«ائتلاف قشنگ» به چه کار ایران می‌آید؟

زیتون ـ نیلوفر سعیدی: «ائتلاف قشنگ» نامی‌ست که خبرنگار صداوسیمای ایران به مانور دریایی این کشور با چین و روسیه داد.

رزمایش دریایی مشترک ایران، چین و روسیه از روز جمعه آغاز شده و به مدت ۴ روز در شمال اقیانوس هند و دریای عمان ادامه دارد.

هدف از این رزمایش از سوی مقامات ایران گسترش همکاری دریایی سه کشور عنوان شده است.

حسین خانزادی، فرمانده نیروی دریایی ارتش ایران اعلام کرد که رزمایش‌ از منطقه «چابهار» در جنوب شرقی ایران آغاز خواهد شد و در شمال اقیانوس هند گسترش خواهد یافت. به گفته او هدف از این رزمایش تقویت امنیت در منطقه است.

وزارت دفاع روسیه هم روز پنج‌شنبه اعلام کرد که ۳ کشتی وابسته به ناوگان دریای بالتیک روسیه در این رزمایش نظامی سه جانبه مشارکت خواهد داشت. به گفته وزارت دفاع روسیه در این رزمایش سه‌جانبه برای نخستین بار به آزادسازی یک کشتی ربوده شده توسط دزدان دریایی پرداخته خواهد شد.

سخنگوی وزارت خارجه چین مانور را «مراودات نظامی متداول بین کشورهای مختلف» عنوان کرده و گفت که اجرای آن هیچ تعارضی با اصول و رویه‌های رایج حقوق بین‌الملل و روابط دیپلماتیک ندارد. به گفته او انجام این مانور در شرایط حاضر « لزوما ارتباطی با تحولات و شرایط منطقه ندارد.»

سخنگوی وزارت خارجه چین مانور را «مراودات نظامی متداول بین کشورهای مختلف» عنوان کرده و گفت که اجرای آن هیچ تعارضی با اصول و رویه‌های رایج حقوق بین‌الملل و روابط دیپلماتیک ندارد.

از این سو اما اشتیاق رسانه‌ی داخلی ایران بالاخص صدا و سیما از ورود ناو روسی به بندر ماهشهر و آغاز مانور دریایی مشترک ایران٬ روسیه و چین٬ رویدادی است که یک بار دیگر نگرش‌ها و در واقع انتخاب‌های حاکمیت ایران در سیاست خارجی را یادآور می‌شود.

جمهوری اسلامی٬ نفت و امنیت آبی

سال ۹۸ برای دولت روحانی٬ سال بروز مشکلات جدی در زمینه‌ی فروش نفت بود. روحانی و مقامات دیگر ایران٬ بارها اعلام کردند که اگر دیگران از تنگه‌ی هرمز عبور کنند و نفت خود را به بازارهای جهانی بفرستند و چنین مجالی برای ایران وجود نداشته باشد٬ این امکان برای دیگران هم وجود نخواهد داشت. البته بعدها این تهدید٬ چندان جدی تلقی نشد و سران تهران خیلی زود دریافتند که چالش و تنش دریایی٬ پیامدهای حقوقی و سیاسی فراوانی دارد و حتی حمله به نفتکش‌های عربستانی٬ اماراتی و حمله به تاسیسات نفتی آرامکوی عربستان نیز٬ در نهایت منجر به درگیری دریایی نشد اما بسیاری از کشورهای جهان را نگران کرد. اما ظاهر امر نشان می‌دهد که اساسا مانور مشترک روسیه٬ چین و ایران٬ هدف دریایی ندارد و اصلی‌ترین هدف آن تلاش ایران برای به صحنه آوردن چین و روسیه است.

جمهوری اسلامی٬ پیش‌تر نیز به روسیه اجازه داده بود که از حریم هوایی ایران برای شلیک موشک به داعش در سوریه بهره بگیرد و از فرودگاه نظامی نوژه همدان نیز استفاده کند. اما حالا چین را هم به صحنه آورده تا نشان دهد که می‌خواهد به هر قیمتی٬ به آمریکا چنگ و دندان نشان دهد.

مجتبی ذوالنور نماینده‌ی قم و رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با یکی از خبرگزاری‌های وابسته به سپاه پاسداران٬ با استفاده از تعبیر «ناوهای پیشرفته و ناوشکن‌های کلاس بالا»٬ از اقدام چین و روسیه ستایش کرده و گفته است:« برگزاری مانور سه کشور ایران، روسیه و چین اقدام بسیار هراس آوری برای آمریکایی‌ها و غربی‌ها است که سعی در ایجاد ائتلاف نطامی علیه جمهوری اسلامی دارند.»

همچنین سیدحسین نقوی حسینی سخنگوی کمیسیون تحت امر ذوالنور در مجلس٬ یکی از اهداف مانور مورد نظر را به نمایش گذاشتن توان دریایی ایران دانست.

با وجود آن که مقامات نظامی٬ امنیتی و سیاسی ایران به دنبال آن هستند که تصویری بزرگ‌نمایی شده از همکاری جمهوری اسلامی با چین و روسیه نشان دهند اما روزنامه دولتی چین اعلام کرده که لازم نیست در مورد این مانور٬ تحلیل‌های اغراق‌آمیز صورت بگیرد.

با وجود آن که مقامات نظامی٬ امنیتی و سیاسی ایران به دنبال آن هستند که تصویری بزرگ‌نمایی شده از همکاری جمهوری اسلامی با چین و روسیه نشان دهند اما روزنامه دولتی چین اعلام کرده که لازم نیست در مورد این مانور٬ تحلیل‌های اغراق‌آمیز صورت بگیرد. این روزنامه همچنین تاکید کرده که چین نمی‌خواهد خود را وارد مناقشات پیچیده خاورمیانه کند.

ورود معنی‌دار ژاپن

در شرایطی که بخش مقتدر حاکمیت جمهوری اسلامی به دنبال برجسته کردن ارزش و اثر برگزاری مانور مشترک با چین و روسیه است٬ ژاپن٬ دوست و متفق آمریکا نیز بخشی از نیروی دفاعی و دریایی خود را روانه‌ی منطقه کرده و این اتفاق نشان می‌دهد که احتمالا یا در دیدار  حسن روحانی و آبه شینزو در توکیو٬ همه چیز به خوبی پیش نرفته و یا این که توکیو به خواست واشنگتن و یا مستقلا٬ تصمیم جدیدی گرفته است.

امروز جمعه٬ یوشیهیده سوگا، دبیر کابینه ژاپن در کنفرانسی خبری٬ ضمن تایید اعزام یک ناوشکن مجهز به هلیکوپتر و دو هواپیمای گشت‌ P-۳C برای جمع‌آوری اطلاعات به خاورمیانه و منطقه دریای عمان گفت:«صلح و ثبات در خاورمیانه به شدت برای صلح و موفقیت در جامعه بین‌الملل از جمله ژاپن مهم است.»

اعزام نیروی دفاعی دریایی ژاپن به منطقه مورد اعتراض ایران قرار گرفته و سفارت جمهوری اسلامی ایران در ژاپن اعلام کرد که طرح صلح هرمز ایران (HOPE) بستر بومی و موثر در کاهش تنش در منطقه است. سفارت ایران در توکیو در حساب کاربری خود در توییتر با اشاره به طرح صلح هرمز نوشته است: «انتظار می‌رود کشورهای دوست با حمایت به موقع و عملی از طرح هرمز به وظیفه بین المللی در حفاظت از کشتیرانی عمل کنند. حضور نیروهای خارجی در جهت صلح و ثبات و امنیت منطقه ارزیابی نمی‌شود.»

مانور در شرایط دشوار اقتصادی

در روزها و هفته‌های اخیر٬ با بحرانی شدن وضعیت داخلی ایران، حاکمیت با بحران مشروعیت و انتقاد در سطح بین‌المللی هم مواجه شده است. مشکلات اقتصادی هم همچنان به قوت خود باقی است.

دو هفته پیش اردکانیان٬ وزیر نیروی ایران برای دریافت یک وام ۵ میلیارد دلاری برای تامین هزینه‌های بودجه‌های بخش راه‌آهن و نیروگاه٬ به روسیه سفر کرد اما گویا٬ مسکو نهایتا فقط با مبلغ ۲ میلیارد دلار توافق کرد و قرار بر این شد که در آغاز سال جدید میلادی٬ تشریفات بانکی آن انجام شود و احتمالا یک ماه پس از آن٬ پول در اختیار مقامات ایران گذاشته شود.

ایران بارها از آمریکا و اروپا خواسته که وارد منطقه نشوند و امنیت و ثبات دریایی را به هم نریزند٬ اما حالا ناوهای روسی و چینی را به ماهشهر آورده تا نشان دهد در انزوا نیست.

در همین حال٬ چین هم اقدام خاصی انجام نداده و نه تنها در مساله برجام بلکه در حوزه دور زدن تحریم‌های مالی و کمک به ایران هم  کمکی نکرده و ترجیح داده به جای سرشاخ شدن با آمریکا به خاطر ایران٬ موضع محافظه‌کارانه و محتاطانه‌ی خود را حفظ کند.

مجموع این واقعیت‌های٬ نشان می‌دهند که اساسا رابطه‌ی چین و روسیه با ایران٬ نه تنها در یک سطح استراتژیک و معنی‌دار نیست که به مانور دریایی اهمیت ویژه‌ای بدهد٬ بلکه انجام چنین مانورهایی نیز نمی‌تواند برای گذار از شرایط فعلی٬ راهی پیش پای جمهوری اسلامی بگذارد.

ایران بارها از آمریکا و اروپا خواسته که وارد منطقه نشوند و امنیت و ثبات دریایی را به هم نریزند٬ اما حالا ناوهای روسی و چینی را به ماهشهر آورده تا نشان دهد در انزوا نیست. اما مشخص نیست در شرایطی که ایران در بخش حیاتی و استراتژیک فروش نفت٬ عملا به در بسته خورده٬ انجام مانور دریایی تا چه حدی می‌تواند حاوی پیام خروج تهران از انزوا٬ به منطقه و جهان باشد.