«زمان و مکان مناسب» برای «انتقام سخت» کدام است؟

زیتون ـ سولماز ایکدر: جمعه برای مردم ایران و منطقه روزی سخت بود. روزی که سردار قاسم سلیمانی٬ فرمانده سپاه قدس٬ کشته شد. عزاداران قاسم سلیمانی و کسانی که از مرگ او شاد شده بودند٬ حتی بی‌تفاوت‌ها٬همگی به این سوال مهم می‌اندیشدند که «پس از این چه خواهد شد؟»

هم‌زمان با انتشار خبر کشته شدن قاسم سلیمانی، هشتگ #انتقام_سخت توسط هواداران جمهوری اسلامی در ایران داغ شد.  عراقی‌های حامی جمهوری اسلامی نیز با هشتگ #سننتقم وعده گرفتن انتقام مرگ قاسم سلیمانی را دادند.

مسئولان جمهوری اسلامی: سخت و قاطع اما بی‌عجله

آیت‌الله خامنه‌ای٬ رهبر جمهوری اسلامی٬ مهمترین پیام سیاسی را پس از کشته شدن قاسم سلیمانی صادر کرد. آیت‌الله خامنه‌ای در ساعات اولیه روز جمعه پیام تسلیتی فرستاد و گفت که :«انتقام سختی در انتظار جنایتکارانی است که دست پلید خود را به خون او و دیگر شهدای حادثه‌ی دیشب آلودند.»

پس از او دیگر شخصیت‌های سیاسی و نظامی٬ یکی پس از دیگری «شهادت» قاسم سلیمانی را «تبریک و تسلیت» گفتند و  وعده «انتقام» دادند؛ اما در موقعیتی مقتضی. حسن روحانی٬ رییس جمهوری٬ در پیام تسلیتش نوشت: «بی‌تردید انتقام این جنایت هولناک را ملت بزرگ ایران و دیگر ملت‌های آزاده منطقه، از آمریکای جنایتکار خواهند گرفت.»

سخنگوی دولت٬ علی ربیعی٬ نیز در این رابطه توییت کرد: «قاسم سال‌ها به دنبال شهادت بود اما پاسخ سخت، دور نیست.»

پیام وزیر اطلاعات را شاید بتوان خنثی‌ترین پیام دانست؛ او تنها «حق انتقام جویی را برای ایران و عراق مشروع دانست.»

علی جنتی٬ محمدباقر قالیباف٬ محسن رضایی و … نیز همراه با تسلیت گفتن وعده انتقام دادند.

چهره‌های نظامی از جمله امیر حاتمی٬ وزیر دفاع٬ امیر سرلشکر موسوی فرمانده کل ارتش  محمدرضا نقدی٬ معاون هماهنگ کننده سپاه پاسداران٬ ستاد کل نیروهای مسلح همان طور که انتظار می‌رفت پس از تسلیت «شهادت» قاسم سلیمانی٬ آمریکا را تهدید به گرفتن انتقام خون او نیز کردند.

اما علی لاریجانی٬ رییس مجلس٬ اسحاق جهانگیری٬ معاون اول رییس جمهوری و عبدالرضا رحمانی‌فضلی وزیر کشور در پیام تسلیتی که فرستادن حتی اشاره‌ای به انتقام نیز نکردند.

علی لاریجانی٬ رییس مجلس٬ اسحاق جهانگیری٬ معاون اول رییس جمهوری و عبدالرضا رحمانی‌فضلی وزیر کشور در پیام تسلیتی که فرستادن حتی اشاره‌ای به انتقام نیز نکردند.

پس از پیام رهبر جمهوری اسلامی اما تعیین کننده‌ترین واکنش٬ پیام شورای عالی امنیت ملی بود. به نقل از دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در جلسه روز جمعه این نهاد که به ریاست آیت‌الله خامنه‌ای نیز تشکیل شده بود٬ بر این نکته تاکید شده که اقدام آمریکا برای کشتن قاسم سلیمانی «یک خطای استراتژیک» بوده است.

هرچند در این پیام نیز  تاکید شده: «آمریکا بداند که حمله جنایتکارانه بر علیه سردار سلیمانی، بزرگترین خطای راهبردی آن کشور در منطقه غرب آسیا بوده و آمریکا از تبعات این اشتباه محاسباتی به آسانی رهایی نخواهد یافت»؛ اما با لحنی به مراتب آرام‌تر از آن که از فضای هیجان‌زده کشور برمی‌آمده٬ این انتقام به «زمان و مکان مناسب» واگذار شده است.

«مکان» مناسب برای انتقام

جمهوری اسلامی نمی‌تواند برای گرفتن انتقام قاسم سلیمانی به خاک آمریکا در فاصله ده هزار کیلومتری حمله کند٬ پس «مکان مناسب» بدون شک خاک آمریکا نیست. اما برخی از پایگاه‌های نظامی این کشور در منطقه٬ در تیررس موشک‌های جمهوری اسلامی هستند.  آمریکا در ترکیه، عراق، کویت، عربستان، بحرین، قطر، امارات متحده عربی، عمان، افغانستان، پاکستان و قرقیزستان پایگاه دارد و یا از پایگاه‌های این کشورها استفاده می‌کند؛ که تمامی آن‌ها در برد موشکی جمهوری اسلامی هستند.

با توجه به فاصله هرکدام از این پایگاه‌های نظامی آمریکا با ایران٬ آنها می‌توانند «مکان مناسب»ی برای گرفتن انتقام خون قاسم سلیمانی باشند٬ اما آیا حمله به این مناطق نظامی برای جمهوری اسلامی مقدور است؟

حمله به خاک هر کدام از این کشورها برای زدن پایگاه‌های نظامی آمریکا٬ بدون اطلاع کشور میزبان٬ جرقه جنگی جدید در مرز‌های ایران را خواهد زد. جنگی که شروع آن به بهانه گرفتن انتقام٬ حتی با توجه به رفتارهای جمهوری اسلامی «غیر عقلانی» است.

در بین این کشورها، جمهوری اسلامی با دولت ترکیه٬ عراق٬ عمان٬ افغانستان٬ پاکستان و قرقیزستان رابطه‌ای حسنه دارد؛ اما کدامیک از این کشورها حاضر هستند دشمنی با آمریکا را برای گرفتن «انتقام» قاسم سلیمانی به جان بخرند و با حمله جمهوری اسلامی به دورن مرزهایشان موافقت کنند؟

در بین این کشورها جمهوری اسلامی با دولت ترکیه٬ عراق٬ عمان٬ افغانستان٬ پاکستان و قرقیزستان رابطه‌ای حسنه دارد؛ اما کدامیک از این کشورها حاضر هستند دشمنی با آمریکا را برای گرفتن «انتقام» قاسم سلیمانی به جان بخرند و با حمله جمهوری اسلامی به دورن مرزهایشان موافقت کنند؟

اسحاق جهانگیری٬ معاون اول رییس جمهوری٬ کمتر از یک ماه پیش متعجب از اینکه چرا هند نفت ایران را نمی‌خرد٬ گفته بود: «تعجب می‌کنیم که چطور کشوری آزاد همچون هند نیز حاضر به این نیست که از تحریم‌های ایران سر باز زند و با ایران معامله کند.» در دنیایی که هند در مقابل هژمونی حاکم بر آن نمی‌ایستد٬ از قرقیزستان چه انتظاری می‌رود؟

حمله به پایگاه‌های نظامی آمریکا در کشورهای عربی منطقه نیز به سرعت آتش جنگی را روشن می‌کند که خون صدها قاسم سلیمانی نیز برای خاموش کردن آن کافی نخواهد بود؛ یا حداقل جمهوری اسلامی نباید با پرچم برافراشته و نام و نشان مشخص پا میدان به چنین «انتقام» گیری بگذارد٬ مگر اینکه در پس آن سودای جنگ با اکثر کشورهای عربی و حامیان غربی آنان را در سر داشته باشد.

جنگ نیابتی٬ انتقام دورادور

راه کار دیگر می‌تواند انتقام‌گیری نیابتی باشد٬ این راه حل برای نظامی که به جنگ‌های نیابتی عادت دارد٬ مقرون به صرفه‌تر به نظر می‌رسد. گروه‌های مسلحی که طی سال‌های گذشته توسط جمهوری اسلامی و مشخصا قاسم سلیمانی ساخته شده و در جای جای منطقه چیده شده‌اند٬ امروز می‌توانند برای انتقام گیری به کار آیند.

حشد الشعبی٬ گروه شبه نظامی حامی جمهوری اسلامی در عراق که اتفاقا چند تن از فرمانده‌هان بلند مرتبه‌اش را هم در حمله راکتی آمریکا از دست داده است٬ اولین گزینه است. حضور آمریکا در عراق یکی از دلایل خشم معترضان عراقی طی ماه‌های گذشته بود. حمله صبح روز جمعه نیز بر این خشم عمومی دامن زد.

آیت‌الله سیستانی٬ مرجع عالی شیعیان عراق و نخست وزیر این کشور به اقدام آمریکا برای کشتن قاسم سلیمانی اعتراض کردند. مقتدی صدر٬‌ دیگر چهره پر نفوذ این کشور نیز برای مقابله با آمریکا فراخوان عمومی داد.

با توجه به این شرایط حشد الشعبی به عنوان یک گروه وفادار به جمهوری اسلامی محتمل‌ترین گزینه برای انتقام گیری است؛ اما نه به نام ایران.

جنبش انصارالله (حوثی‌)٬ گروه شبهه نظامی ساخت جمهوری اسلامی در یمن٬ نیز پس از کشته شدن قاسم سلیمانی در پیامی تاکید کرد که «آمریکا به زودی از این اقدام خود سخت پشیمان خواهد شد.» محمد البخیتی٬ عضو شورای سیاسی انصارالله یمن٬ در پیامی جداگانه از «محور مقاومت» خواست تا انتقام خون قاسم سلیمانی را از آمریکا بگیرند.

حوثی‌های یمن یک بار پیش از این با سلاح‌های ساخت جمهوری اسلامی و احتمالا با چراغ سبز ایران به یکی از پالایشگاه‌های بزرگ نفت عربستان سعودی حمله کرده بودند. یعنی ممکن است این بار هم به خواست جمهوری اسلامی به یکی از پایگاه‌های آمریکا در منطقه حمله کنند٬ اما این حمله نیز حداقل به صورت رسمی به نام جمهوری اسلامی تمام نخواهد شد.

حزب‌الله لبنان٬ دیگر گروه شبهه نظامی ساخته جمهوری اسلامی سال‌هاست که توسط این نظام حمایت مادی شده است و بارها مدعی شده است که «تا آخر خط از جمهوری اسلامی دفاع خواهد کرد.» اما آیا این ادعا برای گرفتن انتقام قاسم سلیمانی لباس عمل بر تن خواهد کرد؟

بیشتر بخوانید: 

ایران و منطقه؛ پس از سلیمانی

قاسم سلیمانی در عراق کشته شد

جانشین نفر دوم نظام کیست؟

ترور سردار سلیمانی آینده را سیاه‌تر می‌کند

از سال ۲۰۰۸ تا امروز چندین تن از سرداران تاثیرگذار حزب‌الله لبنان از جمله عماد مغنیه و حسان القیس به دست اسرائیل کشته شده‌اند و حزب‌الله لبنان در تمامی موارد مدعی شد که از خون آن‌ها نمی‌گذرد٬ اما این تهدیدها در مقام ادعا باقی ماندند. حزب‌الله که توانایی گرفتن انتقام خون سرداران خود را ندارد یا این کارها بی‌فایده و پرهزینه می‌داند٬ پا به میدان گرفتن انتقام سردار سپاه قدس نیز نخواهد گذاشت.

جمهوری اسلامی روز بدی را پشت سر گذاشته است٬ روز برآب شدن لااقل بخشی از نقشه‌های امت واحده اسلامی. چهره‌ای که طی سال‌های طولانی بر روی آن سرمایه گذاری کرده بودند و قرار بود با فرمان رهبر جمهوری اسلامی منطقه را به سوی ایجاد «امپراطوری شیعی» مدنظر آیت‌الله خامنه‌ای هدایت کند٬ به ناگه و در میان کار کشته شد.

با توجه به شرایط جمهوری اسلامی و منطقه٬ نظام اسلامی حتی نمی‌تواند به راحتی انتقام خون او را بگیرد و به این روش امید به احیای «محور مقاومت» داشته باشد.

به نظر می رسد در شرایط فعلی آنچه برای جمهوری اسلامی باقی مانده همین کری خواندن‌هاست، اگرچه که رویارویی نظامی با آمریکا رویای دیرینه آیت‌الله خامنه‌ای است٬ رویایی که شاید برای تعبیر آن ایران و منطقه به بهانه خون قاسم سلیمانی به آتش کشیده شوند.