رزمایش‌های «طبیعی» یا حرکت دوباره جهان به سوی دوقطبی شدن

زیتون ـ یلدا امیری: اتحادهای جدید با انگیزه‌های نو؛ اتحادهایی که یادآور سال‌ها پیش است، جهان دو قطبی، دورانی پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، زمانی که قطب شرق و غرب توانایی‌های نظامی و استراتژیک خود را به رخ می‌کشیدند، دنیایی که در آن قدرت نظامی حرف اول را می زد.

رسانه‌ها خبر از برگزاری مانور مشترک نظامی توسط ایران، روسیه و چین داده اند، در اتحادهای امروز اقتصاد حرف اول را می‌زند. حال به نظر می‎رسد که جنگ اقتصادی ترامپ علیه چین و تحریم‌های روسیه که پیش از دوران ترامپ وضع شده و تا امروز ادامه دارد، عامل اصلی این اتحاد و قدرت‌نمایی برای چین و روسیه است، اما در مورد ایران مشکل فراتر از اقتصاد است.

یک رزمایش «کاملا طبیعی»

قدیر نظامی، رئیس امور بین‌الملل و دیپلماسی دفاعی ستادکل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی از برگزاری مانور نظامی مشترک بین ایران، چین و روسیه در دریای عمان و شمال اقیانوس هند خبر داده است. او در گفتگو با خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران گفت که منطقه‌ای که قرار است در آن رزمایش مشترک انجام شود، شمال اقیانوس هند و دریای عمان است که آب‌های بین‌المللی و آزاد است. ما به هیچ عنوان چنین رزمایشی را در خلیج فارس برنامه‌ریزی نکرده‌ایم، البته ما با کشوری مثل عمان که هر دو در ساحل خلیج فارس و تنگه هرمز قرار داریم در این منطقه رزمایش برگزار کرده‌ایم و یک موضوع کاملا طبیعی است.

او گفت که این مانور را نخستین رزمایش ایران پس از انقلاب با دو قدرت بزرگ است و اضافه کرد: «رزمایش‌ها اهداف مختلفی را دنبال می کنند که خیلی اوقات تبادل تجربیات تاکتیکی و نظامی است، گاهی این رزمایش ها بار سیاسی و اهداف سیاسی دارد و نشان دهنده نوعی همگرایی بین شرکت کنندگان است. برآوردها و تحلیل‌های سیاسی و نظامی بسیار روی این اتفاقات حساب باز خواهند کرد و در تحولات راهبردی مد نظر قرار خواهند داد.»

بهمن سال گذشته بود که تورج حسنی مقدم، جانشین فرمانده نیروی دریایی ارتش از دریافت درخواست‌هایی برای برگزاری رزمایش با کشور‌های دوست و خارج از محدوده اقیانوس هند از جمله روسیه و چین خبرداد.

نظامی افزود که در آینده نزدیک مقاماتی در سطح رؤسای ستاد نیروهای مسلح، وزرای دفاع و فرماندهان نیروهای مسلح از چند کشور منطقه به تهران خواهند آمد که خبر آن اعلام خواهد شد، به طور کلی این اقدامات دارد تحرک دیپلماسی دفاعی را به نمایش می‌گذارد.

بهمن سال گذشته بود که تورج حسنی مقدم، جانشین فرمانده نیروی دریایی ارتش از دریافت درخواست‌هایی برای برگزاری رزمایش با کشور‌های دوست و خارج از محدوده اقیانوس هند از جمله روسیه و چین خبرداد. حسنی مقدم گفته بود در صورت موافقت سلسله مراتب فرماندهی، این رزمایش برگزار خواهد شد و ظاهرا حالا در شرایط پرتنش منطقه موافقت سلسله مراتب فرماندهی اعلام شده است.

پیشنهاد روسیه در خصوص تأمین امنیت خلیج‌فارس

پیش از این نیز قرار بود ایران و روسیه مانور مشترکی را برگزار کنند. حسین خانزادی، فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی روز دوشنبه ۷ مرداد خبر داد که ایران و روسیه قرار است در آینده نزدیک در دریای عمان، تنگه هرمز و خلیج فارس رزمایش مشترک دریایی برگزار کنند.

خبری که توسط محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز تایید شد، ظریف گفته بود که روسیه و ایران در اقیانوس هند رزمایش دریایی مشترک برگزار می‌کنند و تهران پیشنهاد روسیه در خصوص تأمین امنیت خلیج را پذیرفته‌است.

بلافاصله پس از انتشار این خبر فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از مانور احتمالی ایران و روسیه ابراز نگرانی کرد. موگرینی در این‌باره گفت: «این مسئله آشکارا موجب نگرانی است چراکه خاورمیانه به تنها چیزی که نیاز ندارد، اضافه شدن تهدیدگران جدید به بازی شطرنج گروه‌های نیابتی است. ما قطعا نمی‌خواهیم که بر تعداد این بازیکنان افزوده شود.»

در همان زمان گزارش‌های تأیید نشده‌ای مبنی براینکه روسیه طبق قرارداد دوجانبه‌ای که با ایران دارد، می‌خواهد از بندر بوشهر و بندر چابهار ایران به عنوان پایگاه‌های نظامی برای کشتی‌های جنگی و زیردریایی‌های هسته‌ای استفاده کند، منتشر شد. بر اساس این گزارش ها مانور نظامی مشترک ایران و روسیه آغازگر این همکاری نظامی خواهد بود و ناوهای روسیه از تأسیسات بندر بوشهر و چابهار استفاده خواهند کرد.

اکنون چین نیز به این مانور نظامی اضافه شده است، به نظر می رسد همانگونه که در سخنان قدیر نظامی آمده این مانور دریایی بیشتر جنبه سیاسی دارد و قصد نشان دادن آمادگی نیروهای نظامی ایران، روسیه و چین و نمایشی از استحکام ائتلاف بین سه کشور است. که در واقع می تواند هشداری به آمریکا و کشورهای عرب منطقه باشد.

دیدار با شورای همکاری خلیج فارس

در آن سو در جبهه آمریکا و مخالفان ایران نیز ائتلافی در خلیج فارس شکل گرفته است، ائتلافی که پیش از این بریتانیا، استرالیا و بحرین به آن پیوسته بودند و در روزهای اخیر عربستان و امارات متحده عربی نیز وارد ائتلاف شدند.

ریشه اختلافات چین و روسیه با آمریکا متفاوت و تنها بر پایه اقتصاد است و با اختلافات ایران تفاوت دارد اتحادی که ایران اکنون وارد آن می شود، اتحادی شکننده است

همچنین بر اساس گزارش‌ها قرار است که مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، با کشورهای شورای همکاری خلیح فارس و اردن نشستی درباره ایران داشته باشد. یک مقام ارشد دولت ترامپ، گفته است که مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا طی نشست مجمع عمومی سازمان ملل که هفته آینده برگزار خواهد شد، نشستی با حضور کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و عمان با محوریت پاسخ مناسب به خشونت محرک ایران تشکیل خواهد داد.

ظاهرا جهان یک بار دیگر به سوی دو قطبی شدن پیش می رود، مانور نظامی مشترک ایران، چین و روسیه مشخصا قدرت نمایی جبهه شرق در مقابل اقدامات ایالات متحده آمریکا و حضور نظامی این کشور در خلیج فارس است، اگر این مانور نظامی برگزار شود، ممکن است فصل جدیدی در مناسبات جهانی گشوده شود اما از سویی دیگر ریشه اختلافات چین و روسیه با آمریکا متفاوت و تنها بر پایه اقتصاد است و با اختلافات ایران تفاوت دارد اتحادی که ایران اکنون وارد آن می شود، اتحادی شکننده است که تغییری کوچک در سیاست‌های اقتصادی آمریکا می تواند یکی از طرفین را از میدان خارج کند.