بازی با کارت «فساد»

زیتون ـ سولماز ایکدر: جنگ سرد بین رییس قوه قضاییه و رییس قوه مجریه٬ با نزدیک‌تر شدن انتخابات مجلس روز به روز جدی‌تر می‌شود.

در این نبرد اما ابراهیم رئیسی، برخلاف رییس‌جمهوری٬ با استفاده از ابزار قضایی تنها به سخن گفتن علیه دستگاه اجرایی بسنده نکرده و با بهانه «فساد» حلقه اطرافیان رییس جمهوری٬ یا نزدیکان او را٬ متهم و محاکمه می‌کند‌.

از سوی دیگر حسن روحانی به عنوان رییس‌جمهوری٬ ابزاری چون «سخن گفتن» را به کار می‌گیرد و پی‌درپی در سخنرانی‌هایش رییس قوه قضاییه را به «سیاسی‌کاری» یا «جناحی‌کاری» متهم می‌کند.

دوئل رییس قوه مجریه و رییس قوه قضاییه

حسن روحانی روز گذشته (دوشنبه ۱۹ آبان) در یک سخنرانی، که یادآور سخنرانی‌های هنگام انتخابات بود، در شهر یزد به رییس قوه قضاییه تاخت.

رئیس‌جمهوری در این سخنرانی٬ ابراهیم رئیسی را به «مبارزه همه‌جانبه با فساد» فرا خواند و گفت حالا که «با فسادهای میلیونی و میلیارد تومانی برخورد می‌کند، مبارزه با فساد میلیارد دلاری را هم برای مردم توضیح بدهد.»

این حمله‌های روحانی اما بی‌جواب نماند و به چند ساعت نکشیده قوه قضاییه در صدد پاسخگویی برآمد.

غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضاییه در واکنش به اظهارات حسن روحانی گفت که میدان «مبارزه با فساد را خالی نخواهیم کرد». او در ادامه با اشاره تلویحی به پرونده‌های فسادی که نزدیکان روحانی با آن درگیر هستند، افزود: «برای ما فرقی نمی‌کند که پرونده فساد مربوط به زنجانی باشد یا کرسنت و استات اویل میدان مبارزه با فساد را خالی نمی‌کنیم…برای ما فرقی نمی‌کند که پرونده مربوط به دلار‌های ادعایی گم شده باشد یا پرونده ارز‌ها و سکه‌هایی که در سال ۹۶ و ۹۷ بانک مرکزی با سیاست‌های مورد بحث، خزانه ارزی و طلای کشور را در اختیار افراد سودجو و فرصت طلب قرار داد.»

ابراهیم رئیسی٬ قاضی‌القضات جدید٬ طی مدت زمانی که بر مسند ریاست قوه قضاییه تکیه زده٬ تلاش فراوانی داشته است تا برچسب «قاضی مرگ» به جای مانده از دهه ۶۰ را از خود پاک کند و  با عنوان «مبارزه با فساد» در افکار عمومی شناخته شود.

اما به نظر نمی‌رسد عملکرد رییس قوه قضاییه طی این مدتِ کمتر از یک سال توانسته باشد افکار عمومی را قانع کند. هدف او تا کنون تنها مدیران دولتی و یاران رییس سابق قوه قضاییه بوده است.

طی ماه‌های اخیر چندین تن از مدیران دولتی٬ منصوبان آن‌ها و حتی برادر رییس‌جمهوری با اتهام فساد اقتصادی محاکمه و زندانی شده‌اند؛ اما آیا فساد فراگیر در کشور تنها توسط مدیران دولتی صورت می‌گیرد؟

حسن روحانی در این سخنرانی٬ ابراهیم رئیسی را به «مبارزه همه جانبه با فساد» فرا خواند و گفت حالا که «با فسادهای میلیونی و میلیارد تومانی برخورد می‌کند، مبارزه با فساد میلیارد دلاری را هم برای مردم توضیح بدهد.»

این اما اولین باری نیست که رییس جمهوری از یک تریبون عمومی «صداقت» رییس قوه قضاییه  را در برخورد با فساد زیر سوال ‌برد.

او شهریورماه امسال نیز در جلسه‌ای با سران قوا٬ ضمن اعتراض به رویکرد قوه قضاییه٬ برگزاری دادگاه‌های موسوم به مبارزه با فساد اقتصادی را اقدامی «جناحی» خواند.

عملکرد این روزهای ابراهیم رییسی تنها به بازداشت یاران نزدیک قاضی‌القضات سابق و تلاش برای ساختن چهره ضدفساد محدود نمی‌شود. ابراهیم رئیسی از سوی دیگر٬ حداقل در مقام سخن٬ به مسائل اجرایی ورود کرده است.

در آخرین مورد او پس از زلزله آذربایجان شرقی، «دستور رسیدگی به مشکلات آن‌ها را صادر کرد»؛ این دستور بدون توجه به جایگاه غیر اجرایی قاضی‌القضات صادر شد.

ابراهیم رئیسی مردادماه امسال نیز در کسوت رییس قوه قضاییه برای «حل مشکلات اقتصادی کشور» راهکار ارائه کرد. او در این رابطه گفته بود: «عامل جدی فشار اقتصادی امروز بر مردم، مدیریت‌های نادرست در داخل کشور بوده، هرچند بنای دشمن هم فشار روزافزون بر ملت ایران است.»

رییس قوه قضاییه در سخنرانی دیگری مدعی شده بود که راه‌حل مشکلات اقتصادی تسلیم شدن نیست، بلکه اقتصاد مقاومتی است، اقتصادی که تهدیدها آن را تکان ندهد و در واردات و صادرات زلزله ایجاد نکند.

پیش از آن نیز او در مقام سخنگویی از سوی مردم خطاب به دولت گفته بود: «مردم از ناکارآمدی و خودتحریمی ناراضی‌اند.»

حذف خاندان لاریجانی٬ برهم خوردن تعادل قوا

تا چند ماه پیش٬ نبرد قدرت بین روسای قوه قضاییه٬ مجریه٬ مقننه و تولیت آستان قدس رضوی٬ برقرار بود.

اما عزل زود هنگام صادق لاریجانی از ریاست قوه قضاییه و فرستادن او به مجمع تشخیص مصلحت نظام٬ وزن جناح «آملی» را در طبقه حاکم جمهوری اسلامی کم کرد.

تنش‌های اخیر رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام و رییس جدید قوه قضاییه نیز به ضرر صادق لاریجانی تمام شد تا جایی که رییس یکی از عالی‌ترین نهاد‌های تصمیم‌ساز جمهوری اسلامی به تمامی از انظار پنهان شد.

ابراهیم رئیسی به غیر از دولت٬ اطرافیان سلف خود را نیز هدف پاکسازی قرار داد. معاون صادق لاریجانی٬ قضات٬ دادستان‌ها و بازپرس‌های منصوب او در قوه قضاییه٬ از جمله اولین افرادی بودند که پس از تغییر رییس قوه قضاییه با سر و صدای «تبلیغاتی» فراوان٬ پاکسازی شدند.

صادق لاریجانی در ابتدا تلاش کرد که حتی با تهدید به «خروج از ایران» و «عزیمت به نجف» جلوی برخورد با اطرافیانش را بگیرد٬ اما موفق نشد و در نهایت پرده‌نشینی را برگزید.

پس از چند نامه‌نگاری علنی بین صادق لاریجانی و محمد یزدی و چند پیغام  غیر علنی بین رییس وقت مجمع تشخیص مصلحت و چند چهره عالی نظام٬ این فرزند میرزا هاشم آملی از عرصه بیرون شد.

عزل زود هنگام صادق لاریجانی از ریاست قوه قضاییه و فرستادن او به مجمع تشخیص مصلحت نظام٬ وزن جناج «آملی» را در طبقه حاکم جمهوری اسلامی کم کرد.

دو روز پیش (شنبه ۱۸ آبان ماه) علی لاریجانی٬ رییس فعلی مجلس٬ نیز اعلام کرد که عرصه انتخابات را «برای همیشه ترک خواهد کرد.»

علی لاریجانی در انتخابات مجلس دهم نتوانست نظر مثبت اصولگرایان را برای قرار گرفتن در «سرلیست» انتخاباتی تهران جلب کند٬ از همین رو از شهر قم نامزد شد.

این بار اما احمد امیرآبادی٬ نماینده مردم قم در مجلس٬ خبر از آن داد که نام علی لاریجانی٬ رییس مجلس فعلی٬ در لیست انتخاباتی شهر قم هم نیست.

پس از آن شایعه نامزدی علی لاریجانی از شهر آمل نیز تکذیب شد تا در نهایت در ساعات پایانی روز شنبه یک منبع موثق به خبرگزاری ایلنا خبر داد که علی لاریجانی نماینده مردم قم و رییس مجلس، دیگر برای انتخابات مجلس نامزد نمی‌شود.

بر اساس این خبر علی لاریجانی اخیرا در جمع برخی از فعالان سیاسی نزدیک به خود در شهر قم اعلام کرده که دیگر کاندیدای انتخابات نمایندگی مجلس نمی‌شود٬ چرا که «کنون هرچه در توان داشته برای کشور به‌کار گرفته است.»

عقب‌نشینی علی لاریجانی از اعلام نامزدی در انتخابات مجلس٬ در کنار پرده‌نشینی برادر دیگر را می‌توان آغازِ پایان خاندان میرزا هاشم آملی دانست.

اگرچه در عالم سیاست٬ به‌خصوص در ایران٬ هیچ امری قطعی نیست و خاندان میرزا هاشم آملی نیز معروف هستند به اینکه «حذف‌ناپذیر» هستند و تنها از یک مقام به منصبی دیگر می‌روند.

با این حال این خانواده حداقل برای ماه‌های پیش رو از عرصه حذف و به همین دلیل توازن قوا بین مدعیان «رهبری کشور» و «جانشینی رهبری» برهم زده است.

رهبر بعدی از کدام  قوه است؟

از بین مدعیان جانشینی رهبر جمهوری اسلامی٬ به نظر می‌رسد که یکی از مدعی‌ترین‌ها٬ صادق لاریجانی٬ پیشتر حذف شده است.

ابراهیم رئیسی٬ طی مدت ریاست بر قوه قضاییه٬ با عنوان «ضدیت با فساد» توانسته است در بین بخشی از بدنه اصولگرایان با اقبال مواجه شود٬ او اما در انتخابات ریاست جمهوری گذشته از حسن روحانی شکست سختی خورد.

حسن روحانی به رغم پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم٬ در عرصه اجرا «یک رییس جمهوری شکست خورده است.» او به بدنه اصلاح طلب حامی‌‌اش٬ پشت کرد اما نه توانست توجه قشر خاکستری را جلب کند نه اعتماد اصولگرایان میانه رو را

حسن روحانی به رغم پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم٬ در عرصه اجرا «یک رییس جمهوری شکست‌خورده است.» او به بدنه اصلاح‌طلب حامی‌‌اش پشت کرد اما نه توانست توجه قشر خاکستری را جلب کند  و نه اعتماد اصولگرایان میانه رو را. شاید از همین روست که اندک حامیان باقی‌مانده رییس‌جمهوری بحث «قائم‌مقامی رهبری» را برای او طرح کردند.

اگرچه این طرح موضوع «قائم‌مقام اجرایی رهبری» پس از رسانه‌ای شدن٬ از سوی حامیان حسن روحانی «طعنه‌آمیز و کنایی» خوانده شد٬ اما همین موضوع می‌تواند تایید‌کننده دست و پا زدن آخرین حامیان رییس‌جمهوری برای محکم کردن جای پای او باشد.

قربانی شدن صادق لاریجانی و رو در رو قرار گرفتن روسای دو قوه مجریه و قضاییه٬ این گمانه را با اذهان متبادر می‌کند که «روز واقعه» نزدیک است و مدعیان جانشینی مشغول رقص آخر برای فتح رفیع‌ترین صندلی‌ قدرت در ایران هستند.