زیتون ـ سولماز ایکدر: آیت‌الله خامنهای، به مرور و در طی سی سال رهبری‌اش در جمهوری اسلامی٬ برخلاف رهبر پیشین که سعی کرده بود که در پس پرده بماند، شمشیر را از رو بسته است.
او که حتی تا نیمه‌های دهه هشتاد هم ترجیح می‌داد که در امور اجرایی دخالت مستقیم نکند و با ژست رهبری روحانی سر رشته امور را در دست داشته باشد٬ به مرور آنچنان دامنه دخالتش در مسائل جاری کشور گسترش یافت که دیگر پرده‌ای یارای پنهان نگاهداشتن آن را نداشت.
محمدجواد ظریف٬ نماینده رهبری در وزارت امور خارجه
محمدجواد ظریف٬ وزیر امور خارجه٬ روز نهم مرداد ماه در لیست تحریم‌های دولت آمریکا قرار گرفت.
یک روز بعد از آن دلیل اعمال این تحریم افشا شد.
نشریه نیویورکر به نقل از منابع دیپلماتیک اعلام کرد که ظریف در جریان سفر اخیر خود به نیویورک، برای دیدار با ترامپ به کاخ سفید دعوت شده است. او اجابت به این دعوت را منوط به اجازه رهبری اعلام و در پی مخالفت او از حضور در کاخ سفید سرباز زد.
شاید به همین دلیل بود که حساب کاربری رسمی توییتر وزارت خارجه آمریکا به زبان فارسی، در یک اقدام بی‌سابقه، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، را «ماله‌کش اعظمِ» رهبر جمهوری اسلامی توصیف کرد.
این تنها نقشی نیست که رهبر جمهوری اسلامی در سیاست خارجی ایفا میکند. اما یکی از آشکارترین موارد است.
نظری که به نظر رهبری نزدیکتر بود
مجموعه حوادث منتهی به انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ و پس از آن را شاید بتوان از جمله اولین مواردی دانست که آیت‌الله خامنهای به جای اظهارنظری دو پهلو یا خصوصی٬ پا به عرصه عمومی گذاشت و نظرش را قاطعانه اعلام کرد.
آیت‌الله خامنهای در روزهای پایانی اردیبهشت سال ۸۸ در کردستان، از مردم خواست تا «قدر این مسئولین خدمتگزار را بدانند» و در مورد انتخابات همان سال کدهایی را در مورد رئیس‌جمهور آینده مخابره کرد که از سوی اغلب تحلیل‌گران و جامعه مخاطب حمل بر دفاع او از احمدی‌نژاد شد.
این اظهارنظر او از سوی جامعه طرفدارانش کدی برای رای مجدد به محمود احمدی‌نژاد ارزیابی شد. پس از او چندین تن از اعضای شورای نگهبان نیز به مرشد خود اقتدا کردند و علنا از یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری دهم حمایت کردند.
او در خطبه دوم آن نماز جمعه تاریخی از آشنایی دیرینش با رفسنجانی سخن گفت و به وجود اختلاف نظری که با او دارد هم اشاره کرد. او گفت: «در موارد متعددی با آقای هاشمی اختلاف نظر داریم، اما مردم نباید دچار توهم شوند.»
آیت‌الله خامنهای در ادامه به اختلاف میان هاشمی رفسنجانی و احمدی‌نژاد پرداخت و گفت که این اختلافات به مبارزات انتخاباتی چهار سال پیش برمی‌گردد و در سه محور عدالت اجتماعی، سیاست خارجی و سیاست فرهنگی است. آیت‌الله خامنهای گفت که پس از دیدن مناظره‌ها به احمدی‌نژاد در مورد هاشمی رفسنجانی تذکر داده است. او در این بخش از سخنانش گفت که در اختلاف میان احمدی‌نژاد و هاشمی رفسنجانی او خود را به احمدی‌نژاد نزدیکتر می‌بیند: « نظر آقای رئیس جمهور به نظر بنده نزدیکتر است.»
رهبر جمهوری اسلامی در آن نماز جمعه با توصیف اعتراضات مردمی به عنوان «اردوکشی» و «زورآزمایی» خیابانی هشدار داد که کسانی که بخواهند برای اصلاح ابرو چشم را کور کنند «مسئول هر خونی که ریخته شود هستند».
از روز پس از آن نماز شمار کشته شدگان افزایش یافت.
محمود احمدی‌نژاد و تذکرات پی‌در پی
تیرماه سال ۸۸ و اندکی پس از آن که رهبر جمهوری اسلامی صراحتا «نظر احمدی‌نژاد به نظر خودش نزدیکتر» از دیگران عنوان کرده بود٬ آیت‌الله خامنهای مجبور شد که رسما نسبت به انتصاب اسفندیار رحیم مشایی به سمت معاون اولی ریاست جمهوری اعتراض کند.
انتصاب اسفندیار رحیم مشایی به سمت معاون اولی دولت اعتراضات فراوانی را در بدنه اصولگرایی برانگیخت٬ همان زمان زمزمه‌هایی مبنی بر مخالفت رهبر جمهوری اسلامی با این انتصاب نیز به گوش رسید. اما محمود احمدی‌نژاد تا پیش از انتشار رسمی نامه مخالفت آیت‌الله خامنهای حاضر به عزل معاون اول خود نشد.
این آغاز رابطه پرتنش و تذکر رهبر جمهوری اسلامی با نورچشمی حرف گوش نکنش بود.
برکناری حیدر مصلحی، وزیر اطلاعات، از سوی احمدی‌نژاد و ابقای غیر قانونی او از سوی آیت‌الله خامنهای منجر به خانه‌نشینی یازده روزه‌ی احمدی‌نژاد شد.
در بهمن ماه سال ۱۳۹۱ در جلسه استیضاح وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت محمود احمدی‌نژاد تبدیل به جنجالی بزرگ شد.
محمود احمدی‌نژاد در این روز یک نوار تصویری در مجلس پخش میکند که فاضل لاریجانی، برادر کوچک رییس مجلس، در دفتر سعید مرتضوی از او درخواست امتیازات و رانت‌های ویژه اقتصادی میکند.
افشاگری محمود احمدی‌نژاد که به پایان می‌رسد، علی لاریجانی تریبون مجلس را به دست می‌گیرد و ضمن موضع‌گیری تند، محمود احمدی‌نژاد را متهم به اقدامی توطئه‌آمیز میکند.
سایه سنگین جلسه جنجالی مجلس تا هفته‌ها درعرصه سیاسی کشور خودنمایی میکند. تا جایی که آیت‌الله خامنهای ناچار به موضع گیری در مورد آن می‌شود و هر دو طرف دعوا را مورد شماتت قرار می‌دهد.
تشرهای علنی «رهبر» به محمود احمدی‌نژاد با پایان دوران ریاست جمهوری او خاتمه نیافت.
احمدی‌نژاد که تمایل داشت برای انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم مجددا نامزد شود٬ با پیغام آیت‌الله خامنهای از نامزدی انصراف نداد.
در نهایت آیت‌الله خامنهای به صورت رسمی تأیید کرد که به احمدی‌نژاد گفته که صلاح نمی‌داند وی در انتخابات پیش رو شرکت کند. آیت‌الله خامنهای هم‌چنین افزود که این قضیه «به رادیو فردا یا رادیوی بی‌بی‌سی» ارتباطی ندارد که بخواهند به آن بپردازند.
رهبر جمهوری اسلامی، این مطلب را طی سخنانی در درس خارج فقه خود اظهار کرد و متن آن روز دوشنبه ۵ مهر سال ۹۲ بر روی وب‌سایت پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر او قرار گرفت.
آیت‌الله خامنهای دربارهٔ دلیل مخالفت خود با کاندیداتوری دوباره محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور سابق ایران، هم‌چنین توضیح داد که شرکت نکردن او در انتخابات «به نفع» خود اوست و «حال مخاطب و اوضاع کشور» به‌گونه‌ای است که شرکت کردن او در انتخابات باعث ایجاد فضای «دوقطبی» در ایران می‌شود.
لیست انگلیسی رهبر جمهوری اسلامی مورد اقبال عمومی
در آستانه انتخابات مجلس خبرگان رهبری٬ آیت‌الله خامنهای در دیدار با جمعی از مردم آذربایجان شرقی؛ با اشاره به «ورود صریح رسانه‌های دشمن» از جمله بی‌بی‌سی به «جبهه‌بندی داخلی انتخابات» و اینکه «دشمن دستورالعمل می‌دهد که به چه کسی رأی بدهید یا ندهید» گفته بود: «رادیوی انگلیسی دارد به مردم تهران دستورالعمل می‌دهد به فلانی رأی بدهید، به فلانی رأی ندهید! معنای این چیست؟ انگلیسی‌ها دلشان تنگ شده برای دخالت کردن در ایران. یک روزی بود که پادشاه کشور وقتی میخواست تصمیم مهمّی بگیرد، سفیر انگلیس را صدا میکرد و از او میپرسید که این کار را بکنم یا نکنم. انگلیس‌ها یک روزی این‌جور در امور کشور دخالت میکردند؛ بعد هم آمریکایی‌ها، یک مدّتی هم هر دو؛ امروز این دستها قطع شده است.»
کلید واژه «لیست انگلیسی» پس از آن وارد ادبیات رسمی سیاسی شد. جناح هوادار رهبر جمهوری اسلامی آتش توپ‌خانه‌اش را به سوی لیست هاشمی رفسنجانی در آن انتخابات گرفت.
کلید واژه «لیست انگلیسی» پس از آن وارد ادبیات رسمی سیاسی شد. جناح هوادار رهبر جمهوری اسلامی آتش توپ‌خانه‌اش را به سوی لیست هاشمی رفسنجانی در آن انتخابات گرفت.
با این حال اما لیست مورد غضب رهبر جمهوری اسلامی٬ با اقبال عمومی مواجه شد.
سند ۲۰۳۰
آیت‌الله خامنهای در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ یکی از طرح‌های مهم فرهنگی- اجتماعی حسن روحانی را هدف گرفت.
او روز یکشنبه ۱۷ اردیبهشت همان سال، اعلام کرد که جمهوری اسلامی تسلیم سندهایی مانند سند ۲۰۳۰ یونسکو نخواهد شد و اجرای آن را غیرمجاز دانست.
رهبر جمهوری اسلامی که در دیدار گروهی از فرهنگیان به مناسبت هفته معلم در ایران سخن می گفت، افزود:«اصل کار غلط است؛ اینکه برویم سندی امضا کنیم و بعد بی‌سروصدا آن را اجرا کنیم؛ مطلقاً مجاز نیست.»
او با اعلام اینکه «از شورای عالی انقلاب فرهنگی گله‌مند» است، اضافه کرد: «باید مراقبت می کردند و نباید می گذاشتند کار به جایی بکشد که ما جلوی آن را بگیریم. اینجا جمهوری اسلامی است.»
سخنان آن روز آیت‌الله خامنهای٬ حکم حمله اصولگرایان بود به حسن روحانی در جریان انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم.
در کنار موارد بالا می‌توان به موضع گیری آیت‌الله خامنهای در مورد حجاب یا لزوم به افزایش جمعیت نیز اشاره کرد.
رهبر جمهوری اسلامی در موارد دیگر تلاش میکند تا نقشش دیده نشود یا حداقل در مواردی که اعمال نظر مستقیم نیز میکند٬ مانند مذاکرات هسته‌ای و برجام٬ به شکلی رفتار میکند که بتواند بدنه هوادارنش را به واسطه سخنرانی و شعار،تسکین دهد.
اما به رغم آنکه در اکثر موارد تمایلات رهبر جمهوری اسلامی با مقاومت و مخالفت مردم مواجه می‌شود٬ مانند لیست انگلیسی انتخابات مجلس خبرگان رهبری٬ افزایش جمعیت یا لزوم رعایت حجاب اجباری٬ باز هم تمامیت خواهی آیت‌الله خامنهای کار را به جایی رسانده است که او دیگر نمی‌تواند از پشت پرده اعمال قدرت کند و مقابل اذهان عمومی ادعای رهبری معنوی داشته باشد.
۱۳ آبان در تاریخ جمهوری اسلامی روز مهمی است؛ نه از آن جهت که سفارت…
در تحلیل سیاسی و روانشناختی دیکتاتوری، مسئله مقصر دانستن پذیرفتگان دیکتاتوری به عنوان افرادی که…
امروز یکم نوامبر، روز جهانی وگن است؛ این روز، یادبودِ تمام دردمندی‌ها و خودآگاهی‌هایی است…
درآمد در این نوشتار به دو مطلب خواهم پرداخت. نخست، تحلیلی از عنوان مقاله و…