باغبانا ز خزان بی‌خبرت می‌بینم؛ نقدی بر یادداشت دکتر سروش برای قاسم سلیمانی

آمیار احمدی

دلا دلا به سررشته شو مثل بشنو
که آسمان ز کجایست و ریسمان ز کجا

در یادداشت‌ پیشین کوشیدم که به قدر وسع نقدهایی را بر استدلال‌های آقای دکتر دباغ در رابطه با کشته شدن قاسم سلیمانی بیان کنم. در این نوبت قصد دارم تا با ذکر و نقد رویکرد آقای دکتر عبدالکریم سروش در رابطه با این واقعه، و تعارض آشکار این موضع‌گیری با آثار قبلی ایشان، نکاتی را به اختصار بیان نمایم.

دکتر عبدالکریم سروش که عمری را در حوزه‌های مختلف معرفتی، اخلاقی، عرفانی و سیاسی سپری نموده است، در چرخشی تعارض‌آمیز که در تقابل با پارادایم فکری او و نواندیشی دینی قرار می‌گیرد در ابتدا با تغییر اندکی در دو بیت از شعر حافظ و سپس با انتشار نوشته‌ای با عنوان «حدیثی با حاکمان» به سوگ و مرثیه‌خوانی قاسم سلیمانی پرداخت. ایشان سلیمانی را دلاوری می‌خواند که از چشمه‌ی عشق وضو ساخته و چهارگوشه‌ی زمین‌بازی را بوسیده و چشم خویش بربسته و چشم خلایق را گشوده. همچنین به جمعیت هایلی اشاره می‌کند که در تشییع ‌جنازه‌ی او حضور داشته‌اند و اینکه حافظه‌ی تاریخ کمتر چنین جمعیتی را برای بدرقه‌ی جنازه‌ای به خود دیده است.

این رویکرد عبدالکریم سروش سؤالات فراوانی را به ذهن‌ها متبادر نموده از جمله اینکه; آیا دکتر سروش به تغییر پارادایم فکری خویش می‌اندیشد!؟ آیا می‌توان با استناد به این تغییر رویکرد از این پس منتظر مرثیه بر افرادی همچون حسن نصرالله، عبدالله شهلایی(فرمانده سپاه قدس در یمن)، حسن رحیم‌پور‌ازغدی، سرلشکر حاجی‌‌زاده، محسن رضایی و … هم بود یا نه؟ آیا این اوصاف را که برای سلیمانی قائل شده می‌توان برای مابقی مبارزان ایرانی یا اسلامی یا ملی _ با هر تفکر و اندیشه‌ای و به صرف مبارز بودن_ در نظر گرفت؟ و سؤالات بی‌شمار دیگری که جامعه مخاطب نواندیشی دینی را به یک‌باره با شوک /شک عظیمی مواجه نمود.

جناب دکتر در این نوشته به گونه‌ای از جمعیت هایل تشییع‌کننده سخن می‌گویند که گویی به کلی از وضعیت ایران و میزان امکان و اختیار برای حضور در چنین مراسمی بی‌خبر هستند، واینکه گویا همه‌ی این جماعت سینه‌چاکان آقای سلیمانی و رشادت‌های وی بوده‌اند. چگونه است که کثرت دال بر حقانیت شده است؟ اگر بخواهیم مبنای حقانیت فکری و عملی را تعداد کثیر تشییع کنندگان یا جان باختن افراد در این مراسم در نظر بگیریم، قطعا تشییع جنازه افرادی همچون استالین که جمعیت تشییع کننده چند میلیونی و حدود ۱۰۹ نفر کشته به همراه داشت را باید ستایش کرد و احتمالا در رسای او باید گفت “«کجایید ای شهیدان خدایی بلاجویان دشت کربلایی»

جمهوری اسلامی پس از روی کار آمدن داعش با هوشمندی تمام توسط پروپاگاندای رسانه‌ای خود و سوار بر موج رسانه‌های جهانی به ملت ایران این تصور را القا نمود که اگر سپاه قدس و قاسم سلیمانی نبودند، اکنون داعش درون مرزهای ایران نفوذ کرده و سر همگی مردان را بریده و زنان را به غنیمت و بردگی گرفته بود. می‌توان گفت، بنیاد‌گرایی مبارز شیعی، که بارزترین جلوه‌ی آن فعالیت‌های سپاه قدس است، در سالهای پس از انقلاب و خصوصا ۲۰۱۱ به بعد به صورت مستقیم و غیرمستقیم موجب تبدیل بنیادگرایی منفعل اهل سنت به بنیادگرایی جهادی و مبارز شد. حتی دلایل و اسناد متعددی وجود دارند که تشکیل داعش و گروههای تندرو را زایده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی برنامه‌ی بازیگران سیاسی منطقه خصوصا ایران می دانند که در این مقال از ذکر آنها صرف‌نظر می‌شود. پروپاگاندای نظام، سلیمانی را قهرمان مبارزه با داعش و مدافع حرم جلوه دادند، و در همان حال سردار جعفری در سال ۲۰۱۷ می‌گوید که نابودی داعش از همان ابتدا به صلاح نبود. راستی، چند نفر از فرماندهان داعش توسط قاسم سلیمانی و سپاه قدس به هلاکت رسیدند؟ جالب اینجاست که همه فرماندهان و اعضای رهبری این گروههای تروریستی را نیروهای ناتو از میان برداشتند اما ظاهراً افتخار و دلاوریش برای قاسم سلیمانی به ارث مانده است. در بیانیه‌ی اخوان المسلمین سوریه و فلسطین که خود بر علیه داعش تمام‌قد ایستاده بودند آمده است : مرگ سلیمانی شفای قلب‌ها بود. ناله مادران سوری در هوا پراکنده شد و به منتقم جبار رسید، سلیمانی در حالی جان سپرد که قاتل حامی کودکان و مادران سوریه‌ای بود….عدالت الهی فرو خواهد آمد و ظالمین به وسیله ظالمین نابود می‌شوند. در نهایت می‌گوییم که خرابی خانه‌ها بر سر غیر نظامیان، شجاعت و دلاوری نیست بلکه قتل زنان و کودکان یک سقوط اخلاقی است که تاریخ آن را خواهد نوشت. اینجاست که سوری‌های وطن‌پرست با تکرار شعر و آهنگ لطفی بوشناق به سپاهیان سلیمانی گفتند: لا حروب و لا خراب، لا مصائب لا محن، خذوالمناصب و المکاسب لکن خلولنا الوطن.

آیا استفاده از کودکان و نوجوانان افغان به عنوان سپر انسانی را می توان دلاوری نام نهاد؟؟ در گزارش دیده‌بان حقوق بشر در سال ۹۶ اشاره شده است که: قاسم سلیمانی، کودکان افغان را که گاهی تا ۱۴ سال بیشتر سن نداشتند به عراق و سوریه فرستاده است. خانم بلقیس روشن از نمایندگان مجلس افغانستان در نطقی بیان می‌کند: قاسم سلیمانی یک جانی بود که ۵۵۰۰ جوان افغان را تحت عنوان لشکر فاطمیون به کشتن داد و ۱۲۰۰ نفر را مفقودالاثر کرد. در قطعه فیلم دیگری، منتشر شده در تاریخ ۶/۴/۹۶ در سایت شبتاب نیوز، فردی به اسم اکبر حیدری ( از اعضا سپاه قدس) در گورستان داعشیان مشغول نبش قبر افراد داعش و جدا کردن سر اجساد می‌باشد ( به سبک داعشیان داخل)، عنوان می‌کند که می‌خواهد انتقام سیلی زهرا را بگیرد، که این عمل نیز از جنایات جنگی محسوب می‌شود.

اما در بررسی اندیشه و شخصیت سلیمانی می‌توان گفت به دلیل کم بودن اطلاعات و عدم دسترسی به اطلاعات مورد تائید مجبورم به چند قطعه فیلم یا سخنرانی و اظهار نظر که از وی بر جای مانده اکتفا کنم. هر چند ناگفته پیداست کسی که بتواند در سیاست‌ها و آدم‌کشی‌های نظام فعلی و سپاه دوام بیاورد و تئوریسین آن باشد، اگر ابوذر هم باشد فاسد خواهد شد..

قطعاً در جریان نامه به محمد خاتمی و تهدید او هستید که گفتند: کتف‌هایمان بسته است و خار در چشم و استخوان در گلو باید ناظر پژمرده شدن نهالی باشیم که حاصل ۱۴ قرن سیلی و زجر شیعه و اسلام است!. در قبال وقایع ۸۸ می‌گوید: ملت ایران با بینش خود، بینی دشمن را به خاک مالید، و اینکه ما در وضعیتی قرار داریم که هزاران نفر برای حفظ و بقای نظام شهید گردند. سلیمانی در بهمن ۹۶ در کرمان خطاب به خط امامی‌ها و ناصحان خامنه‌ایی (که احتمالاً یکی از این ناصحان دکتر سروش هستند) می‌گوید: چگونه و به چه حقی به خود اجازه می‌دهید به جای نامه سرگشاده به دشمنان، به ولی خدا که در خط مقدم مبارزه ایستاده است نامه می‌نویسید؟ و سپس خط امام را اینگونه تعریف می‌کند «کسانی در خط امام هستند که آبرویشان را بر دست گرفته و به خدمت ولی ‌فقیه برسند نه اینکه در گوشه‌ای نشسته و پز اپوزیسیون را بدهند». قاسم سلیمانی در تاریخ ۲۴بهمن۹۲ در خبرگزاری مهر آب پاکی را بر دست ملّیون می ریزد و صراحتا پرده از نیت خود در مبارزه برمی دارد و می‌گوید: «جریان ملی‌گرایی در ایران یک دروغ است و ملی‌گرایی در این کشور با هدف مقابله با اسلام و مذهب ایجاد شده است» و در قطعه فیلمی میان هوادارانش می‌گوید «امام گفت که حفظ نظام از حفظ وجود مقدس امام زمان! واجب‌تر است» و سپس استدلال می‌کند امام زمام هم که ظهور می‌کند برای استقرار همین حکومت است، پس وجود این نظام برای ظهور و شرایط ظهور می‌باشد!

در تذکره الاولیاء حسن نصرالله برای سلیمانی که در ۲۲ دی ۹۸ پخش ،شد بیان می‌کند که: در سال ۲۰۰۶ از وی برای بازسازی خانه‌ها در لبنان پول خواستیم که پس از ۴۸ ساعت آن را برای ما آماده نمود. این پول‌های باد آورده‌ی میلیارد دلاری از جیب چه کسی پرداخت شد که بدبختی‌اش برای ملت و دلاوری و اولیاءالله بودنش برای سلیمانی باقی مانده است؟

در قطعه فیلمی کوتاه که از ابومهدی المهندس همرزم و سرباز قاسم سلیمانی پخش شده، پرده از نیت این ناپاکان و خدعه‌گران برمی‌افتد و عنوان می‌کند که: سقوط اسرائیل لازم نیست و ما به دنبال از بین بردن سعودی و تصرف ریاض هستیم. به عبارتی وی سخنان همان سرباز سپاهی را که می‌گفت ما آمده‌ایم تا انتقام سیلی زهرا را بگیریم تائید می‌کرد، اما این بار نه از سوی یک سرباز خشک‌مغز، بلکه از سوی  سرباز حاج قاسم.

آیا دکتر سروش به این جماعت با این نیات و درونمایه می‌گوید که از چشمه عشق وضو گرفتند؟ چشمان خلق گشودند؟ مگر در سودای قاسم سلیمانی و ابومهدی که می‌خواهند ریاض را ساقط نمایند و سنیان را حذف کنند و انتقام «بی‌بی زهرا» را  بگیرند با ابوبکر بغدادی که می‌خواست خلافت اسلامی را احیا کند و شیعیان را نابود سازد تفاوتی وجود دارد؟ با چینش سخنان ابومهدی در مورد فتح عربستان و سخنان احمدی‌نژاد گونه‌ی قاسم سلیمانی برای آمادگی جهت ظهور امام زمان طبعاً باید فهمید که هدف از این داعش‌ستیزی و صدور انقلاب، صرفاً امت سازی برای روز موعود می‌باشد، شاید به عبارتی بتوان گفت همان ایده‌ی یهودیان برای تشکیل امت یهود و روز موعود. در واقع می‌توان گفت، جنگ حال حاضر در منطقه را می‌توان تلاش تفکر نئوصفویزم در برابر نئوعثمانیزم و سودای تشکیل امت شیعی در برابر امت سنی دانست.

اگر دکتر سروش این موارد و مسائل مشابه آن را به خطای اندیشه و کوتاهی فکر نسبت دهند، و از نظر اخلاقی -هرچند ناموجه- هنوز در صدد توجیه باشند، با این موضوع چه خواهند کرد که طبق گزارش آقای مرتضی الویری عضو شورای شهر تهران در خرداد ۹۷، دوازده پرونده شسته رفته و شفاف تخلفات مالی مربوط به خانم آقایان سلیمانی و جعفری به قوه قضائیه فرستاده شده که همگی مسکوت گردید و کوچکترین توضیحی در این مورد داده نشد.

حال اگر بخواهیم به بررسی اوصاف نسبت داده شده به سلیمانی از سوی دکتر سروش بپردازیم، باید از این نکته اساسی شروع کرد که، اوصاف گفته شده در کجای دستگاه فکری و حوزه معرفتی ایشان قرار می‌گیرد؟ با توجه به نوشته‌ها و سخنرانی‌های ضد استبدادی و حق‌خواهانه و سخن از اخلاق و عدالت گفتن و کوفتن ظالمین و بدخواهان در گذشته، مخاطبین با این سؤال بزرگ مواجه شدند که آیا در مورد قاسم سلیمانی شیفت پارادایمی رخ داده است؟ مگر می‌شود کسی خامنه‌ای را مستبدی بداند که سر صلح و آشتی با حق و انصاف و عدل و آزادی ندارد، اما برای بازوی عملیاتی او، و کسی که خود را سرباز صفر ولایت می‌نامد و گویا نفر دوم همین نظام استبدادی است و در اکثر این حق کشی و نامردمی‌ها نقش تعیین کننده یا تائید کننده داشته است، چنان با شور از عشق و وفا و سبک‌باری شعر بسراید؟ او که شاهد قتل‌های زنجیره‌ای، اصحاب اندیشه و قلم (سعید سیرجانی، محمد مختاری، محمد جعفر پوینده و…)، قلع و قمع اندیشمندان اهل سنت (همچون فاروق فرساد، محمد ربیعی و …) بود و دم برنیاورد، با چه مبنای اخلاقی قابل ستایش است؟ چگونه این تناقض را می‌توان فهم نمود و در دستگاه فکری دکتر سروش گنجاند که حتی دوستان و نزدیکان ایشان همچون حسن یوسفی‌اشکوری در نهایت تعجب می‌نویسد  «دریغ بر این گرانمایه درّ دری». حقیقتاً باید هم‌صدا با سعدی شیرین کلام گفت:
خطاست این که دل دوستان بیازاری/ و لیک قاتل عمد از خطا چه غم دارد؟

دکتر سروش در نوشته خود پیرامون آیت‌الله عزیز خوشوقت می‌نویسد: «عزیزی که جان برایش عزیز نبود» و دلیل محبوبیت او نزد نظام را همین مزاج و مذاق او در آدمکشی عنوان می‌کند، و اینک چرا سلیمانی را که چه بسا هزاران و میلیون‌ها انسان بی‌گناه را کشته و آواره نموده و بسی بیشتر از آیت‌الله خوشوقت جان آدمیان برایش عزیز نبوده را عزیز و دلاور و نور چشم خطاب می‌کند و در مرثیه‌اش شعر می‌سراید. این دیدگاه ایشان هیچ تناسبی با بینش اخلاقی، دینی و سیاسی که تا به حال از آن سخن گفته است ندارد. سخن دکتر سروش چنان می‌نمایاند که آیت‌الله خوشوقت چون جان انسان‌های ایرانی را گرفته نامبارک است و منحوس اما چون قاسم سلیمانی جان سوری‌ها و عراقی‌ها و کردها و یمنی‌ها را گرفته شایسته ستایش است! با مرگ قاسم سلیمانی، کمر و بازوی ولایت‌فقیه و نظامی توتالیتر شکست تا بلکه تقلیل مرارتی باشد.

انتشار شعر  تحریف‌شده‌ی حافظ از سوی  دکتر سروش در فضای مجازی چنان بهت و تعجبی را آفرید که دوستان زیادی می‌گفتند، هنگامی که پست تلگرامی دکتر را دیدیم، شک کردیم و گفتیم شاید از سوی جمهوری اسلامی کانال هک شده است و بارها آن را چک کرده بودند.

جناب عبدالکریم سروش، چندی پیش ابیات پایین را سرود تا پتکی باشد بر سر ظالمان و عصایی برای مظلومان:
گرچه پایانی ندارد ظلم و جهل و جورشان/  تو بده پایان بدین نامردمی‌ها و محن
داعش خارج کنار داعش داخل نشست / با مسلمانان چه کردند این دو داعش وای من
هر دوان با حجت شرعی شکنجه می‌کنند /  این یکی در ظلمت زندان و آن یک در علن

ولی اینک سرکرده داعشیان داخل «سلیمانی» را ستایش می‌کند که خواه‌ناخواه، پتکی شد بر سر مظلومان و عصایی نمایشی در دست ظالمان؛ در روزهای سنگینی که آنکس را که خود «حر زمانه و هنرمند دلیر و آزاده» خواندید برای «نقد ناصحانه و نصح ناقدانه» در زندان و حصر همین داعشیان داخل منتظر مرگی عزتمندانه است.

آقای دکتر سروش! احمدی‌نژاد را اینگونه خطاب می‌کند: «قایق خرد خیالات خام خود را با پاروی تائیدات رهبری در دریای مخاطرات بین‌المللی به یمین و یسار می‌راند و به توهم ظهوری و فتح الفتوحی قریب‌الوقوع، انگشت تحریک در چشم خونریز جهان خواران جنگ‌طلب می‌کند و باکی از ویرانی خاک ایران ندارد» و او را «دیوی نشسته بر تخت سلیمان» نام نهاد. به نظر نمی‌رسد هیچ فرق فارقی میان احمدی‌نژاد و سلیمانی وجود داشته باشد بلکه در اینجا اتفاقاً سلیمانی کاملاً عملیاتی‌تر به میدان آمد. اگر احمدی‌نژاد فقط حرف بود، سلیمانی سراسر عمل بود، اما عمل به چه؟ عمل به تشکیل امت شیعی و نئوصفویزم ولایت‌مدارانه و توهم ظهوری و فتح الفتوحی قریب‌الوقوع ( طبق فیلم‌های موجود). حال این موضع کاملاً متناقض را که دارای یک صورت مسئله واحد هستند اما پاسخ‌های متضاد، چگونه باید فهمید؟ هر دو با یک ایده‌آل ثابت و مشترک هزاران ساله، برای یکی (احمدی‌نژاد) می‌گوید متوهم و برای دیگری (سلیمانی) می‌گوید چشممان را گشود و جهان محروم از آفتاب روی او شد! عجبا!

دکتر سروش خطاب به سرکوبگران جنبش سبز می‌نویسد: «جمعی از بهترین فرزندان این آب و خاک اکنون در سیاه چال و زندان هستند و رنجه و شکنجه می‌شوند و تاوان نیک‌خواهی‌ها و حق‌طلبی‌های خود را می‌دهند و نجاست و خباثت سفلگان و سفاکان را به جان می‌کشند تا ردای ریاست و هاله‌ی قداست شما آسیب نبیند». چه کسی در این سخنان مورد عتاب مستقیم دکتر سروش قرار دارد، جز خامنه‌ای و ایادی او؟ بعید می‌دانم که کسی بیش‌تر از قاسم سلیمانی خادمی و چاکری مقام ولایت را کرده باشد تا ردای ریاست و هاله‌ی قداستش آسیب نبیند. پس تناقض میان آن عتاب و این مدح و ثنا را قطعاً نمی‌توان به سادگی درک کرد.

سروش در نوشته‌ای دیگر خطاب به ولی امر مسلمین می‌نویسد: «آقای خامنه‌ای میگویید سپاه پاسداران هست، بلی  هیچ شهی چون تو این سپاه ندارد  ولی کشور پادگان نیست.چه حسن و هنری دارد تابع الگوی سوریه و لیبی شدن و کشور را به نیروهای نظامی و امنیتی و فراقانونی و …. سپردن و در حصاری از عسکریان و لشکریان نشستن و به  نصربالرعب  دل‌خوش داشتن.»

اما  سخنان خامنه‌ایی در نماز جمعه این هفته که گفت: سپاهیان قدس رزمندگان بدون مرز هستند و هر کجای کره خاکی که لازم بدانیم حضور می‌یابند را می‌توان کاملاً منطبق با عملیاتی کردن تمام نهی‌های سروش دانست، اتفاقاً هر چه را دکتر به دید نصیحه الملوک گفتند و بر اصلاح ملک و ملت چشم داشتند، این‌ها جسورانه‌تر آشکار کردند و پرده را انداختند و علنی انجام دادند.

دکتر سروش با نادیده گرفتن تمام فکت‌های بالا گویی بریده از نظام فکری و اخلاقی خویش از در مرثیه‌سرایی برای قاتل حق و جان انسان‌ها برمی‌آید. او که کارل پوپر را با جامعه باز و دشمنانش به ایرانیان شناساند و سخن از حق در برابر تکلیف نمود، امروز اینگونه به تائید افرادی دست‌زده که به سادگی، تمامی قوانین حقوقی بین‌المللی و انسانی و اخلاقی را در زیر چکمه‌هایشان لگدمال کرده‌اند و کسانی را که نه ربطی با حق دارند و نه آن را برمی‌تابند و نه دردمند آنند، اینچنین شایسته و سزاوار مدح و ثنا می‌داند.

اگر نمی‌دانستند، که به توصیه قرآن بایستی زبان نمی‌گشودند چون می‌فرماید : و لا تقف ما لیس لک به علم. اما اگر می‌دانستند و اینگونه با اظهار نظرهایشان دل‌های ظلم‌ستیزان و اهالی اقلیم استقامت در برابر استبداد را بریان و چشم‌ها را گریان نمودند و دل ظالمین را شاد، باید گفت  «نار خندان تو ما را صنما گریان کرد، تا چو نار از غم تو با دل پرخون باشیم» و قرآن می‌فرماید: و لا ترکنو الی الذین ظلمو فتمسکم النار و ما لکم من دون الله من اولیا ثم لا تنصرون «پس به سوی کسانی که ستم کردند متمایل نشوید».

به اعتقاد نگارنده، دلیل دکتر سروش برای انتشار این ستایش‌ها، اگر مربوط به حضور کهن‌الگوهای (نظریه روانشناختی کارل یونگ) اسلامی ایرانی در جان و نهادشان بوده است (ابومسلم خراسانی و آرش کمانگیر یا …) یا اعتقاد به سنترالیزمی که نهایتاً برای ارضاء تمامیت خواهی‌ها و بلعیدن آزادی خواهان و پراکندن سموم فکری خویش، در اختیار تفکر نئوصفویزم حاکم قرار گرفته یا به دلیل حفظ مرزهای ایران از تجاوز داعشیان و حرامیان ( که قبلاً سست بودن این استدلال بحث گردید) یا هر چیز دیگری بجز این‌ها، باز نمی‌توان در سیستم و نظام فکری، متفکری با ذکاوت و نابغه‌ای این چنینی به دنبال جایگاهی برای آن گردید. اگر هم استدلال ایشان در مورد اوصاف به کاربرده شده ناظر بر سبکباری و شجاعت سلیمانی برای حضور در میدان‌های نبرد باشد به سادگی می‌توان فهمید که کسانی همچون اسامه بن لادن، تیمور لنگ، حجاج بن یوسف و … در عین داشتن ثروت و مکنت چه بسیار سبکبارتر در میدان نبرد به سوی مرگ می‌شتافتند. آیا باید این قاتلین را نیز ستود و برایشان مرثیه خواند؟

تلگرام
توییتر
فیس بوک
واتزاپ

31 پاسخ

  1. اگر گردانندگان سایت زیتون ، ایرانی هستند و اگر ایران را دوست دارند و اگر وجدان دارند و وجدانشان بیدار است . بهتر است گزینشی عمل نکنند و همه کامنت ها را منعکس کنند .

  2. حاج قاسم در دوران جنگ تحمیلی، حداقل ۸سال ، با جانش از کیان و ناموس و خاک ایران ، دفاع کرده . حالا تشبیه او ، به شعبون استخونی و لات و لوت ها، درسته؟ انصافه ؟ مردونه س؟

  3. در کامنت های تعبیه شده توسط آنتی تز و نواندیش و کاوه و علی سون و ناشناس و موسی و علی تبریزی و شیدا و محمد و بی نام و کیوان و احمد و یاغی و بامداد و چندتایی دیگر ، سراغ هزاران و بلکه میلیون ها مردمی که در اهواز و مشهد و تهران و قم و کرمان ، با چشم گریان ، سردار سلیمانی را تشییع کردند نگیرید . ما سراغ گرفتیم ، پیدا نشد .

  4. آیا مردمی که در اهواز و مشهد و تهران و قم و کرمان با چشم گریان ، سردار سلیمانی را تشییع کردند ، خاطرتان هست؟ از صبح تا بعدازظهر ، پای پیاده ، پیر و جوان ، زن و مرد ؟ آن مردم و شعار و رفتار آن مردم ، کجای تحلیل های شما هستند؟

  5. حاج قاسم ، شعبون استخونی و تمام لات و لوت های هر حکومتی واسه خودشون یال و کوپالی داشتن که فقط با پروپاگاندای حکومتی ها درست شدن. اینها همه نشانه هائی از اعماق جهان سومی بودن ماهاست. جهان سوم را سروش و امثال سروش ها تولید و توجیه می کنند. دست نویسنده این مطلب درد نکنه، عالی بود!

  6. ابن همه پراکنده گوئی چه دلیلی دارد احمد گرامی ؟ شما هنوز هم نمی دانید آنچه که شما تحت عنوان اتهامی بیگانه دوستی و عافیت طلبی مرا به آن متهم کرده اید اصولا یک ویژگی نیکوست ، احمد جان بیگانه دوستی چرا خطاست؟ عافیت طلبی کجا اشتباه است؟ مسلسل ات را زمین بگذار . چشمانت را باز کن . نگاه کن بس است ، این مملکت له فنا رفته است. یک کامنت را بر نمی تابی؟ پاسخت را بخوان ،خشم مقدست مضحک است.
    این همه تیر هوائی در در کامنتت در کردی که چه کسی فرار کند ؟ یا چه صدائی خاموش شود؟ چرا آلترناتیو بودن یا نبودن برای جمهوری اسلامی در کامنتی مجازی حتا برای شما چنان چالشی ست که شما را نگران( آینده ی ) جمهوری اسلامی کرده است؟
    این همه دست آویز کردن مفهمومی بلیغ همچون اخلاق به نفعِ مرتفع کردن پلشتی ئی چون جمهوری اسلامی ، آیا مضحک نیست ؟ به وضوح غیر اخلاقی نیست؟
    احمد جان ما همدیگر نمی فهمیم ! تو سعی می کنی پا در رد پای محو اما به شدت چندش آور خُلقیاتی از جنس جمهوری اسلامی بگذاری و او را باز برجسته کنی ، و من متواری از این خلقیات پلشت، چشم در اخلاقی دارم که با وجود کاستی هاش چندین برزخ از جهنم جمهوری اسلامی شما دور است و امیدی بر او متصور می توان بود.
    خیر احمد خان تو از جنس همان دیوار نوشته های عبوس جمهوری اسلامی هستی که فقط نفرت می ورزد و دیگری را انکار می کند و خودش را تکرار.
    من افتخار می کنم که نمی توانم اخلاق پسندیده ی تو را حرمت بدارم. اخلاقی که دکمه ی موشکش براحتی می تواند جان انسان های بی گناه را بگیرد و بخندد. خیر قربان ما جنس هامان با هم خیلی فرق دارد.

  7. درپاسخ انتی تز
    افتاب امد دلیل افتاب
    از مصادیق بارز نوشته اینجانب شماهستید بر مبتای منطق شمامن مجازم سخنان نویسنده وجنابعالی راناشی ازعقده های فروخفته وحس بیگانه دوستی وخیانت وکینه توزی وحقارت وترس وعافیت طلبی و…بدانم که کورکورانه وبرموج خشم ونفرت خود سوار شده ایید بدون ملاحظه بر یمین ویسارمی تازید وحدود اخلاقی برای ترکتازی خود قائل نیستی ..براساس منطق جنابعالی وامیختگی انگیزه وانگیخته در مقام دلیل نه علت ،وقتی شمادر جایگاه سروش باشی همه باید درنقد شما رعایت انصاف وعدالت وحقیقت طلبی واخلاق را داشته باشند واگردشمن یا مخالف من در این جایگاه باشد لزومی ندارد….امثال بنده وجنابعالی قبل از دمکراسی وادعاهای ازادیخواهانه(که البته حق همه ماست) به فضیلت واخلاق حداقل برای پاسداری ازازادی بیشتر نیازمند…..از جامعه ایی که موسسان وتئوری پردازانش(البته اگر تئوری واندیشه ای درپس ان باشد) کسانی باشند که براحتی هر کس وناکسی را براحتی به مخلب می کشانندووحشت ونفرت می افرینند بایدگریخت..این فضای مجازی فرصت خوبی است تاظرفیت های فرهنگی خودمان رابعنوان منتقدحکومت ارزیابی کنیم وکمی بیاندیشیم که ایا ماالترناتیوخوبی برای ان می باشیم یا داریم دفع فاسد به افسد می کنیم…..یک نگاه کوتاه از این زاویه به بسیاری ازکامنت ها حاکی ازوضعیت تهوع اوروناامید کننده است .علیرغم ادعاهایی که گوش فلک را کرمی کند..
    بقول مولانا
    تا تونقدی یافتی مگشا دهان
    هست درره سنگ های امتحان
    سنگ های امتحان رانیز بیش
    امتحان ها هست در احوال خویش
    امتحان بر امتحان است ای پسر
    ای به کمترامتحان خودرا مخر
    امادرجواب بهمن عزیزوگرامی
    ایا یک شخصیت رامی توانی معرفی کنی که همه بر منزه بودن اوهم نوا باشندیا اندیشه ومکتب وایدئولوژی مورد وثوق همه انسان ها …..معنای خاکستری بودن وسیاه وسفیدندیدن که متکی است برتاملات تئوریک پیشینی وپسینی معرفتی واخلاقی وتجربیات اجتماعی وتاریخی چیزی بیش از این نیست نه کسی توانسته بهشت روی زمین برپا کندنه حداقل در عصر جدید شاهدظهور شخصیت های کامل و بی عیب ونقص هستیم لذابا همین ادمیان جائزالخطا واندکی خوب وبدویایشتروبهتر واندیشه ها وتئوری های نزدیک یا نزدیکتر به حقیقت با گفتگو وتعامل وهم ادیشی وسعی وازمون وخطا بایدراه خود رابرای ایندهای بهتر باز نماییم……لذا نه قرار است کسی را ستایش کنیم نه قراراست یکسره به مخلب بکشیم حداقل عملگرایانه می توان مقایسه کر د وجمع جبری…..از نگاه بیرونی وپسینی حداقل نمی توان مخرج مشترکی بین اینکه چه کسی جنایتکارتر است یامصلح تربین ترامپ وهیتلر واستالین وخامنه ای واردوغان و…پیداکردمگر ارزیابی های نسبی وگزینشی ومقایسه ای وبایک پرسپکتیو ارزش محورانه کاملا کثرت گرایانه که نتیجه ان نه سیاه است ونه سفید…

  8. جناب آقای احمد گرامی، مگر جنایت سفید و سیاه می شناسد؟؟ مگر در زندگی خامنه ایی نقطه سفید وجود ندارد؟؟ پس چرا دکتر سروش آن صفات را در مورد خامنه ایی به کار می برند؟؟ چرا او را جنایتکار و آدمکش میخواند، چرا او را متعصب و جاهل می خواند، اگر به معیار شما و جناب سروش دباغ پیش برویم، باید خامنه ایی و هیتلر و ابوبکر بغدادی را هم ستایش نمود و بر آنها مرثیه خواند _ چون در زندگی اینان نیز قطعا نقطه سفید یافت می شود-.

  9. خلط انگیخته و انگیزه هم از آن حرفهاست ! اینها خواهی نخواهی در ذهن مخلوط هستند و بدون آنها شما فقط مطیع می شوی، سربازی بی دلیل می شوی در حد سلیمانی ! اینها همان مواد اولیه تولید یا تشکیل سلیمانی ست که نویسنده یا افرادی مثل من خواننده آنرا رد میکند، و بی این نگاه انگیزشی برای تو و رهبر آب بی تکان می ماند . اینکه تو بخواهی آب از آب تکان نخورد ، روش مندی توست اما اینکه جعل عنوان بکنی و کسی مثل سروش را که با اغماض و ارفاق فلسفه دان است را فیلسوف بخوانی از لطایف روزگار مضحک ماست چنان مضحک که تو اصرار کنی او را متفکر منطق دان بخوانی و بنامی بی آنکه پاسخی به ایرادات نویسنده ناظر بر تفکر و منطق نقد شده ، بدهی.
    اینکه همه ما شیفت پارادایم ( که اتفاقا نویسنده مطرح کرده) دهیم و شعور آشکار این مطلب را کنار بگذاریم تا به صحت گفتار و منش سروش ( و شما) برسیم؟؟؟ خب به این ترتیب بیائید آنقدر شیفت پارادایم بدهیم که هم داعش را درک کنیم و هم ترامپ را !! تمام مسائل هم حل می شود . حتا میتوان یک شیفت پارادایم محکم تر هم داد و به حقانیت ولایت مطلقه ی مقام معظم رهبری شما هم رسید. نظرتان چیست؟!
    نه ، مشکل شما فارغ از این لفاظی های تهی از معنا و اندیشه( علی رغم اینکه سعی در نمایش دادنش دارید) در اصل تلاش سرسختانه و برای نفهمیدن آن چیزی است که فهمیدنش این همه لفاظی و دُرافشانی بیهوده نمی خواهد.

    1. آنتی تز عزیز, دقیقا با حرفات موافقم. حرف حق را زدی. جناب احمد گوش خود را بسته و تظاهر به شنیدن حرف مخالف میکند. انقدر در دنیای متناقض زندگی کرده که احتمالا خسته از شنیدن نظر مخالف است و به لفاظی و مغلطه افتاده.

  10. کرده ای تعبیر حرف بکررا
    خویش راتاویل کن نی ذکر
    مشکل اقایان نگاه سیاه وسفید به قضایاست وگرنه به نظر اینجانب تضاد وتعارضی درسخن دکترسروش نیست .این نگاه صفرویک هم به نظرم اگرتحلیل شوداگر خلط انگیزه وانگیخته نکنیم (که برخی اشکارا عقده گشایی می نمایند)از حیث معرفتی ناشی ازعدم اشنایی برخی باپیچیدگی های انسان شناسی معرفت شناسی وحوزه عمل اخلاقی وفلسفه اخلاق وروش شناسی وسیاست می باشد.
    حقیقتا برخی از گفته های فوق ابراز احساساتی در قالب یک گزاره خبری نیست…….بجای کشف کپرنیکی تناقض وتضاددر انیشه یک فیلسوف ومتفکرمنطق دان بهتر نیست یک شیفت پارادایم داده وبهتر سعی در فهم اندیشه یک متفکرکنیم ……رعایت اخلاق در حوزه اندیشه ورزی وتفکر مهم ترین چیزی است که حداقل اهل علم بذان نیازمندند…

  11. سخنان و اظهار نظرهای سروش اکثراً بستگی به این داره که چند ساعت قبلش با کی حرف زده باشه ، احساساتش خمینی طور اگر باشه او را عالم پاک میدونه، یه نیمچه آگنوستیکی چیزی باهاش حرف زده باشه تبدبل به دین پژوهی با نگاهی نقادانه به دین میشه… اما کلهم دلش هنوز با دوران طلائی امامشه ، دلش واسه اون دوره ای تنگ شده که اونائی که می فهمیدن را می سپردن به زندون ها یا بالای دار و می موندن یک عده کم فهم و کج فهم که البته ایشون در اون قحط الرجال براشون سخنوری و دین پژوهی عالمانه می کرد و یکه تاز عرصه ی فلسفه اسلامی بود بی که صدای رسای مخالفی مقابلش باشه… خب این روزها که دیگه هر چی او میدانست را بقیه هم ای بسا بهتر یاد گرفته اند و اینجاست که فیلش یاد هندوستان کرده…

  12. پاسخ به نواندیش،
    معذرت می خواهم! درست می فرمائید!
    قاسم سلیمانی در چبهه و همراه اسرائیل و آمریکا بود. همدست داعش هم بود. همدست رجوی هم بود.
    ترامپ هم او را ترور نکرد!
    شما اسمت هم جالبه، نو اندیش!
    معنی نو اندیش هم معلوم شد!

  13. سلام
    دکتر سروش تا کنون چند بار همگان را متحیر و متعجب کرده ! یکی در مورد مدح و ستایش از سلیمانی و دیگری در قیاس بین خمینی و پهلوی دوم .
    با اینکه مرد فاضلی بنظر میرسد ولی در اظهار نظرهای مهم و قیاس های اشخاص سیاسی؛ همه را گیج و مبهوت ساخته !
    تناقض اشکار بین تفکر و انچه که بروز میدهد؛ هست .

  14. جناب دکتر سروش مجمع اضداد است؛ بیشتر سخنان نیکو از او شنیده‌ایم و نشانی راه روشن را از او گرفته‌ایم و از دوران دانشجویی تا اینک که به میان‌سالی رسیده‌ایم جویای کلام و کلمات او بوده‌ایم؛ دردا که گاه سخنانی اینچنینی نیز از او می‌شنویم، گویا در این لحظات من پنهانی از ناخودآگاهش سربرمی‌کشد و این کلمات را تابعه‌وار بر زبان دکتر جاری می‌کند. باری، نمی‌توان کلمات روشنش را به خاطر کلمات تاریکش نادیده و ناشنیده انگاشت.

  15. اقای سروش بعد از رویای رسولانه و نقدهای جانانه منتقدین حوزه به اغوش اسلام عزیز برگشته و انشالله تحت ولایت امام سید علی خامنه ای به عدد اصحاب بدر منتظر ظهور مهدی قایم(که زمانی ان را بلادلیل میدانست) خواهد ماند.امام همامی که به تعبیر شیخ مفید و روایات اصحاب به علت ترس از کشته شدن غیبت کرده هنوز به لشگر امام سیدعلی خامنه ای اعتماد نکرده که ظاهر شود………….

  16. سلام بالاخره یکی تکلیف منو معلوم کنه ترامپ ‌نتانیاهو و… درست میگن ودر مدار انسانیت حرکت میکنن یا قاسم سلیمانی درست میگفت ؟ دنیای سرمایه داری برحقه یا دنیای سوسیالیسم دنیای داعش درست میگه یا دنیای هلال شیعی مثل اینکه هیچکس حق نمیگه پس پوچی مثل اینکه درست تره !!؟؟

  17. دقیق، درست،بجا !
    آقای سروش این نوشته را بی غرض بخوان و کلاهت را به خلوت نقد خودت ببر و قاضی کن. آنقدر انصاف خواهی داشت که خیلی چیزها را بپذیری.
    این راه که هراسیمه می روید جناب سورش،به صلاح و ثواب و صواب نیست.

  18. فردی که بعد از ۴۰ سال غارت و دزدی و فساد و تباهی جمهوری اسلامی تازه میگه بین آقای خمینی و شاه من خمینی رو انتخاب میکنم دیگه حال و روزش معلومه اقا.

  19. آقای دکتر سروش در یکی دو سال اخیر سخنانی ایراد فرموده اند که تا سالها گریبانگیر ایشان خواهد بود
    یکی آنجا که فرمودند « این فقها نه با تاریخ و قرآن و دین و اخلاق آشنا هستند و نه از حقوق انسانها و دموکراسی آگاهی دارند ….آنچه از تبار خود آموخته اند استبداد است و بی ارزش بودن جان انسانها…. » و با این اوصاف خمینی را با حجت با سوادی بر شاه ترجیح دادند .
    و اینک که برای آقای سلیمانی سوگ سیاوش را دوباره خوانی میکنند

  20. ترور قاسم سلیمانی همانطور که مردم عادی رو با شوک روبرو کرد، روشنفکران و بیشتر اصلاح طلبان رو هم در بهت و حیرت فرو برد و به ظاهر نتوانستند در زمان کوتاه به یک جمع بندی و عکس العمل مناسب برسند. چون از طرفی تحدیدهای ترامپ و سایه جنگ بر سر مردم(که هنوز هم رفع بلا نشده) و از طرف دیگر خیال آشتی ملی به واسطه جانبداری از سلیمانی!، قدرت تفکر و استدلال را از اینها گرفت و این آزمون نشان داد که اصلاح طلبان و روشنفکران هنوز خیلی کار دارند تا به جایی برسند که در مواقع حساس، محرک باشند نه متحرک!

  21. آقای تبریزی گرامی، این نوع تحلیل کردن موضوعات سیاسی نهایت سادگی و سطحی نگری را می رساند، چه کسی گفته که قاسم سلیمانی در جبهه مقابل اسراییل و آمریکا قرار دارد. اگر یک سرچ ساده بفرمایید و لاطائلات ابومهندس را ببینید که میگه ما اصلا نابودی اسراییل رو نمیخوایم و فقط به دنبال براندازی در عربستان هستیم و نابودی سنی ها، پس این نوع سخنان و تحلیل های تان فقط به درد رسانه های جمهوری اسلامی میخوره

    1. من در فیلم ایشان صحبتی از نابودی اهل سنت ندیدم. مدرک موجود رو تحریف نفرمایید. رژیم آل سعود به حق یا به ناحق معادل اهل سنت نیست. دل جماعتی از همین اهل، از دل آن رژیم نااهل هم خون است.
      اصل نامه دکتر سروش نصیحتی برای حاکمان است. مدح یک ژنرال فرع ماجراست.
      ماجرای سوریه هم به همین سادگی با تحلیل‌های سطحی قابل تبدیل شدن به یک سرکوب انقلاب و بهار عربی نیست. ماجرا به کلی با کشورهایی مانند لیبی و تونس و مصر متفاوت بوده و هست. تعدد بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در مسئله سوریه بسیار بازی رو پیچیده کرد که به هیچ عنوان نه بشار اسد رو کامل سیاه می‌کنه و نه اخوان‌المسلمین رو سفید. بحث مظلومیت کودکان سوری هم در این نوع تحلیل صرفا به سست شدن و احساسی کردن تحلیل منتهی می‌شود.

      1. آقای محمد گرامی!
        به گونه از پیچیدگی معادلات منطقه ایی و بازیگران آن سخن می گویید که ما در کره ای دیگر زندگی می کنیم، خیر، دوست گرامی صحبت اینجاست که چرا باید فردی همچون دکتر سروش اینگونه خود را به مدح چنین فردی بیالاید؟ اگر اینگونه توجیه وار به کشتار زنان و کودکان نظر کنید، قطعا کسانی همچون اسامه بن لادن را هم باید در حد علی ابن ابی طالب ستود چون ایشان هم ( گویا) در برابر امپریالیسم آمریکایی تا زمان جان دادن ایستاد و مقاومت کرد، و قطعا معادلات افغانستان را هم مانند لیبی و مصر نباید بنگریم. پس چون اینگونه کرد، و اینگونه اندیشید پس باید بر او مرثیه خواند و در ثنایش شعر سرود؟ آیا سلیمانی صدها و هزاران برابر اسامه جان انسانها را نگرفت؟؟
        از کدام معادلات منطقه سخن می گویید؟؟ این فرد از سال ۲۰۱۰ به بعد که اصولا داعش وجود خارجی نداشت در سوریه مشغول چه بود؟؟ چگونه طالبان بر مرگش مرثیه سرود و جانشان و پشتبانشان گرفته شد و شما ندیدید؟؟

        چرا با تخیلات و بدور از واقعیت های عینی در پی خام کردن مخاطبان هستید؟ چه شما بخواهید و چه نخواهید، چه دکتر سروش بخواهد یا نخواهد، قاسم سلیمانی جنایت کرد و این را تاریخ شاهدت خواهد داد.

        دوست گرامی، سیاست کثیف مذهبی را کنار بنهید ، اگر قاسم سلیمانی نیک بود، پس ابوبکر بغدادی و اسامه نیز نیک بودند، چون کارشان دقیقا یک چیز بود با دو صورت و شکل متفاوت، و اگر آنها جنایت کار بودند پس قاسم هم جنایت کار است.

        اگر کمی بیرون از مذهب به جهان پیرامون بنگرید، و از روزن واقع نگری بنگرید قطعا جهان اسامه را به مراتب نیک تر از قاسم خواهد دید.

  22. به نظر می رسد که دکتر سروش در میان اهل تفکر با سوالات فراوانی در مورد این تغییر رویکرد مواجه هست و بایستی مسئولیت پذیر باشد و پاسخ ذهن ها و دلهای افرادی را که آزرده است بدهند.
    آفرین بر تحلیل زیبایتان

  23. با سلام. آقای احمدی، اظهار نظر دربارۀ آقای سلیمانی در نوشتۀ حدیثی با حاکمان، فرع و حاشیه است. اصل آن نوشتار، ارائۀ پیشنهادها و راه حلهایی است به حاکمان فعلی ایران برای اصلاح امور. بیهوده تلاش نکنید آب صاف و زلال را گل آلود کنید و از آن ماهی بگیرید.

  24. جناب آمیار احمدی
    کمی پیاده شو، در دنیای واقعیت قدم بردار.
    دنیا سیاه و سفید نیست. اما نمیشود همه فکت ها، تازه اگر فکت باشد، را یکطرفه دید!
    رژیم شاه را سرنگون کردند، با بدی هایش، اما خوبی هائی هم داشت!

    سخن کوتاه!
    یکطرف ترامپ است و نتانیاهو و داعش، بن سلمان و پمپئو و بولتون،
    و یکطرف قاسم سلیمانی و مردم عراق و سوریه و یمن و ایران و افغانستان و لبنان.
    یکطرف تروریسم ترامپی است، با بهپاد و انفجار اتوموبیلی در فرودگاه بغداد، با ده مسافر، و قتل و اعدام انقلابی/امپریالیستی، بدون دادگاه صالحه (لابد ترامپ قاضی صالحی است برای شما؟).
    و طرف دیگر، یک ژنرال ایرانی که در عراق با بعث و داعش و بن سلمان میجنگد، در یمن با بن سلمان میجنگد، درسوریه با داعش، در لبنان با نتانیاهو، و در افغانستان، با طالبان و روسبه و آمریکا.
    نمیشود هم با داعش و طالبان و بن سلمان و نتانیاهو و ترامپ بود، هم با مردم ایران. حکومت شاه و آخوند به کنار.
    ادعای بیطرفی ، با طرف شر را گرفتن ، حتی، فرق دارد.
    دکتر سروش به وجدان و عقلش عمل کرده است
    شما هم، عقل و وجدان خود را قاضی کنید!

  25. آنچه من فهمیدم از علل مطلب دکتر سروش، مهم ترینش بنظرم این است:
    وی در جدل با ترامپیستهای وطنی و سلطنت طلبان تندرو، پای بر روی استدلال می گذارد و چشم بر معرفت می بندد و چون جدل کننده ایی ماهر، از در خطابه بیرون میآید. وگرنه از کسی چون وی بعید است این تعریفها از سلیمانی. درباره مقایسه اش بین شاه پهلوی و رهبر نخست جمهوری اسلامی نیز این جدل مشهود بود

  26. به گمانم سال گذشته بود که عبدالکریم سروش خیلی مفصل نعت و حمد خمینی را گفتند و امسال هم ستایش و تکریم قاسم سلیمانی.

    نمیدونم دکتر تغییرات ۱۸۰ درجه داشته، یا از اول همین بود و رو نمیکردن

    و البته بعید نیست که دکترو دزدیدن و این کلن یه نفر دیگه هست

  27. حسن رحیم پور ازغدی از کارمندان استخدام شده سال ۱۳۵۴ میباشد که او را برای بازجوئی درست صلاح دیدند و کار کرد تا سال ۵۷.سالی که خمینی امد و فردوست سال بعدش ساواک را ادغام کرد در سازمان امنیت اخوندها ٬ازغندی را برادر بزرگترش که او هم از کارمندان با سابقه ساواک بود…را پست بالائی داد.این گروهی که فردوست گلچینشان !! کرد برای جمهوری اسلامی و نظام جدید از مهره های مخصوصی در ساواک بودند.اینها در واقع به سفارش سی ای ا انتخاب شدند زیرا فردوست هیچ تصمیمی بدون رای سی ای ا انجام نمیداد.خیانت این ازغندی و گروهی که دقیقآ مشخص نیستند به ایران و ایرانیان ٬روزی در اینده به هر حال فاش خواهد شد.ما خبر نداریم در سه سال اغاز بقدرت رسیدن اخوندها در ایران چه گذشت

  28. با سلام. جناب سروش پسر فرمودند که نگاه دیگری باید کرد، واژه‌ها را باید شست. با این ایده ما میتوانیم هر قاتلی را فرشته بخوانیم و هر فرشته را هرزه و هرجایی. چرا ما فرق بگذاریم بین بابک خرم دین، ابو مسلم و بن لادن. در لغایت همه آدم کشتند. همه به کاری که میکردند ایمان داشتند. هیتلر هم به نازیسم و یهود کشی اعتقاد و ایمان داشت. بحث ما بر سر انسانیت است. در اغلب کتب دینی برده داری، کنیز داری و سنگسار به فرمان الهی تجویز شده است، ولی ما با تکیه بر انسانیت خود این فرامین الهی را دور ریخته ایم. ما دیگر نمیتوانیم با شستن واژه‌ها جنایات را توجیه کنیم. اگر کسی آدعا میکند که با خدا گریسته است پس باید برای کودکان سوری هم گریسته باشد.

دیدگاه‌ها بسته‌اند.

در تحلیل سیاسی و روانشناختی دیکتاتوری، مسئله مقصر دانستن پذیرفتگان دیکتاتوری به عنوان افرادی که در بقای آن نقش دارند، بسیار چالش‌برانگیز است. آیا می‌توان پذیرفت که کسانی که به دلایل مختلف به نظام دیکتاتوری

ادامه »

امروز یکم نوامبر، روز جهانی وگن است؛ این روز، یادبودِ تمام دردمندی‌ها و خودآگاهی‌هایی است که انسان‌هایی عاشق، اندیشمند و بیزار از خشونت و

ادامه »

  در حالی‌که با نفس‌های حبس‌شده در سینه منتظر حمله نظامی اسرائیل به کشور‌مان هستیم، به نگارش این یاداشت کوتاه

ادامه »