واکنش اروپایی به گام پنجم «کاهش تعهدات هسته‌ای» ایران

زیتون– سه کشور اروپایی گروه موسوم به “E3” در بیانیه مشترکی با خواستار پرهیز ایران از «انجام اقدامات خشونت آمیز» شده و خواستند «رعایت مفاد گنجانده شده در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با قدرت‌های جهانی را از سر بگیرد.»

به گزارش خبرگزاری رویترز، در این بیانیه سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان همچنین اعلام کردند که بر اهمیت کاستن از تنش‌ها در عراق و ایران و عزم خود برای مبارزه با داعش تاکید می‌کنند.

در این بیانیه آمده است: «ما بر تعهد خودمان در ادامه مبارزه با گروه داعش که یک اولویت است تاکید می‌کنیم. این ضروری است که ما ائتلاف مربوط به آن را حفظ کنیم. از مقام‌های عراق می‌خواهیم به روند تامین پشتیبانی لازم از این ائتلاف ادامه دهند.»

در همین رابطه وزیر خارجه آلمان از مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خواست این هفته نشستی را با حضور وزرای خارجه این اتحادیه برای اتخاذ رویکردی واحد در قبال تحولات اخیر تدارک ببیند.

شب گذشته جمهوری اسلامی اعلام کرد که در گام پنجم کاهش تعهدات خود، آخرین مورد کلیدی از محدودیت های عملیاتی خود در برجام، یعنی «محدودیت در تعداد سانتریفیوژها» را کنار می گذارد.

بر اساس این بیانیه ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده، و تحقیق و توسعه) مواجه نیست.

مشروح بیانیه دولت جمهوری اسلامی ایران به این شرح است:

جمهوری اسلامی ایران در گام پنجم کاهش تعهدات خود، آخرین مورد کلیدی از محدودیت های عملیاتی خود در برجام، یعنی «محدودیت در تعداد سانتریفیوژها» را کنار می گذارد.

بدین ترتیب برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده، و تحقیق و توسعه) مواجه نیست و منبعد برنامه هسته ای ایران صرفا بر اساس نیازهای فنی خود پیش خواهد رفت. همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی کمافی السابق ادامه خواهد یافت.

در صورت رفع تحریم ها و منتفع شدن ایران از منافع برجام، جمهوری اسلامی ایران آماده بازگشت به تعهدات برجامی خود می باشد.

سازمان انرژی اتمی موظف است در این چارچوب اقدامات و تمهیدات لازم را با هماهنگی رئیس جمهور اتخاذ کند.

مذاکرات هسته‌ای پایان مناقشه‌ای بی‌پایان

در پی تفاهم هسته‌ای لوزان، در روز سه‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ توافق برنامه جامع اقدام مشترک در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ (پنج عضو ثابت شورای امنیت ملل متحد شامل چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا، ایالات متحده و آلمان) منعقد شد.

بر اساس تفاهم به دست آمده پس از اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک، می‌بایست تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت لغو خواهد شد و همه تحریم‌های اقتصادی و مالی چند جانبه اروپا و یکجانبه آمریکا از جمله تحریم‌های مالی، بانکی، بیمه، سرمایه‌گذاری و تمامی خدمات مرتبط با آن‌ها در حوزه‌های مختلف از جمله نفت، گاز، پتروشیمی و خودروسازی فوراً لغو شوند. همچنین تحریم‌ها علیه اشخاص حقیقی و حقوقی، سازمان‌ها، نهادهای دولتی و خصوصی تحت تحریم‌های مرتبط هسته‌ای ایران از جمله؛ بانک مرکزی، سایر موسسات مالی و بانکی، سوئیفت، کشتیرانی و هواپیمایی جمهوری اسلامی، کشتیرانی نفت به‌طور همه‌جانبه فوراً برداشته شوند. همچنین کشورهای عضو گروه (۱+۵) متعهد شدند از وضع تحریم‌های جدید در موضوع هسته‌ای خودداری کنند.

خروج آمریکا از برجام

پس از تغییر دولت در آمریکا اما دونالد ترامپ٬ رییس جمهوری جدید این کشور  در روز ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ رسماً از برجام خارج شد.

در پاسخ به خروج آمریکا، سران سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا در بیانیه‌ای مشترک، بیان کردند که با افزایش احتمال اعلام نقض توافقنامه از سوی آمریکا، توسط شورای امنیت، قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد مبنی بر تأیید این توافقنامه هسته‌ای همچنان به عنوان «چارچوب قانونی بین‌المللی برای حل اختلاف» باقی خواهد ماند. واکنش‌ها به این اقدام در ایران متفاوت بوده‌است. برخی نسبت به ترامپ و دولت آمریکا ابزار انزجار کردند و برخی دیگر، این تصمیم را کاملاً بیهوده و بی‌تاثیر خواندند.

ایران از نیمه اردیبهشت سال ۹۸، همزمان با سالگرد خروج آمریکا از برجام، با هدف فشار بر طرف‌های اروپایی تاکنون در سه بازه ۶۰ روزه، برخی تعهدات خود در برجام را کاهش داده یا از آن پس کشیده است.

«کاهش تعهدات هسته‌ای» اصطلاحی است که مقام‌های جمهوری اسلامی تا پیش از این برای عدول از تعهدات اتمی تعیین شده در چارچوب برجام به کار می‌بردند.

هرچند مقام‌های جمهوری اسلامی از جمله محمدجواد ظریف، وزیر خارجه، در ماه‌های گذشته چند بار تکرار کرده‌اند که اقدامات‌شان «بازگشت‌پذیر است» و به محض منتفع شدن از مزایای برجام بار دیگر تمام مفاد آن را اجرا خواهند کرد.

مرگ قاسم سلیمانی آخرین میخ بر تابوت برجام

کشته شدن قاسم سلیمانی اما آخرین میخ را برتابوت برجام زد.

قاسم سلیمانی٬ فرمانده سپاه قدس٬‌ ابو مهدی المهندس، معاون رهبر حشد الشعبی و محمدرضا الجابری، مدیر روابط عمومی این گروه در ساعات ابتدایی روز جمعه کشته شدند.

این افراد در جریان یک حمله هوایی در فرودگاه بغداد به کاروان خودرو حامل فرماندهان سپاه قدس و حشد الشعبی کشته شدند. پنتاگون، وزارت دفاع آمریکا هم ضمن تایید این خبر تصریح کرده است که دستور این حمله هوایی را دونالد ترامپ، رئیس جمهوری و فرمانده کل قوای این کشور صادر کرده بوده است.

پس از آن بود که مقامات جمهوری اسلامی بر انتقام تاکید کردند.

آیت‌الله خامنه‌ای٬ رهبر جمهوری اسلامی٬ مهمترین پیام سیاسی را پس از کشته شدن قاسم سلیمانی صادر کرد. آیت‌الله خامنه‌ای در ساعات اولیه روز جمعه پیام تسلیتی فرستاد و گفت که :«انتقام سختی در انتظار جنایتکارانی است که دست پلید خود را به خون او و دیگر شهدای حادثه‌ی دیشب آلودند.»

پس از او دیگر شخصیت‌های سیاسی و نظامی٬ یکی پس از دیگری «شهادت» قاسم سلیمانی را «تبریک و تسلیت» گفتند و  وعده «انتقام» دادند؛ اما در موقعیتی مقتضی. حسن روحانی٬ رییس جمهوری٬ در پیام تسلیتش نوشت: «بی‌تردید انتقام این جنایت هولناک را ملت بزرگ ایران و دیگر ملت‌های آزاده منطقه، از آمریکای جنایتکار خواهند گرفت.»

سخنگوی دولت٬ علی ربیعی٬ نیز در این رابطه توییت کرد: «قاسم سال‌ها به دنبال شهادت بود اما پاسخ سخت، دور نیست.»

خروج ایران از برجام٬ اولین واکنش ایران به کشته شدن فرمانده سابق سپاه قدس بود.