال ها تفاوت قابل ملاحظه ای دارد. به این معنی که اختلاف زیادی میان ضریب رشد آرا در هر ایستگاه اعلام نتایج در سال ۸۸ به نسبت سایر دوره ها به چشم می خورد.

در انتخابات ایران برخلاف سایر کشورها که معمولاً قواعد ثابتی برای اعلام نتایج آرا دارند؛ اعلام نتایج آرا با سلیقه مدیران اجرایی وقت صورت می‌گیرد. با این وجود بررسی روش اعلام نتایج تدریجی آرا دست کم از سال ۸۰ تا ۹۶ نشان می‌دهد که تفاوت مشخصی در آمار اعلامی نتایج انتخابات ۸۸ به نسبت دوره‌های دیگر وجود دارد.
در تحلیل آماری صورت گرفته نسبت آرای نامزدها در پنج دوره انتخابات ریاست جمهوری در هر ایستگاه اعلام نتایج به کل آرای شمارش شده محاسبه و در قالب نمودار خطی با یکدیگر مقایسه شده است. از مقایسه صورت گرفته نتیجه گرفته می‌شود نسبت رشد آرا در سال ۸۸ با سایر سال‌ها تفاوت قابل ملاحظه‌ای دارد. به این معنی که اختلاف زیادی میان ضریب رشد آرا در هر ایستگاه اعلام نتایج در سال ۸۸ به نسبت سایر دوره‌ها به چشم می‌خورد.

منحنی بالا مربوط به انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۰ است. انتخاباتی که محمد خاتمی برای دومین بار به ریاست جمهوری برگزیده شد. همچنان که در منحنی قابل ملاحظه است؛ گرچه روند افزایش آرای نامزدها در ساعات مختلف از یک تابع خاص پیروی نمی‌کند اما منحنی روند رشد آرا از صندوق های کوچک به بزرگ را به خوبی نشان می‌دهد. نکته‌ای که در تحلیل این منحنی حائز اهمیت است، یکسان بودن جهت منحنی نامزدها در نقطه شروع و پایان شمارش آرا است.

 

 

در مرحله نخست انتخابات سال ۸۴ نیز که در نتیجه آن هاشمی رفسنجانی و احمدی نژاد به دور دوم انتخابات راه یافتند، وضعیت تقریباً به همین منوال است. گرچه منحنی نشان می‌دهد که حجم شمارش آرا در ایستگاه نخست اعلام نتایج از سال ۸۰ بیشتر بوده. تنها استثناء در آن منحنی مهدی کروبی است که جهت منحنی در ایستگاه پایانی شمارش آرا با سایر نامزدها یکسان نیست. این بدان معنی است که آرای کروبی در ساعات پایانی شمارش آرا به مانند سایر نامزدها رشد طبیعی نداشته است. کروبی البته به نتایج این انتخابات هم اعتراض مکتوب و محدودی داشت.

 

در اعلام نتایج انتخابات سال ۸۸ اما اتفاق نادری رخ می‌دهد. در این انتخابات آرای نامزدها در ساعات نخست شمارش آرا از شیبی تند و غیرطبیعی برخوردار است. یعنی در حالی‌که ابتدا نتایج صندوق‌های کوچک اعلام می‌شود؛ رشد آرای نامزدها در ساعات نخستین شمارش نشان از سنگین بودن آرای  این صندوق‌های کوچک یا صندوق‌های سیار است.

 

 

با نگاهی به منحنی انتخابات سال ۹۲ می‌توان دید که روند شمارش آرا به روال معمول خویش در سال ۸۰ و ۸۴ بازگشته است. انتخاباتی که باز هم توسط دولت احمدی نژاد برگزار شد.

 

در انتخابات سال ۹۶ نیز با این وجود که برای نخستین بار تنها در سه مقطع زمانی نتایج آرا اعلام شد؛ باز هم همان قاعده صدق می کند. بالا بودن شیب رشد نامزدها در این انتخابات علتی جز تاخیر در اعلام نتایج لحظه ای آرا ندارد. این موضوع باعث شده تا نتوانیم تصویر دقیقی از روند رشد آرای نامزدها داشته باشیم و این خود به نظر تخلفی است که از سوی وزارت کشور صورت گرفته است.

تحلیل دیگری بر پایه همین آمار نشان می دهد اگر نسبت آرای نامزدها را به میزان آرای شمارش شده در هر ایستگاه اعلام نتایج محاسبه کنیم منحنی آرای احمدی نژاد و موسوی در انتخابات سال ۸۸ از یک تابع خاص پیروی می‌کند. امری که در میان دیگر نامزدها چه در دوره‌های نام برده شده و چه در دوره‌های دیگر مشاهده نمی‌‌شود.

در منحنی انتخابات سال ۸۰ تفاوت مسیر منحنی میان خاتمی و توکلی از یک سو و دیگر نامزدها مشهود است.

در منحنی انتخابات سال ۸۴، ۹۲ و ۹۶ نیز به سادگی می‌توان اختلاف میان منحنی‌ها که نشانه‌ای از پراکندگی منطقی آرا در صندوق‌ها است را مشاهده کرد.

اما در منحنی احمدی‌نژاد و موسوی در سال ۸۸ می‌توان ملاحظه کرد که درست تا شمارش نیمی از آرا منحنی دو نامزد تقریبا به موازات هم پیش می‌رود و وقتی که به صندوق‌های بزرگ می‌رسیم منحنی موسوی شیب قابل توجهی دارد. نکته قابل توجه در این مطالعه آماری رد برآورد شخص سردار جعفری از نتایج انتخابات در ویدئوی اخیرا منتشر شده است. جعفری و دیگر مقامات سپاه به درستی پیش‌بینی می‌کردند که در صورت عبور تعداد شرکت‌کنندگان به بالای ۳۰ میلیون در بهترین شرایط انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد اما تحلیل آماری سال ۸۸ نشان می‌دهد که آرای موسوی در ساعات پایانی شمارش آرا جهش زیادی داشته. دقیقا برخلاف نظر جعفری که گفته بود آرای بالای ۳۰ میلیون به سبد احمدی نژاد رفته است.
نکته حائز اهمیت این است که شیب آرای موسوی در فاصله زمانی ۹ صبح تا ۳ بعدازظهر که در آن حدود ۱۰ میلیون رای شمارش شده صورت گرفته است.

برای دیدن جزئیات از نمودارها می‌توانید به این لینک مراجعه کنید. بیشتر داده‌ها و منابع آماری نمودارها برگرفته از خبرگزاری ایسنا و نزد زیتون محفوظ است.