زیتون ـ یلدا امیری: به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی بحرانی دیگر را پشت سر گذاشت. اعتراضات به قیمت بنزین که عامل زیر سوال بردن ارکان نظام در خیابان‌های کشور شد با سرکوب شدید و کشته و بازداشتی‌های زیاد اما همچنان نامعلوم به پایان رسید.
انگشت اتهام این بار به سوی دولت بود که اجرای این طرح را به عهده داشت، اما آن‌گونه که اعلام شد جلسه‌ای متشکل از سران سه قوه مسئول تصمیم‌گیری در این مورد بودند، اقدامی نامتعارف که نه تعریفی در قانون دارد و نه سابقه‌ای در تصمیم‌گیری‌های نظامِ جمهوری اسلامی.
تا جایی که پروانه سلحشوری، نماینده مجلس در توییتی نوشت: «از وقتی بنزین گران شده مردم در تماس‌های مکرر ابراز نگرانی می‌کنند. هموطنان عزیز مدت‌هاست مجلس در راس امور نیست. این موضوع در جلسه سران سه قوه تصمیم‌گیری شده. همین یک رکن دمکراسی را نیم بند داشتیم که فاتحه آن هم خوانده شد. مجلس بعدی را تعطیل کنید. خودش اقتصاد مقاومتی است.»
اما بر اساس خبری که در اختیار «زیتون» قرار گرفته افزایش قیمت بنزین نه تصمیم سران قوا بلکه اراده شخص رهبر جمهوری اسلامی بوده است.
اطلاعات رسیده به زیتون همچنین بیان‌گر این است که در ماه‌های اخیر آیت‌الله خامنه‌ای چندین بار به صورت حضوری و غیرحضوری به حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، دستور داده که قیمت بنزین را افزایش دهد و در نهایت روحانی با وجود آن‌که‌چندین بار این طرح را به تعویق انداخته، مجبور به اجرای آن شده است.
بر اساس اطلاعاتی که در اختیار «زیتون» قرار گرفته است، افزایش قیمت بنزین نه تصمیم سران قوا بلکه اراده شخص رهبر جمهوری اسلامی بوده است
اگر چه اعتراضات مردمی، فراتر از برآوردهای اولیه حکومت بود، اما با وجود گستردگی در کل کشور با مشت آهنین و سرکوب شدید مواجه شد که نشان از آمادگی نیروهای نظامی در مواجهه با آن داشت. قطعی سراسری اینترنت نیز نشان داد که حاکمیت حاضر به پرداخت هر هزینه‌ای برای سرکوب اعتراضات است.
اعلام حمایت آیت‌الله خامنه‌ای
دو روز پس از افزایش قیمت بنزین و آغاز اعتراضات مردمی روز یکشنبه ۲۶ آبان، رهبر جمهوری اسلامی در درس خارج فقه خود از گران شدن بنزین حمایت کرد و گفت که گفته بودم اگر سران سه قوه تصمیم بگیرند از آن حمایت می‌کنم.
سخنان آیت‌الله خامنه‌ای در تایید گرانی بنزین تنها چند ساعت پیش از شروع جلسه اضطراری و غیرعلنی مجلس برای بررسی افزایش قیمت بنزین صورت گرفت، بسیاری از نمایندگان مجلس مخالف گرانی بنزین بودند و از زمان نامناسب و افزایش فشار بر مردم سخن می گفتند. اعلام شد که نمایندگان طرحی دو فوریتی برای توقف افزایش بهای سوخت ارائه کرده‌اند.
مجتبی ذوالنور، نماینده قم و رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس گفت که موافقت تلفنی تعدادی از نمایندگان را برای لغو اقدام دولت گرفته است. اما با حمایت رهبر جمهوری اسلامی از ضرورت اجرای طرح افزایش قیمت بنزین طرح فراکسیون امید برای لغو افزایش قیمت بنزین از دستور کار خارج شود. یک نماینده مجلس استعفا داد و چند نماینده دیگر از احتمال استعفای خود سخن گفتند.
رهبر مسئولیت تمام هزینه‌ها را می‌پذیرد
روز چهارشنبه ۲۹ آبان علی سعیدی، رئیس عقیدتی سیاسی دفتر فرماندهی کل قوا، در یک سخنرانی خبر داد که آیت‌الله خامنه‌ای خود مسئولیت تمام هزینه‌های تصمیم گران کردن بنزین را پذیرفته است.
او گفت: «هم نقش امام راحل و هم نقش رهبر معظم انقلاب در فتنه‌های این سه دهه بسیار مهم و اساسی بوده است. رهبری در جریان فتنه اخیر تمام هزینه‌های تصمیم اخیر را بر عهده گرفتند که اگر این اتفاق نمی‌افتاد معلوم نبود چه اتفاقی بیفتد.»
روز یکشنبه ۳ آذر محمود صادقی، نماینده تهران در مجلس در کانال تلگرامی خود اعلام کرد که در جریان اجرای افزایش قیمت بنزین، نمایندگان مجلس در صدد مخالفت با آن بودند، اما رهبر جمهوری اسلامی با ارسال یادداشتی به رئیس مجلس خواستار عدم مداخله نمایندگان مجلس در این موضوع شده است.
علی سعیدی، رئیس عقیدتی سیاسی دفتر فرماندهی کل قوا، در یک سخنرانی خبر داد که آیت‌الله خامنه‌ای خود مسئولیت تمام هزینه‌های تصمیم گران کردن بنزین را پذیرفته است.
صادقی در بخشی از یادداشت خود نوشت: «بعضی اظهار می‌کنند که مقام معظم رهبری در فرآیند تصمیم‌گیری درباره افزایش قیمت بنزین هیچ نقشی نداشته‌اند و تنها پس از تصمیم‌گیری سران قوا به منظور آرام کردن فضای جامعه از آن حمایت کرده‌اند. بعضی پا را فراتر گذاشته و افزایش قیمت بنزین را یک توطئه و فتنه وانمود می‌کنند که از طرف دولت و رییس‌جمهور اجرا شده تا کشور را دچار التهاب و رهبری را به کوتاه‌آمدن از مواضع انقلابی خود در سیاست خارجی وادار کنند و رهبری بدون اینکه از این موضوع اطلاع قبلی داشته باشند با هدف خنثی کردن این توطئه از این طرح حمایت کرده‌اند. در سوی دیگر گفته می‌شود رهبری همان‌طور که خودشان ابراز داشتند، تصمیم‌گیری در مورد افزایش قیمت بنزین را به سران قوا موکول کرده بودند و سران قوا با اطلاع ایشان این تصمیم را گرفته‌اند. رهبری نیز پس از بروز التهابات به‌منظور جلوگیری از توسعه دامنه ناآرامی ها همین موضع را اعلام کردند.»
اما در ادامه یادداشت او گمانه‌زنی دیگری را هم مطرح کرده و تاکید می‌کند «بعضی دیگر قائل‌اند که اساسا مسأله اصلاح قیمت حامل‌های انرژی و مدیریت مصرف سوخت خواسته رهبری بوده و پیش از این چندین بار آن را از رییس جمهور مطالبه کرده‌اند و تصمیم سران قوا نه تنها با هماهنگی رهبری، بلکه در جهت اجابت خواسته ایشان بوده است. حمایت تمام قد رهبری از این تصمیم نیز در همین راستا ارزیابی می‌شود».
ولایت فقیه اقتصادی
در همین راستا، محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در همایش جامعه اسلامی مهندسین گفت که در کشور ما «اقتصاد هم مانند سیاست باید تابع ولایت فقیه باشد تا همانند عرصه امنیتی و دفاعی در عرصه اقتصادی نیز به موفقیت برسیم… همان‌طور که ولایت فقیه به چالش‌های سیاسی سامان داد و در این چهار دهه اخیر هیچ توطئه خارجی نتوانست پایه‌های سیاسی کشور را متزلزل کند باید در حوزه اقتصادی نیز به این دستاورد برسیم.»
در این میان نکته قابل توجه این است که افزایش قیمت بنزین و حوادث و اعتراضات پس از آن جزو معدود اتفاقاتی است که آیت‌الله خامنه ای مسئولیت آن را به عهده گرفته و اطرافیانش نیز این موضوع را تایید کرده اند.
اما دلیل اصرار رهبر جمهوری اسلامی به اجرای طرح افزایش قیمت بنزین و حتی پذیرش عواقب آن چیست؟
یکی از گزینه‌ها می‌تواند تحمیل هزینه این کار بر دولت روحانی باشد، آیت‌الله خامنه‌ای می‌خواهد دولت تدبیر و امید در یک‌سال و نیم آینده تصمیمات سخت و ناگزیر را اجرایی کند، تا دولت بعدی که احتمالا نزدیکی بیشتری به حاکمیت دارد، وارد زمینی آماده و هموار شود؛ به‌نام روحانی و به‌کام رهبری.
گزینه دوم می‌تواند مشکلات اقتصادی نهادهای تحت نظر رهبری باشد. اگرچه در حال حاضر دولت اعلام کرده که سود حاصل از بنزین به صورت یارانه کمک معیشت خانوارها به حساب ۶۰ میلیون ایرانی واریز می‌شود اما این تصمیم می تواند موقت باشد و مانند یارانه‌های پیش از این پس از مدتی محدود یا حتی قطع شود. چنانچه معاون وزیر رفاه امروز در سخنانی در شبکه‌ی خبر شرط برقراری آن‌را دسترسی به ریز حساب‌های بانکی شهروندان اعلام کرد.
آیت‌الله خامنه‌ای می‌خواهد دولت تدبیر و امید در یک سال و نیم آینده تصمیمات سخت و ناگزیر را اجرایی کند، تا دولت بعدی که احتمالا نزدیکی بیشتری به حاکمیت دارد وارد زمینی آماده و هموار شود.
گزینه سوم پیش‌بینی شرایطی خاص یا ناگوار در آینده نزدیک در اقتصاد ایران است به طوری که دهک‌های پایین ایران که یارانه‌ها به حساب آنها واریز می‌شود، ممکن است به شدت محتاج همین یارانه اندک شوند.
اما اظهارات و اقداماتی که در ماجرای افزایش قیمت بنزین افتاد بیش از پیش شکاف میان مردم و حاکمیت در جامعه ایران را مشخص کرد و منجر به کشته شدن صدها و زخمی و بازداشت‌شدن هزاران نفر شد.
حمایت تمام قد حسن روحانی از اجرای این طرح و نحوه برخورد با مردم، او را به تمامی در کنار نهادهای سرکوب‌گر قرار داد. رئیسی، رئیس قوه قضائیه، اگر چه تلاش کرد مقداری دامن خود را از این تصمیم و کشتار بیالاید و سهم روحانی را بیشتر کند، اما بعید است نزد افکار عمومی موفق شده باشد. سکوت دیگران و مخصوصا محمد خاتمی، شرایط را برای اصلاح‌طلبان در انتخابات پیش رو سخت‌تر از همیشه و فاصله‌ی بدنه‌ی جامعه را با آنان بیشتر کرد.
از سوی دیگر رهبر جمهوری اسلامی هم این بار تعارف را کنار گذاشت با خلع سلاح کردن مجلس و دولت علنا اعلام کرد که تصمیم گیری برای کشور در اختیار اوست و او هر تصمیمی بگیرد و عواقب آن هر چه باشد کسی قادر به اعتراض نیست.
درآمد در این نوشتار به دو مطلب خواهم پرداخت. نخست، تحلیلی از عنوان مقاله و…
تردیدی نیست که تداوم نزاع اسرائیل و فلسطین که اینک منطقه‌ی پرآشوب و بی‌ثبات خاورمیانه…
تصور پیامدهای حمله نظامی اسرائیل به ایران نیروهای سیاسی را به صف‌بندی‌‌های قابل تأملی واداشته…
ناقوس شوم جنگ در منطقۀ خاورمیانه بلندتر از هر زمان دیگری به گوش می‌رسد. سه‌گانۀ…