زیتون ـ سولماز ایکدر: نمازجمعه‌ای که به گفته هواداران رهبر جمهوری اسلامی قرار بود «تاریخ‌ساز باشد» و منتقدان و مخالفان او را نگران کرده بود٬« تقریبا هیچ» بود.
حامیانی که منتظر خطبه‌های آتشین بودند به سختی توانستند جمله‌ای از این نماز را پررنگ کنند٬ منتقدان و مخالفانش هم چیز دندانگیری نیافتند.
آیت‌الله خامنه‌ای نه همچون دو نماز مهم پیشین٬ پس از انتخابات بحث برانگیز سال ۸۸ و پس از اوج انقلاب در کشورهای عربی٬ چنان خطبه‌ای خواند که هوادارانش سرمست از «خط و نشان‌ها»٬ «شعارها» و «تشرها» از مصلای تهران خارج شوند و نه حتی سخنی گفت که بتوانند از آن برای «طوفان‌های مجازی» که برایش برنامه‌ریزی کرده بودند یک هشتگ در بیاورند.
او حتی منتقدان امیدوار به دیده شدن از سوی عالی‌ترین مقام جمهوری اسلامی را نیز مایوس کرد. کسانی که خوش بینانه امیدوار بودند «نایب برحق امام زمان» و «جانشین تام الاختیار خداوند» صدایشان را شنیده باشد٬ به آن‌ها اشاره کند و وعده‌ای بدهد؛ غافل از آنکه «رهبر کل مسلمین جهان» هرگز «اشتباه» نمی‌کند یا حداقل به صورت علنی به آن اعتراف نمی‌کند.
حامیانی که منتظر خطبه‌های آتشین بودند به سختی توانستند جمله‌ای از این نماز را پررنگ کنند٬ منتقدان و مخالفانش هم چیز دندانگیری نیافتند.
گویی این جمعیت زیاد و تبلیغات وسیع تنها برای این فراهم آمده بودند که «اعتماد به نفس» رهبری را برگردانند که خود نیز «احساس خطر» کرده است.
مهم اما شاید مسائلی بود که گفته نشد.
نماز جمعه‌ها از ۷۸ تا ۸۸
رهبر جمهوری اسلامی٬ پس از اعتراضات دانشجویی سال ۷۸ و اعتراضات به نتیجه انتخابات سال ۸۸ با خطاب قرار دادن مستقیم معترضان پشت تریبون ایستاد، آن‌ها را تهدید کرد و خطاب به هوادارانش فرمان حمله صادر کرد.
این بار اما با فاصله‌ای کمتر از دوماه بعد از گسترده‌ترین اعتراضات ایران پس از انقلاب اسلامی در آبان ماه امسال و پس از اعتراضات اخیر مردم پس از هدف‌قرار گرفتن هواپیمای مسافربری٬ «اعتراضات» را عملا نادیده گرفت.
در اعتراضات پیشین٬ حتی در دی ماه سال ۹۶ شخص رهبر جمهوری اسلامی به این سرعت و گستردگی مخاطب خشم معترضین نبود٬ اما طی دوماه گذشته اعتراض به آیت‌الله خامنه‌ای تقریبا متن تمامی تجمع‌ها بود.
این نادیده انگاشتن اعتراض‌ها یک دلیل مشخص دارد٬ از نظر رهبر جمهوری اسلامی معترضین «مردم نیستند» او حتی کسانی را که طی هفته گذشته عکس‌های قاسم سلیمانی٬ فرمانده پیشین سپاه قدس٬ را پاره کرده بودند٬ «مردم» به حساب نیاورد.
آیت‌الله خامنه‌ای در نماز روز گذشته تنها به پاره کردن عکس قاسم سلیمانی در جریان اعتراض‌های اخیر ایران واکنش نشان داد و گفت: «چند صد نفری که به عکس سردار سلیمانی اهانت کردند، جزو مردم ایران هستند یا چند میلیون نفری که او را تشییع کردند؟»
در اعتراضات پیشین٬ حتی در دی ماه سال ۹۶ شخص رهبر جمهوری اسلامی به این سرعت و گستردگی مخاطب خشم معترضین نبود٬ اما طی دوماه گذشته اعتراض به آیت‌الله خامنه‌ای تقریبا متن تمامی تجمع‌ها بود.
او همچنین در واکنش به شعار «نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران» که توسط عده زیادی از معترضان در سال‌های گذشته مطرح شده است گفت افرادی که این شعار را دادند، «فریب‌خورده»اند و این افراد «جان و منافع خود» را فدای ایران نکرده‌اند.
رهبر جمهوری اسلامی سیل سیستان و بلوچستان را نیز نادیده گرفت.
او پس از سیل پاکستان در سال ۸۹ در خطبه‌های نماز عید فطر٬ آن سیل را «فوری‌ترین مسئله جهان اسلام» خوانده بود و «به درد و رنج ملت مسلمان پاکستان» گریسته بود.
اما روز گذشته حتی اشاره‌ای نیز به مردم سیل زده در سیستان و بلوچستان نکرد.
پس از سیل پاکستان، دولت وقت به دستور رهبر جمهوری اسلامی ۱۰۰ میلیون دلار کمک نقدی و به ارزش ۳ میلیون دلار کالا‌های اساسی به این کشور فرستاده بود. آیت‌الله خامنه‌ای اما در مواجه به سیل سیستان و بلوچستان تنها به صدور پیامی بسنده کرد.
رهبر و شلیک به هواپیمای اکراینی
رهبر جمهوری اسلامی در خطبه‌های نماز روز گذشته موضوع شلیک موشک به هواپیمای مسافربری اکراین را کاملا نادیده نگرفت٬ اما تنها به نارضایتی‌اش از تحت الشعاع قرار گرفتن تشیع قاسم سلیمانی به این وسیله اشاره کرد.
او در مجموع دو خطبه اول نماز جمعه تنها ۵ دقیقه را به این موضوع اختصاص داد، هر چند تاکید کرد که این موضوع دلش را «سوزانده» اما گفت که معترضان به حادثه سرنگونی هواپیما «فریب‌خورده» و «تابع» رسانه‌های خارجی هستند.
به گفته آیت‌الله خامنه‌ای برخی به «تبع و هدایت تلویزیون‌های انگلیسی و رادیوهای آمریکایی»، سعی کردند ماجرای سقوط هواپیما را طوری «آرایش» دهند تا ماجرای حمله موشکی ایران به پایگاه آمریکا و تشییع قاسم سلیمانی فراموش شود.
او در تنها اشاره مستقیم خود به سرنگونی هواپیما، با «تشکر» از فرماندهان سپاه برای توضیح درباره ماجرای سقوط هواپیما بر پیگیری و تلاش برای پیشگیری این گونه حوادث تاکید کرد.
آیت‌الله خامنه‌ای روز گذشته از دولت نیز سخنی نگفت؛ دولتی که زیر بار تحریم کمر خم کرده و عملا از اداره کشور ناتوان است.
او پیشتر مدعی شده بود فارغ از گرایش و کارایی٬ از تمامی دولت‌ها حمایت می‌کند٬ اما روز گذشته حتی با وجود اینکه پیش از آغاز خطبه‌های نماز از تریبون رسمی شعری در انتقاد از دولت خوانده شده بود٬ دولت دوازدهم و آنچه کرده و ناکرده را نادیده گرفت؛ نه حمایت کرد و نه انتقاد. گویی دولتی برای اداره کشور نیست.
شاید به همین علت بود که حسن روحانی پیش از آنکه رهبر جمهوری اسلامی سر از آخرین سجده بردارد٬ از صف نماز خارج شد.
«مجاهدان بدون مرز»
در نماز روز گذشته اما یک مسئله بود که جامع و کامل به آن پرداخته شد؛ قاسم سلیمانی و «مجاهدان بدون مرز» رهبر.
آیت‌الله خامنه‌ای، قاسم سلیمانی را «سرشناس‌ترین و قوی‌ترین» فرمانده «مبارزه با تروریسم» در منطقه خاورمیانه خواند و گفت عملیات کشتن او توسط آمریکا «دزدانه و بزدلانه» و یک «رسوایی» و «روسیاهی» برای ایالات متحده بود.
به گفته او، دولت «بی‌آبروی» آمریکا خود اعتراف کرده است که سلیمانی را «ترور» کرده است.
رهبر جمهوری اسلامی همچنین روز تشییع قاسم سلیمانی و حمله موشکی سپاه به پایگاه آمریکا در عراق را «یوم‌الله» خواند و گفت در تشییع جنازه فرمانده سپاه قدس مردم در ایران و کشورهای مختلف «بزرگ‌ترین بدرقه» جهان را انجام دادند.
در نماز روز گذشته اما یک مسئله بود که جامع و کامل به آن پرداخته شد؛ قاسم سلیمانی و «مجاهدان بدون مرز» رهبر.
آیت‌الله علی خامنه‌ای در ادامه مدعی شد که «ده‌ها میلیون» نفر در ایران در تشییع جنازه قاسم سلیمانی در ایران شرکت کرده‌اند.
رهبر جمهوری اسلامی بدون اشاره به سیاست‌های توسعه طلبانه‌اش در منطقه و هزینه‌های این سیاست برای ایران٬ درباره سپاه قدس، شاخه برون مرزی سپاه پاسداران گفت: «سپاه قدس را به عنوان یک مجموعه صرفا اداری نبینیم به عنوان نهاد انسانی دارای انگیزه مشخص انسانی نگاه کنیم. سپاه قدس نیرویی است که رزمندگان آن بدون مرز هستند و هرجا لازم باشد حضور پیدا می‌کنند.»
مذاکره، اما نه با آمریکا
او در نماز روز گذشته به موضوع مذاکرات هسته‌ای نیز پرداخت و تاکید کرد که حاضر به مذاکره هست اما نه با آمریکا.
آیت‌الله خامنه‌ای ضمن سرزنش کشورهای اروپایی تاکید کرد که «ما از مذاکره هم ابایی نداریم اما نه با آمریکا و نه از موضع ضعف.» به گفته رهبر جمهوری اسلامی «تنها راه پیش روی ایران قوی شدن است.»
رهبر جمهوری اسلامی در ادامه خطبه دوم نماز روز گذشته با اشاره به آیه‌ای از قرآن در سوره ابراهیم ادامه داد که «ایام الله» آیه و نشانه و دلیل راه هستند، برای کسانی که «صبر» دارند و «شکر گذار» هستند و اضافه کرد که همین دو خصلت است که وسلیه «نجات» می‌شوند.
آیت‌الله خامنه‌ای در ادامه به نمازگزاران روز گذشته وعده داد به زودی «این کشور عزیز به فضل الهی قوی‌تر» نیز خواهد شد.
برخی تحلیل‌گران این بخش از سخنان او را به معنای اقدام احتمالی برای تولید «بمب اتمی» به رغم فتوای پیشین دانستند.
انتخابات پیشِ رو
رهبر جمهوری اسلامی به انتخابات پیش رو نیز پرداخت٬ اما تنها پنج دقیقه.
او در خطبه‌های نماز جمعه خواست مردم با شور و شوق در انتخابات شرکت کنند و این شرکت را «مهمترین عامل اقتدار ملت ایران» دانست و اظهار نگرانی کرد که با عدم شرکت پرشور مردم در انتخابات «مبادا دشمن در این زمینه خواسته خود را محقق کند.»
آیت‌الله خامنه‌ای پس از جنبش سبز و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری یازدهم٬ از «همه مردم کشور» حتی «مخالفان نظام» خواسته بود تا برای «ایران» به پای صندوق‌های رای بیایند٬ این بار اما گویی خود و نظام را از «مردم» و «انتخابات» بی‌نیاز می‌دید. او حتی به درگیری علنی رییس جمهوری و شورای نگهبان پس از رد صلاحیت گسترده نامزدهای انتخابات مجلس اشاره‌ای نیز نکرد.
آخرین نماز جمعه رهبر جمهوری اسلامی٬ با تمام آنچه گفته شد و ناگفته ماند٬ تمام شد بدون اینکه به سوال‌های مطرح در اذهان مردم پاسخی داده شود٬ با تقسیم ملت به دو دسته «مردم» و ایادی «دشمن».
رهبر جمهوری اسلامی پس از هشت سال برای عبادت «امامت نماز جمعه پایتخت» را برعهده نگرفته بود٬ او آمده بود تا ثابت کند حتی در تونلی که کشور و مردم در آن حبس هستند نیز امید دارد٬ شاید گوشه‌ای از سقف بریزد.
آیت‌الله خامنه‌ای دیروز از همه چیز گفت٬ بدون اینکه چیزی گفته باشد٬ که شاید مهمترین سخنش را در درس خارج هفته پیش بر زبان آورده بود: «فرض کنید انسان در یک تونلی گیر افتاده که مدخل تونل را مثلاً یک سنگی بسته، انتهای تونل هم بسته است، در یک چنین وضعی هم انتظار فرج داشته باشید؛ یعنی خدای متعال ممکن است یک تفضلی بکند، فرض کنید گوشه‌ای از سقف بریزد راهی باز بشود انسان بیرون برود.»
او در ادامه افزوده بود: «در هیچ‌شرایطی انسان نباید احساس بن‌بست بکند بلکه بایستی همیشه انتظار فرج داشته باشید. در مورد این انتظار فرج می‌فرمایند: عبادت است.»
رهبر جمهوری اسلامی پس از هشت سال برای عبادت «امامت نماز جمعه پایتخت» را برعهده نگرفته بود٬ او آمده بود تا ثابت کند حتی در تونلی که کشور و مردم در آن حبس هستند نیز امید دارد٬ شاید گوشه‌ای از سقف بریزد.
۱۳ آبان در تاریخ جمهوری اسلامی روز مهمی است؛ نه از آن جهت که سفارت…
در تحلیل سیاسی و روانشناختی دیکتاتوری، مسئله مقصر دانستن پذیرفتگان دیکتاتوری به عنوان افرادی که…
امروز یکم نوامبر، روز جهانی وگن است؛ این روز، یادبودِ تمام دردمندی‌ها و خودآگاهی‌هایی است…
درآمد در این نوشتار به دو مطلب خواهم پرداخت. نخست، تحلیلی از عنوان مقاله و…