زیتون ـ یلدا امیری: هوای روابط ایران و اروپا گرگ و میش است، مناسبات جمهوری اسلامی و اتحادیه اروپا وارد فصل جدیدی شده است همگرایی ایجاد شده میان ایران و اروپا پس از خروج آمریکا از برجام رفته رفته واگرا می‌شود. اروپا از گام های ایران برای کاهش تعهدات برجامی ناخشنود است، اما ایران می گوید اروپا شرایطی را فراهم نکرده که ایران بتواند از مزایای برجام استفاده کند و همچنان به روند کاهش تعهدات خود ادامه می‌دهد.

بر اساس گمانه‌زنی‌ها، کشورهای اروپایی در نشست اخیر ناتو در لندن مواضع خود را با آمریکا هماهنگ کرده اند تا  با تحت فشار قرار دادن جمهوری اسلامی از طریق فعالیت‌های موشکی و احتمال به کار انداختن مکانسیم ماشه، مانع حرکت بیشتر جمهوری اسلامی در مسیر کاهش تعهدات هسته‌ای شوند.

نشست کمیسیون مشترک نمایندگان پنج کشور باقیمانده در توافق هسته‌ای با حضور نمایندگانی از اتحادیه اروپا روز جمعه ۱۵ آذر در وین زیر سایه مکانیسم ماشه و نامه سه کشور اروپایی در مورد موشک های بالستیک ایران برگزار شد.

در پایان این مذاکرات مکانیسم حل اختلاف این توافق (ماشه) که می‌تواند به ارجاع دوباره پرونده به شورای امنیت منجر شود، فعال نشد. با این حال، کونگ فو، یکی از معاونین وزیر خارجه چین گفت که این موضوع، در ماه آینده میلادی بار دیگر بررسی خواهد شد. او افزود که پکن در حال حاضر با فعال سازی مکانیسم ماشه علیه تهران مخالف است اما انتظار دارد جمهوری اسلامی به اجرای تعهدات برجامی خود بازگردد.

با این حال یک روز پس از نشست کمیسیون مشترک برجام، معاون وزیر خارجه ایران تاکید کرد که کاهش تعهدات ایران در برجام ادامه خواهد داشت. عباس عراقچی گفت: «با جدیت کامل، روند کاهش تعهدات ایران ادامه پیدا خواهد کرد تا زمانی که راه حل‌هایی برای برخورداری ایران از منافع برجام و منافع رفع تحریم‌ها پیدا بشود.»

عباس عراقچی گفت: «با جدیت کامل، روند کاهش تعهدات ایران ادامه پیدا خواهد کرد تا زمانی که راه حل‌هایی برای برخورداری ایران از منافع برجام و منافع رفع تحریم‌ها پیدا بشود.»

پیش از این نشست نیز زمزمه‌هایی از فعال شدن مکانیسم ماشه مطرح شده بود ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه ده روز پیش به تهران هشدار داده بود درصورتی که در روند کاهش تعهدات برجامی تجدید نظر نکند احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه منتفی نخواهد بود.

مکانیسم حل اختلاف (ماشه) که در برجام پیش بینی شده اینگونه است که اگر یکی از طرف‌های برجام به این جمع‌بندی برسد که طرف دیگر به تعهدات ذکر شده در این توافق پایبند نیست، می‌تواند به کمیسیون مشترک شکایت کند. این کمیسیون، در چارچوب برجام و برای نظارت بر اجرای این توافق تاسیس شده است. اگر ظرف ۳۵ روز، شکایت آنگونه که شاکی می‌خواهد حل نشود، شاکی می‌تواند موضوع حل نشده را به عنوان دلیلی برای توقف اجرای تعهدات برجام در نظر بگیرد و به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع دهد که موضوع حل نشده، متضمن عدم اجرای چشمگیر است. پس از آن، شورای امنیت ۳۰ روز وقت دارد تا درباره استمرار تعلیق تحریم‌ها یا بازگرداندن آن‌ها قطعنامه صادر کند. اگر در این مدت، شورای امنیت نتواند در این خصوص قطعنامه صادر کند، تمام تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که قبل از برجام برقرار شده بودند، به طور اتوماتیک بازمی‌گردند. نکته مهم این سازوکار این است که بازگشت تحریم‌ها، قابل وتو نیست.

شکایت از برنامه موشکی ایران

فرانسه، آلمان و بریتانیا اعلام کرده‌اند که توسعه موشک‌های بالستیک بر خلاف قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل است. سفرای این ۳ کشور در سازمان ملل روز پنجشنبه ۱۴ آذر با ارسال نامه‌ای از آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل خواسته‌اند تا به اعضای شورای امنیت در گزارش بعدی اش اطلاع دهد که فعالیت‌های موشکی ایران، مغایر با قطعنامه این شورا است که از تهران خواسته‌اند از هرگونه فعالیت در خصوص موشک‌های بالستیک خودداری کند.

در نامه کشورهای اروپایی به ویدئویی اشاره شده که در روز ۲۲ آوریل/ ۲ اردیبهشت سال جاری در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد. این تصاویر آزمایش نوع جدیدی از موشک میان برد شهاب۳ را نشان می‌دهد که به گفته این سه کشور، دارای تجهیزات MARV بود. این اصطلاح برای موشک‌هایی به کار می‌رود که کلاهک آنها قادر به هدف‌یابی مستقل زمینی است. در این نامه آمده است که بوستر شهاب۳ که در این فیلم آزمایش آن نشان داده شد از نوعی است که از لحاظ فنی می‌تواند برای حمل و پرتاب کلاهک هسته‌ای به کار رود.

در بخش دیگری از این نامه آمده است که فرانسه،‌ بریتانیا و آلمان به این نتیجه‌گیری قاطع رسیده‌اند که توسعه برنامه‌های موشکی با توانایی نسبت کلاهک هسته‌ای و تکنولوژی‌های مرتبط با آن نقض قعطنامه‌های شورای امنیت است.

فرانسه، آلمان و بریتانیا اعلام کرده‌اند که توسعه موشک‌های بالستیک بر خلاف قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل است.

در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، در دو سطح به بحث موشکی پرداخته شده است؛ اول آنکه محدودیت‌ها علیه نقل و انتقال تجهیزات موشکی به ایران تا پایان یک دوره هشت ساله ادامه یابد و دوم آنکه شورای امنیت به ایران توصیه نموده است که از توسعه موشک‌های بالستیکی که توانایی حمل سلاح های هسته ای را دارند خودداری نماید.

محمد جواد ظریف، وزیرامورخارجه ایران، در همین زمینه در حساب توئیتری خود با انتشار بخشی از متن اظهارات برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نوشت: برایان هوک با بیان این نکته که «یکی از نواقص توافق هسته ای ایران این است که به ممنوعیت آزمایش موشک های بالستیک ایران پایان می دهد»، به سه طرف اروپایی‌ ما در برجام به موقع یادآوری کرد که آزمایش‌های موشکی ایران بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ ممنوع نیست و آن را به طور آشکارا پذیرفته است.

برنامه موشکی ایران یکی از دلایل خروج آمریکا از برجام و دعوت به مذاکره مجدد است، رئیس‌جمهور آمریکا در اردیبهشت ۹۷ با تاکید بر اینکه برنامه‌های موشکی دوربرد ایران ناقض روح برجام است، از این توافق خارج شده بود. مقامات دولت دونالد ترامپ نیز بارها در گزارش‌های خود به این نکته اشاره کرده اند. جمهوری اسلامی این ادعا‌ها را رد می‌کند و با مذاکره بر سر برنامه‌های موشکی نیز موافقت نکرده است.

موشک های ایران در عراق و یمن

سه روز پیش روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی به نقل از مقام‌های آمریکایی اعلام کرد که ایران یک انبار مخفی موشک‌های بالستیک در خاک عراق دارد. بر اساس این گزارش که به نقل از مقام‌های اطلاعاتی و نظامی آمریکا نوشته شده است ایران در یک سال گذشته در شرایط ناآرام عراق یک زرادخانه پنهان موشک‌های بالستیک کوتاه برد در این کشور ایجاد کرده است.

مقام‌های اطلاعاتی آمریکا که نامشان فاش نشده است به نیویورک تایمز گفته‌اند که این موشک‌ها برای متحدان و شرکای آمریکا در منطقه از جمله اسرائیل و عربستان سعودی تهدید محسوب می‌شود و می‌تواند جان سربازان آمریکایی را نیز به خطر اندازد.

بر اساس گزارش نیویورک تایمز، مقام‌های آمریکایی که با آن‌ها گفت‌وگو کرده‌اند تعداد دقیق موشک‌های بالستیکی که از ایران به عراق وارد شده است را اعلام نکرده‌اند اما گفته‌اند که این موشک‌های کوتاه برد بیش از ۶۰۰ مایل برد دارند. به این معنی که اگر موشکی از حومه بغداد شلیک شود می‌تواند بیت‌المقدس را هدف قرار دهد.

ایران دقیقا در همان مسیری حرکت می کند که مطلوب ایالات متحده آمریکا است با اقداماتی اینچنینی در منطقه و از سوی دیگر با پافشاری بر کاهش تعهدات، اروپا در همان مسیری قرار خواهد گرفت که آمریکا مدت هاست در جهت آن تلاش می‌کند

همزمان مقام‌های آمریکایی روز چهارشنبه ۱۳ آذرماه اعلام کردند، یک ناو جنگی نیروی دریایی این کشور یک محموله حاوی میزان قابل توجهی از قطعات موشک‌ را توقیف و ضبط کرده که احتمالا از سوی ایران برای شبه نظامیان حوثی یمن ارسال شده‌ است. این محموله قطعات موشک از یک لنج کوچک توسط گشت ساحلی و نیروی دریایی آمریکا در شمال دریای عرب توقیف شده است.

اگر این گزارش ها درست باشد ایران دقیقا در همان مسیری حرکت می کند که مطلوب ایالات متحده آمریکا است با اقداماتی اینچنینی در منطقه و از سوی دیگر با پافشاری بر کاهش تعهدات، اروپا در همان مسیری قرار خواهد گرفت که آمریکا مدت هاست در جهت آن تلاش می‌کند یعنی همسو کردن اتحادیه اروپا در فشار حداکثری بر ایران.