زیتون-سارا مدنی: طرح «گشت‌ امنیت اخلاقی نامحسوس» که بنا به ادعای حامیانش قرار است به تقویت امنیت عمومی بیانجامد، در نخستین گام خود به ایجاد حس ناامنی در میان شهروندان دامن زده و حالا دولت بر آن شده تا به منظور کنترل این نگرانی‌ها، طرح فوق را در شورای عالی امنیت ملی مورد بررسی قرار دهد. یک هفته قبل بود که رییس پلیس تهران، از تشکیل و آغاز به کار گشت ۷ نفری از ماموران نامحسوس پلیس امنیت برای نظارت بر رفتار شهروندان پایتخت خبر داد؛ طرحی که به عنوان مکمل گشتهای ارشاد معرفی شده و هدف آن تحمیل سبک زندگی مورد تایید حکومت بر مردم است.
اعلام خبر آغاز به کار گشت امنیت اخلاقی نامحسوس برای زیرنظر گرفتن تهرانی ها، از همان ابتدا واکنشهای گسترده در سطح جامعه به خصوص در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی به همراه داشت. حریم خصوصی افراد که جزو حقوق اولیه شهروندی به شمار می آید، در قالب این طرح به صراحت نقض شده است. در این میان بار دیگر زنان هدف اصلی سرکوب سیستماتیک قرار گرفته اند.
به دنبال واکنشهای اجتماعی، دولت یازدهم و در راس آن حسن روحانی نیز نسبت به طرح گشت نامحسوس امنیت اخلاقی واکنش نشان داد تا صف خود را از متولیان اجرای این طرح جدا کند. رییس جمهورایران در سفر استانی‌اش به سمنان در اعلام موضع خود به طرح فوق، عنوان کرد:« اولین وظیفه ما در قبال مردم احترام به شخصیت و جایگاه و کرامت مردم است. کرامت انسانی را خدا به انسانها داده و این کرامت مقدم بر دین است. کرامت همه باید حفظ شود.» پس از اینکه روحانی در جریان سخنان اخیرش گفت« دولت هر جا لازم بوده برای ایجاد احساس امنیت در مردم از توان خود استفاده کرده است»، سخنگوی وزارت کشور نیز در اعلام موضع این وزارتخانه به طرح مذکور، عنوان کرد:« با توجه به این که این موضوع واکنش هایی را در جامعه به دنبال داشته است و برای وزارت کشور نیز اثربخشی این گونه طرحها با لحاظ دغدغه های مردم مورد اهمیت است، قرار بر این شد تا طرح مذکور به دو نهاد شورای امنیت کشور و شورای اجتماعی کشور برای بررسی ارجاع شود.»
در نگاه نخست، می‌توان اجرای طرحی با این وسعت را به معنای اعتراف به شکست طرح گشت ارشاد از سوی حکومت تعبیر کرد. حکومتی که پس از تلاشهای طولانی‌ و پردامنه برای القای سبک زندگی مورد نظر خود به جامعه ، حالا در صدد شدت بخشیدن به رویکرد پدرسالارانه خود به مردم با برخوردی قهری تر از قبل، برآمده است.
حکومت در ایران به شهروندان خود بی اعتماد است؛ این پیام علنی اجیر کردن هفت هزار نفر برای جاسوسی در زندگی هشت میلیون تهرانی است و بدون شک بیش از سالهای قبل به شکاف و گسست سیاسی و اجتماعی در کشور دامن خواهد زد.

القای حس ناامیدی نسبت به هرگونه تغییر در فضای کشور، آن‌ چیز‌ی است که می‌تواند با افزایش سرکوبهای اجتماعی از طریق برخوردهای سلبی و قهری با افراد جامعه، ایجاد شود. این همان رویکردیست که دلواپسان در حوزه سیاست خارجی هم آن را دنبال می‌کنند

به تلافی شکست در پایتخت
شاید کمی ساده انگارانه باشد که تصور شود سران نظام در ایران از نتایج منفی اجرای طرح فوق، در افزایش شکاف سیاسی و اجتماعی و همچنین تبعات آن در تداوم حیات حکومت بی اطلاع یا کم اطلاع باشند. آنها به خوبی میدانند که افزایش برخوردهای سلبی از این دست، می‌تواند از بعد سیاسی و امنیتی مخاطراتی به همراه داشته باشد. با این حال، چه چیز باعث تن دادن آنها به این کار می‌شود؟
گرچه آنطور که رییس پلیس پاییتخت اعلام کرده، قرار نیست طرح گشت امنیت اخلاقی به تهران محدود بماند و سایر استانها نیز به مرور مشمول اجرای این طرح خواهند شد، اما تهرانی‌هایی هدف اولیه این طرح قرار گرفتند که در انتخابات هفتم اسفند سال گذشته، به تندروها برای ورود به مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری «نه» گفته بودند. همان تهرانی‌هایی که به دلیل رای دادن به لیست امید، مورد حمله دلواپسان قرار گرفتند تا جایی که جعفر شجونی، عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز، تهرانی‌ها را اهل کوفه خواند و گفت:« تهران پایگاه اصلی ضدیت با انقلاب و ولایت فقیه است و رأی‌آوری این افراد در انتخابات نیز نشان‌دهنده همین مسأله است.»
حالا شاید این طرح، پاسخی عملی باشد از سوی نظام، به آنهایی که نمایندگان خود در مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری را از میان اصلاح طلبان و جریان اعتدال راهی مجلس کردند. براین اساس به باور برخی تحلیل‌گران٬ جریان تندرو و اصولگرایان شکست خورده در پایتخت، برای آنکه در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو، بار دیگر کرسی های قدرت را تقدیم رقیب نکند، برآن است تا هرآنچه که می‌تواند به افزایش ناامیدی اجتماعی به ویژه در کلانشهرها بیانجامد را عملی سازد.
القای حس ناامیدی نسبت به هرگونه تغییر در فضای کشور، آن‌ چیز‌ی است که می‌تواند با افزایش سرکوب های اجتماعی از طریق برخوردهای سلبی و قهری با افراد جامعه، ایجاد شود. این همان رویکردیست که دلواپسان در حوزه سیاست خارجی هم آن را دنبال می‌کنند. بی فایده نشان دادن تلاش دولت روحانی برای به نتیجه رساندن پرونده هسته ای ایران و امضای برجام، سیاستی است که تندروها در پی آن هستند. در این راستا، حمله به دولت در حوزه اقتصادی نیز از دیگر برنامه های اصولگرایان برای ایجاد بی اعتمادی نسبت به عملکرد دولت حسن روحانی است.
در واقع این طیف با آگاهی نسبت به پایگاه ضعیف مردمی خود، برای انتخابات ریاست جمهوری پیش رو، به ابزار تخریب روی آوردند تا شاید با ناامید کردن مردم، بتوانند شکست سنگین خود در مجلس دهم و خبرگان را جبران سازند.
به این ترتیب، در نگاهی فراتر می‌توان راه اندازی طرح گشت نامحسوس را، برنامه جدید جریان تندروی نزدیک به حکومت، برای بی ثمر نشان دادن عملکرد جریان اعتدال، برای تغییر فضای ایران دانست. رویکردی که با ایجاد احساس سرخوردگی در جامعه، دولت روحانی را دولتی ناتوان در تحقق وعده هایش معرفی می‌کند. حتی اگر یکی از راههای رسیدن به این هدف، سرکوب بیشتر سرمایه های انسانی و افزایش بی اعتمادی اجتماعی باشد.