«دشمن» و «شرایط حساس کنونی» در عراق و لبنان

زیتون ـ یلدا امیری: آیت‌الله خامنه‌ای در سخنان و موضع‌گیری‌های خود چند واژه کلیدی دارد، اما کلمه‌ای که تقریبا در بسیاری از سخنرانی‌ها از آن استفاده می‌کند، «دشمن» است. واژه‌ای که از فرط تکرار مانند تکیه‌ کلام‌های سریال‌های طنز در میان مردم به شوخی تبدیل شده و به دلیل نوع گویش رهبر جمهوری اسلامی، به صورت «دژمن» تلفظ و تکرار می‌شود.

رهبر جمهوری اسلامی در سخنان روز گذشته خود از این واژه کلیدی در تحلیل حوادث لبنان و عراق نیز استفاده کرد.

او در هفدهمین مراسم مشترک دانش‌آموختگی و تحلیف دانشجویان دانشگاه‌های افسری ارتش جمهوری اسلامی، در سخنانی آمریکا و برخی کشورهای منطقه را عامل ناآرامی در عراق و لبنان توصیف کرد و گفت: «در دنیا بیشتر از همه، آمریکا و سرویس‌های اطلاعاتی غربی با پشتیبانی پول کشورهای مرتجع منطقه دارند آشوب به پا می‌کنند. این بدترین دشمنی و خطرناک‌ترین کینه‌ورزی علیه یک ملت است.»

او همچنین تاکید کرد که «دلسوزان عراق و لبنان بدانند اولویت اصلی آنان، علاج ناامنی است و مردم این کشورها نیز بدانند مطالبات بحق آنها فقط در چارچوب ساختارهای قانونی قابل تامین است.»

رهبر جمهوری اسلامی در توصیه ای همزمان به مسئولان ایران و کشورهای همسایه‌ی درگیر ناآرامی‌های داخلی «مسئولان و موثران فکری و همچنین آحاد ملت» را به «هوشیاری» و «بصیرت» در قبال تلاش برای تخریب دشمن فراخواند و گفت: «بزرگترین لطمه به یک کشور سلب امنیت آن است.»

از این رو به عقیده آیت‌الله خامنه‌ای در اتفاقاتی که در جریان است «اولویت اصلی، علاج ناامنی است». او در ادامه به «مردم این کشورها» تذکر داد که «دشمن به‌دنبال برهم زدن ساختارهای قانونی و ایجاد خلا» در میان آنان است و «تنها راه رسیدن مردم به مطالبات بر حقی که دارند، پیگیری آنها در چارچوب ساختارهای قانونی است.»

این البته تنها موضع رهبر جمهوری اسلامی نبود و محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهوری، نیز موضع مشابهی درباره ناآرامی‌های اخیر خاورمیانه گرفت.

محمود واعظی در حاشیه جلسه هیات دولت، درباره اتفاقات عراق و لبنان سخن گفت و تاکید کرد که «وضعیتی که الان به وجود آمده و اینکه هم آمریکا و هم عربستان و برخی کشورهای دیگر و رژیم صهیونیستی روی خواسته های ‌مردم سوار شده و هم فضای مجازی را کنترل می‌کنند، هم خط می‌دهند و هم از نظر مالی حمایت می‌کنند و به نظر می‌رسد در مجموع به ضرر مردم لبنان و عراق است.»

دشمن فصل مشترک اعتراضات

رهبر جمهوری اسلامی در بخشی از سخنان روز گذشته خود از تجربه‌‌های به زعم وی مشابه در ایران سخن گفت و با اشاره به نقش به گفته وی دشمنان خارجی تاکید کرد که «برای کشور عزیز ما هم از این فکرها کرده بودند که خوشبختانه مردم بموقع در میدان حضور پیدا کردند و خنثی شد.»

احتمالا اشاره رهبر جمهوری اسلامی به دو مقطع، اعتراضات دی ماه سال ۱۳۹۶ و «جنبش سبز» بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ است.

در جریان اعتراضات سال ۱۳۸۸ و دی ماه ۱۳۹۶ هم سخنانی با مضامین مشابه و با همین ادبیات توسط آیت الله خامنه ای ایراد شد و با اتکا به همین تحلیل معترضان توسط بازوهای اجرایی رهبر در داخل کشور  به شدت سرکوب شدند و احکام سنگینی برای بازداشت شدگان صادر شد.

به نظر می‌رسد که دستگاه تحلیلی رهبر جمهوری اسلامی درباره عراق و لبنان هم که جزو مناطق استراتژیک و در حوزه نفوذ وی هستند، همان است که درباره ایران بود و سیاست‌های مشابهی پیشنهاد و یا به عبارت بهتر دیکته می‌کند.

در ۱۹ دی ماه سال ۱۳۹۶ و در جریان اعتراضات مردم به وضعیت اقتصادی در چند شهر ایران، آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی‌ای آن ناآرامی‌ها را به «میلیاردها دلار هزینه و سالها شبکه سازی و مزدورپروری بدخواهان ملت ایران برای ایجاد مشکل از درون کشور» نسبت داد و گفت:«باید بین مطالبات صادقانه و به حق مردم و حرکات وحشیانه و تخریب‌گرانه یک گروه تفکیک قائل شد و مطالبات و خواسته های مردم را پیگیری کرد…اینکه عده ای از حقی محروم بمانند و در جایی جمع شوند و اعتراض کنند، یک مطلب است اما اینکه عده ای از این تجمع سوءاستفاده کنند و به قرآن و اسلام دشنام دهند و به پرچم ایران اهانت کنند و مسجد آتش بزنند، یک مطلب دیگر است.»

حال به نظر می‌رسد که دستگاه تحلیلی رهبر جمهوری اسلامی درباره عراق و لبنان هم که جزو مناطق استراتژیک و در حوزه نفوذ وی هستند، همان است که درباره ایران بود و سیاست‌های مشابهی پیشنهاد و یا به عبارت بهتر دیکته می‌کند.

هر چند گروهی از تحلیل‌گران بر این عقیده‌اند که در طی یکی دو سال اخیر با تشدید تحریم‌های آمریکا بر ایران از قدرت نفوذ جمهوری اسلامی در این کشورها کاسته شده است و از این رو شاید این «توصیه»ها مانند قبل نافذ نباشد.

از سوی دیگر گزارش‌های رسیده از عراق حاکی از آن است که لااقل گروهی از افرادی که در این کشور به خیابان آمده‌اند، شعارهایی هم علیه حضور ایران در آن کشور سر می‌دهند و خواستار خروج ایران از کشورشان شدند. این اشاره به حضور ایران و اعتراض به آن احتمالا به حضور نیروهای شبه‌نظامی نزدیک به دولت ایران مانند حشدالشعبی در این کشور برمی‌گردد.

در لبنان اما به نظر می‌رسد توصیه‌های رهبر جمهوری اسلامی نافذتر باشد. در فیلم‌ها و گزارش‌های منتشر شده در روز گذشته دیده شده که گروهی از هواداران حزب‌الله لبنان، از اعضای دولت ائتلافی این کشور و نزدیک به جمهوری اسلامی، برای سرکوب تظاهرکنندگان به خیابان آمدند.

این در حالی است که سیدحسن نصرااله رهبر حزب‌الله لبنان در ابتدای این ناآرامی‌ها مواضع نرم‌تری داشت و  هر چند از مردم خواسته بود به تظاهرات پایان دهند، اما گفته بود که «احزاب سیاسی لبنان باید مسئولیت مشکلات اقتصادی را بپذیرند.»

 وضعیت حساس کنونی

یکی دیگر از عبارات مورد علاقه رهبر جمهوری اسلامی «شرایط حساس کنونی» است، قرار دادن این عبارت در کنار کلمه «دشمن» این گمان را تقویت می‌کند که آیت‌الله خامنه‌ای تلاش دارد عموما ایران و حال به طور خاص کشورهای حوزه نفوذ جمهوری اسلامی در منطقه را همواره در «وضعیت استثنایی» نگه دارد. شرایطی که در آن «دشمن» و ضرورت مقابله با آن نسبت به سایر مسائل در اولویت قرار می‌گیرد.

گروهی از تحلیل‌گران لااقل بخشی از وضعیت استثنایی منطقه خاورمیانه را نتیجه ماجراجویی‌ها و «تولید دردسرهای کوچک» توسط جمهوری اسلامی می‌دانند. آنان بر این عقیده‌اند که ایران از این طریق حضورش را در حوزه‌های نفوذ منطقه‌ای‌ِ خود توجیه‌پذیر می‌کند.

گروهی از تحلیل‌گران لااقل بخشی از وضعیت استثنایی منطقه خاورمیانه را نتیجه ماجراجویی‌ها و «تولید دردسرهای کوچک» توسط جمهوری اسلامی می‌دانند. آنان بر این عقیده‌اند که ایران از این طریق حضورش را در حوزه‌های نفوذ منطقه‌ای‌ِ خود توجیه‌پذیر می‌کند.

در فلسفه‌ سیاسی «وضعیت استثنایی» را برای نخستین بار کارل اشمیت، نظریه‌پرداز معروف حزب نازی‌ آلمان در نظریه قانون خود در کتاب «الهیات سیاسی» به کار برد. اشمیت در این نظریه مطرح کرد که حاکم جامعه در وضعیت استثنایی به ‌نام منافع همگانی و حفظ اجتماع می تواند پا را فراتر از قانون گذاشته و درباره آن وضعیت اضطراری خاص تصمیم بگیرد و کلا سیاست نیز چیزی جز تصمیم گیری‌های حاکم در وضعیت استثنایی نیست.

بر اساس سخنان آیت‌الله خامنه‌ای مردم ایران ۴۰ سال است که در «وضعیت حساس کنونی» یا همان «وضعیت استثنایی» زندگی می‌کنند و همواره توسط دشمنان تهدید می‌شوند. وضعیتی که حالا برای عراق و لبنان نیز  تعریف شده است. چرا که به نظر می‌رسد اینگونه راحت‌تر زمینه برای اقدامات خلاف قانون و برخوردهای تند فراهم می‌شود.