عراق؛ مشکلات داخلی یا دوئل ایران و آمریکا؟

زیتون ـ نیلوفر سعیدی: اعتراضات خیابانی در عراق همچنان ادامه دارد و تنش بین معترضین و نیروهای امنیتی در بعدازظهر روز جمعه و صبح شنبه٬ جمعا بیش از ۵۵ مجروح بر جای گذاشته و برخی اخبار تایید نشده نیز حاکی از کشته شدن ۶ شهروند عراقی است.
در میادین وثبه و تحریر در شهر بغداد٬ در دو بخش از شهر بصره٬ همچنین در دیوانیه و نجف نیز اعتراضات و تنش بین مردم و نیروهای امنیتی ادامه داشته اما به شدتِ هفته‌های پیش نیست.
آغاز مجدد اعتراضات خیابانی در عراق در حالی روی داده که خبر تظاهرات گسترده طرفداران صدر در روز جمعه٬ در صدر خبرهای بسیاری از کشورهای خاورمیانه قرار گرفت و رسانه‌های اروپایی و آمریکا نیز به این تجمع پرداختند.
تظاهرت صدها هزار نفر از شیعیان عراق در روز جمعه و در بغداد به دعوت مقتدی صدر رهبر متنفذ سائرون٬ تصویری از عراق را به نمایش گذاشت که گویی مهم‌ترین دغدغه مردم آن٬ خروج نظامیان آمریکایی از خاک این کشور است. اما در روز شنبه٬ اعتراضات خیابانی مردم به ناکارآمدی٬ فساد و بلاتکلیفی دولت و حکومت٬ باز هم ادامه پیدا کرد.

شادی جمهوری اسلامی از تظاهرات بغداد

بسیاری از مقامات جمهوری اسلامی ایران از جمله افرادی همچون محسن رضایی فرمانده اسبق سپاه و دبیر فعلی مجمع تشخیص مصلحت٬ علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی٬ حسام الدین آشنا مشاور روحانی و خیلی‌های دیگر٬ مدعی شدند که میلیون‌ها نفر از عراقی‌ها برای اخراج آمریکا به خیابان آمده‌اند و این آغازگر فصلی نوین در منطقه است.
صدا و سیمای ایران٬ خبرگزاری‌های وابسته به سپاه پاسداران همچون فارس٬ تسنیم٬ مشرق و بسیاری از رسانه‌های اصول‌گرا٬ تظاهرات بغداد را «میلیونی» نامیدند و رسانه‌های عربی پیرو تهران همچون المیادین و المنار نیز به همین شکل عمل کردند اما رویترز٬ بی‌بی‌سی٬ العربیه و دیگر رسانه‌ها٬ وصف تظاهرات گسترده و تظاهرات ده‌ها هزار‌نفری و صدها هزار نفری را به کار بردند.
البته برخی از معترضین عراقی نیز در همان تظاهرات روز جمعه که حاکمیت جمهوری اسلامی آن را تظاهرات میلیونی ضدآمریکایی قلمداد نموده٬ علیه مقتدی صدر و هادی العامر شعار سر داده و فریاد زدند:« لا مقتدی و لا هادی تضل حره بلادی ». (نه به مقتدا نه به هادی کشورم آزاد باقی می‌ماند). به نظر می‌رسد حتی خود صدر و عامری هم نمی‌توانند مردم عراق را اقناع کنند و در چندین نوبت دیده شد که حرف آیت الله سیستانی مرجع شیعی هم اصطلاحا تا یک جاهایی برو دارد.

مقتدی صدر٬ چندان راضی نیست

حاکمیت جمهوری اسلامی تلاش کرد که تظاهرات بغداد را به عنوان اعتراض مردم عراق به حضور نظامیان آمریکایی نشان دهد اما واقعیت این است که اگر فراخوان مقتدی صدر نبود٬ مردم به میدان نمی‌آمدند. بنابراین برنده‌ی اصلی این بازی شخص مقتدی صدر و ائتلاف سائرون است و نمی تواند به معنی نشانه و سندی برای اثبات پیروزی و نفوذ جمهوری اسلامی در عراق مورد ارزیابی قرار بگیرد.
اگر چه صدر یک بار دیگر قدرت خود را نشان داد اما توییت او نشان می‌دهد که چندان هم از نتیجه‌ی کار راضی نیست.

مقتدی صدر: «در صورت مخالفت آمریکا با خروج از عراق؛ کشور‌های همسایه نباید در نحوه برخورد ما با اشغالگر مداخله کنند.»

رهبر جریان صدر، جمعه شب پس از برگزاری تظاهرات بغداد در صفحه توئیتر خود، معترضان حاضر در میدان «التحریر» را مورد سرزنش قرار داد و خطاب به آنها گفت: «آنها را پشتوانه خود و عراق می‌پنداشتم.» وی در ادامه توییت خود گروهی را که به گفته‌ی رهبر سائرون٬ تظاهرات بغداد را با شک و گمان نگریسته‌اند٬ چنین نوشته است: «من متاسفم برای معترضان میدان التحریر و میادین سایر استان‌های عراق که از شرکت در تظاهرات میلیونی خودداری کردند. تصور می‌کردم من بعد از خدا حامی آنها هستم و آنها نیز حامی من و عراق هستند».

او همچنین گروهی از تحلیل‌گران را نیز به عنوان صاحب قلمان مزدور مورد اتهام قرار داده است. البته صدر٬ دو پیام و درخواست مهم دیگر هم دارد، اول این که خواستار ادغام حشدالشعبی در وزارت دفاع و وزارت کشور شده است. دوم این که اعلام کرده است: «در صورت مخالفت آمریکا با خروج از عراق؛ کشور‌های همسایه نباید در نحوه برخورد ما با اشغالگر مداخله کنند.» صدر همچنین اعلام کرده که تا زمان خروج آمریکا هر نوع حمله به نیرو‌های این کشور صورت نگیرد.

کدام پیشنهاد صدر به نفع ایران نیست؟

وقتی که قاسم سلیمانی٬ مقتدی صدر را در ماه محرم به عنوان مهمان عزاداری به بیت رهبری برد و او را کنار  آیت‌الله خامنه‌ای نشاند٬ چهره‌ها و رسانه‌های وابسته به سپاه٬ این اقدام را به معنی پیروزی ایران برای تاثیرگذاری بر شیخ عراقی قدرتمند توصیف کردند. اما دیری نپایید که مقتدی در بازگشت به عراق نشان داد که راه خود را می‌رود و اتفاقا منتقد دخالت‌های ایران در عراق است. حالا هم او با پیشنهادهای جدیدش نشان داده که مستقل از تهران می‌اندیشد و مستقل عمل می‌کند.

نیروی شبه‌نظامی شیعی حشد الشعبی٬ نیروی نزدیک به سپاه پاسداران در عراق است که توسط افرادی همچون ابومهدی مهندس٬ قیس خزعلی و هادی العامری و با هدایت قاسم سلیمانی تاسیس شده است. اگر این نیرو در ارتش و وزارت دفاع و نیروهای پلیس ادغام شود٬ سپاه قدس نخواهد توانست  مانند قبل از نیروی نظامی حشد الشعبی در مسیر سیاست‌های خود استفاده کند. دیگر اینکه صدر در واقع راه سازش با آمریکا را نشان داده و خواهان عدم دخالت کشورهای همسایه است. درخواستی که به نظر می‌رسد منظور آن جمهوری اسلامی ایران است.

دوئل ایران و آمریکا

تقریبا در میان هیچکدام از سه طیف شیعی٬ سنی و کردها٬ سیاست‌مدار و جریانی نیست که موافق کشیده‌شدن درگیری‌های آمریکا و ایران به خاک عراق باشد. اما آنان نمی‌توانند نه در برابر ایران و نه در برابر آمریکا٬ مواضع سختی اتخاذ کنند. به ویژه آمریکا که ابرقدرت نیرومندی است که به قول خود عراقی‌ها در همه جا نفوذ کرده است.

سهم‌خواهی سه جریان شیعه٬ کرد و اهل سنت و همچنین ساختار بیمار اقتصادی و اجرایی و اختلافات داخلی احزاب شیعی٬ تعیین نخست وزیر جدید را پیچیده کرده و در همین حال٬ جریانات سیاسی در مورد ضرورت خروج آمریکا از عراق٬ دیدگاه واحدی ندارند.

روحانی شیعه و خطیب نماز جمعه بغداد، سید یاسین الموسوی در این مورد گفته است:« رخنه و نفوذ آمریکایی‌ها در تمام ارکان دولت عراق، استقلال آن را سلب کرده است تا جایی که حتی ما حضور و دخالت آمریکا در مراکز تصمیم‌گیری امنیتی و نظامی می‌بینیم، آنها در تمام مسائل سیاسی، امنیتی و نظامی دخالت می‌کند.» البته این روحانی شیعی٬ فساد مالی مسئولین و دولتمردان عراقی را نیز به آمریکا ربط داده و این در حالی است که جریانات سیاسی چنین نگرشی ندارند و رسانه‌های عراقی نیز می‌دانند که فساد مالی٬ یک موضوع داخلی و مرتبط با احزاب است و ربطی به آمریکا ندارد.

البته عراق٬ فقط با مشکل و موضوعی به نام فساد مالی مسئولین روبرو نیست و چانه‌زنی و اختلاف بین احزاب عراقی برای تعیین نخست وزیر جدید و بلاتکلیفی موجود٬ عراق را در وضعیت نامعلومی قرار داده است. وضعیتی که جمهوری اسلامی نیز نمی‌تواند تغییری در آن ایجاد کند. چرا که سهم‌خواهی سه جریان شیعه٬ کرد و اهل سنت و همچنین ساختار بیمار اقتصادی و اجرایی و اختلافات داخلی احزاب شیعی٬ تعیین نخست وزیر جدید را پیچیده کرده و در همین حال٬ جریانات سیاسی در مورد ضرورت خروج آمریکا از عراق٬ دیدگاه واحدی ندارند.