چه کسی آمریکا را از عراق بیرون می‌راند؟

زیتون ـ نیلوفر سعیدی: امروز پارلمان عراق با طرح خروج نیروهای آمریکایی از این کشور موافقت کرد.

در همان ساعاتی که جسد بی‌جان و غیرقابل شناسایی ابومهدی مهندس از فرماندهان مهم حشد شعبی عراق برای آزمایش DNA به ایران فرستاده شد٬ عادل عبدالمهدی نخست وزیر موقت عراق٬ بخشی از نمایندگان را زیر سقف پارلمان گرد هم آورد تا برای خروج آمریکا از کشورشان تصمیم بگیرند.

این در شرایطی بود که آمریکا به خاطر حمله شبه نظامیان و هواداران شیعی کتائب حزب الله و حشد شعبی و سوزاندن بخشی از ساختمان سفارت٬ فعالیت دیپلماتیک خود را در بغداد متوقف کرده و از آن مهم‌تر٬ با کشتن قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس و ابومهدی مهندس در حوالی فرودگاه پایتخت٬ عراق را به اصلی‌ترین میدان جنگ بین تهران و واشنگتن تبدیل کرده بودند.

عادل عبدالمهدی در جلسه رای‌گیری پارلمان این کشور برای تصویب طرح خروج نیروهای خارجی از کشورش، خواستار خروج فوری نیروهای آمریکایی از عراق شد و گفت : «منفعت عراق و آمریکا ایجاب می‌کند که نیروهای خارجی عراق را ترک کنند».

البته عادل عبدالمهدی تنها نیست و مقتدی صدر رهبر جریان سائرون هم روز یکشنبه خواستار تعطیلی سفارت آمریکا در بغداد و لغو توافق امنیتی با آمریکا شد. مقتدی در نامه‌ای به پارلمان عراق این درخواست را مطرح کرده و خواستار ایجاد محور مقاومت جهانی شد.

یک قانون قدرتمند یا یک قطعنامه‌ی نمادین

انتظار می‌رفت که پارلمان عراق٬ بتواند با اجماع نظر و وحدت آراء٬ برای خروج نظامیان آمریکایی و خارجی از خاک این کشور٬ یک قانون بنویسد و متن آن از ماهیت حقوقی و سیاسی قدرتمندی برخوردار باشد. اما در شرایط فعلی٬ شیرازه‌ی امور در عراق از هم پاشیده و نمی‌توان انتظار داشت که در کوتاه مدت چنین اقدامی صورت بپذیرد و ظاهرا به یک قطعنامه نمادین و سمبلیک اکتفا کردند.

پارلمان عراق ۳۲۹ کرسی دارد و تصویب هر تصمیمی به نصف به علاوه یک٬ یعنی حداقل به ۱۶۵ رای نیاز دارد. با این حال٬ حتی ۱۹۴ نماینده شیعی پارلمان هم در این نشست شرکت نکردند و قطعنامه خروج آمریکا٬ تنها با ۱۶۸ رای به تصویب رسید. از سوی دیگر نمایندگان اهل سنت و نمایندگان کُرد هم در پارلمان حاضر نشدند.

کاظم الصیادی، نماینده پارلمان عراق امروز٬ ضمن اشاره به اهمیت حضور عادل عهبدالمهدی برای اقناع نمایندگان گفت: «عدم حضور نمایندگان کُرد و سنی ناامید کننده بوده و حتی نمایندگان شیعه نیز در سطح انتظار حاضر نشدند»

کاظم الصیادی، نماینده پارلمان عراق امروز٬ ضمن اشاره به اهمیت حضور عادل عهبدالمهدی برای اقناع نمایندگان گفت: «عدم حضور نمایندگان کُرد و سنی ناامید کننده بوده و حتی نمایندگان شیعه نیز در سطح انتظار حاضر نشدند». وی با درخواست از تشکل‌های پارلمانی برای اخراج نمایندگان غایب تأکید کرد که سران سیاسی باید در این روز مهم حاضر می‌شدند.

همچنین احمد الکنانی نماینده پارلمان عراق از فراکسیون صادقون٬ پیش از رای‌گیری گفته بود: «حالا زمان این است که تعیین کنیم می‌خواهیم دارای حاکمیت باشیم یا نه. آیا وقت آن است که شهیدان را خوشحال کنیم و یا اینکه جانفشانی های آنها به باد می‌رود. نماینده‌ای که در رای گیری برای اخراج اشغالگران شرکت نکند، خائن به وطنش است.»

علاوه بر الکنانی٬ احمد الحمدانی، عضو ائتلاف النصر در پارلمان عراق نیز به اختلافات داخلی اشاره کرده و ضمن اشاره به نقش محمد الحلبوسی رئیس اهل سنت پارلمان٬ اهل سنت و کردها را به کارشکنی متهم کرده و پیش‌بینی کرده بود که آنان با نمایندگان شیعه هم‌صدا نشوند که همین اتفاق هم افتاد.

حالا یک بار دیگر فضای پارلمان در بغداد متنشج شده و نمایندگان شیعه علیه نمایندگان سنی و کُرد٬ موضع گرفته‌اند. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران٬ در داغ ترور قاسم سلیمانی و همراهان او٬ انتظار داشت که قطعنامه مزبور٬ با بالاترین رای به تصویب برسد و عراق نشان دهد که دارای یک اراده واحد و ضدآمریکایی است. بنابراین اجتماع ضعیف و نیم‌بند نمایندگان پارلمان بغداد برای تصمیم‌گیری در مورد خروج آمریکا از عراق٬ نشان داد که اقدامات سالیان اخیر قاسم سلیمانی و سپاه قدس٬ حتی جریانات شیعه را نیز متحد نکرده و عراق هنوز هم از اختلافات داخلی رنج می‌برد.

البته پیش از برگزاری نشست امروز پارلمان٬ بخشی از کردها و اهل سنت قبلا پیام خود را با عدم حضور در مراسم تشییع جنازه ابومهدی مهندس و قاسم سلیمانی در بغداد داده بودند و برهم صالح رئیس جمهور و محمد الحلبوسی رئیس پارلمان اهل سنت هم در آن مراسم حضور پیدا نکردند.

کردها دارای روابط راهبردی طولانی مدتی با واشنگتن هستند و اتفاقا قاسم سلیمانی را مسبب شکست رفراندوم جدایی از عراق و از دست رفتن کرکوک می‌دانند حاضر به تبعیت از سیاست‌های تهران نیستند.

در همین حال٬ اهل سنت نیز دو گروه هستند؛ برخی از آنها آمریکا را حامی امنیت مناطق خود می‌دانند و گروهی دیگر نگاه مذهبی دارند و دشمنی امریکا را به شیعه منحصر می‌کنند.

قطعنامه به تصویب رسیده و ائتلاف‌های فتح، سائرون و الحکمه یعنی هادی العامری٬ مقتدی صدر و عمار حکیم٬ خواستار این هستند که اسامی نامزدهای غایب جلسه اعلام شود تا مردم عراق آنان را به عنوان سیاست‌مداران «لیست ننگ» بشناسند

البته در جبهه‌ی سیاسی شیعه نیز وضعیت دیگری حاکم است. ائتلاف النصر که رهبر آن حیدر العبادی است٬ روابط مستحکمی با واشنگتن دارد و به همین خاطر تمایلی به لغو توافق نامه امنیتی ندارد و تنها متمایل به اصلاح آن بود. برخی از نمایندگان دیگر گروه‌های شیعه هم به خارج از کشور مسافرت کرده بودند تا برای شرکت در جلسه امروز تحت فشار قرار نگیرند.

حالا با وجود همه‌ی اختلافات و علیرغم رای پایین٬ قطعنامه به تصویب رسیده و ائتلاف‌های فتح، سائرون و الحکمه یعنی هادی العامری٬ مقتدی صدر و عمار حکیم٬ خواستار این هستند که اسامی نامزدهای غایب جلسه اعلام شود تا مردم عراق آنان را به عنوان سیاست‌مداران «لیست ننگ» بشناسند و آنها را از روند سیاسی کنار بزنند.

آیا آمریکا بیرون می‌رود؟

مروری بر تحولات شتابان چند روز گذشته نشان می‌دهد داستان از آنجا شروع شد که در نقطه‌ی اوج تنش‌های تهران – واشنگتن٬ حشد شعبی به عنوان یک گروه میلیشیای شیعی وابسته به سپاه قدس ٬ یک بار دیگر موضوع قدیمی ضرورت خروج آمریکا را پیش کشید.

به نظر می‌رسد نه تنها احتمالی برای اقناع و  خروج دولت ترامپ نیست بلکه از این سو هم عملا یک ابزار نظامی و اهرم فشار برای بیرون کردن آمریکا از عراق وجود ندارد و تجربه ثابت کرده که سازمان ملل هم نمی‌تواند به این منظور کاری انجام دهد.

در آخرین روزهای سال ۲۰۱۹ میلادی٬ حشد شعبی در اطراف کرکوک٬ پایگاه نظامی «کِی فور» را مورد هدف خمپاره انداز قرار داد و یک پیمانکار پنتاگون در این حمله کشته شد. آمریکا نیز به چند قرارگاه حشد در قائم حمله کرد و ۲۵ تن از فرماندهان و نیروهای این گروه شیعی کشته شدند. اندکی پس از آن٬ هواداران شیعی این گروه شبه نظامی و همچنین ده‌ها تن از نظامیان٬ با لباس نظامی و پرچم حزب الله به سفارت آمریکا در بغداد حمله کرده و بخشی از ساختمان را به آتش کشیده و بر دیوار سفارتخانه نوشتند: «قاسم سلیمانی رهبر من است.» پس از این ماجرا چند اتفاق مهم٬ یکی پس از دیگری روی داد. اول، توقف تمام فعالیت‌های دیپلماتیک و کنسولی سفارت آمریکا در بغداد.دوم، انتقال نزدیک به یک هزار نفر از تفنگداران آمریکایی به عراق و در نهایت حمله هوایی آمریکا به دو خودرو در حوالی فرودگاه بغداد و کشته شدن قاسم سلیمانی و ابو مهدی مهندس و ۸ تن از همراهان آنان.

حالا باید دید در شرایطی که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا یکی از تهدیدهایش را عملی کرده و سران تهران هم فریاد انتقام سر داده و پرچم سرخ جنگ را بر مسجد جمکران برافراشته‌اند٬ آیا قطعنامه نمادین پارلمان عراق٬ می‌تواند آمریکا را اقناع کند که از این کشور بیرون برود؟

در نگاهی واقع‌بینانه به نظر می‌رسد نه تنها احتمالی برای اقناع و  خروج دولت ترامپ نیست بلکه از این سو هم عملا یک ابزار نظامی و اهرم فشار برای بیرون کردن آمریکا از عراق وجود ندارد و تجربه ثابت کرده که سازمان ملل هم نمی‌تواند به این منظور کاری انجام دهد با توجه به وضعیت رای دادن نمایندگان حتی با اطمینان نمی‌توان گفت که عراقی‌ها خواهان خروج آمریکا هستند

از این رو  اقدام امروز پارلمان عراق برای صدور قطعنامه در مورد پایان همکاری دفاعی – امنیتی بین بغداد و واشنگتن٬ بیشتر بار نمادین دارد و نمی‌تواند بر ارض واقع٬ تغییرات جدی به وجود بیاورد.