تلاش برای انطباق «شاخ‌های اینستاگرام» با اصول «اسلام»

زیتون ـ شیوانظرآهاری: معاونت در فساد فی‌الارض، تشویق به فساد، توهین به مقدسات از طریق توهین به حجاب از جمله اتهاماتی بود که طی روزهای اخیر، در دادگاه «فاطمه خویشوند» معروف به سحرتبر علیه او مطرح شده است.

«اینفلوئنسر» اصطلاحی‌ است که در شبکه‌های اجتماعی رایج شده و در لغت به معنی تاثیرگذار است و به کسانی گفته می‌شود که به واسطه فعالیت‌ها و دنبال‌کننده‌های‌شان در شبکه‌های اجتماعی  شناخته می‌شوند. این دختر اینفلوئنسر به تازگی هجده ‏ساله شده و به گفته وکلایش مصادیق جرم و اتهامات وارده علیه او، پیش از هجده‌سالگی اتفاق افتاده و باید در دادگاه اطفال به پرونده او رسیدگی شود. با این‌حال پرونده او هم‌اکنون در دادگاه انقلاب در حال رسیدگی است و تاکنون یک جلسه دادگاه نیز برگزار شده است، خودش در زندان زنان قرچک نگهداری می‏‌شود و قرار است یکی از سخت‎گیرترین قضات دادگاه انقلاب یعنی قاضی مقیسه رئیس شعبه ۲۸، در خصوص او رأی صادر کند.

فاطمه خویشوند یا همان «سحر تبر» اما اولین و تنها اینفلوئنسری نیست که در یک‌سال گذشته مورد پیگرد قضایی قرار گرفته و شواهد نشان می‎دهند برخوردهای امنیتی ـ قضایی با چهره‎های مشهور اینستاگرام یا به قول رسانه‌های ایران «شاخ های اینستاگرامی» بناست شدت یابد. 

پس از فراگیر شدن استفاده از اینستاگرام در ایران به عنوان محیطی برای هم‌رسانی عکس و فیلم‎های کوتاه و به دنبال فیلتر شدن سایر شبکه‌های اجتماعی، کم‌کم سر وکله پدیده «اینفلوئنسر مارکتینگ» در این پلتفرم  پیدا شد.

پس از فراگیر شدن استفاده از اینستاگرام در ایران به عنوان محیطی برای همرسانی عکس و فیلم‎های کوتاه و به دنبال فیلتر شدن سایر شبکه‌های اجتماعی، کم‌کم سر وکله پدیده «اینفلوئنسر مارکتینگ» در این پلتفرم پیدا شد.

این‌طور بود که گاهی آد‌م‌هایی که از دور و نزدیک می‌شناختید، با اشتراک‌گذاری تصاویر مختلف از زندگی، کار، ورزش و سایر حوزه‌های علاقه‌مندی‌شان خیلی ناگهانی و ظاهرا بدون الگوریتم خاصی تبدیل به اینفلوئنسر و افراد تاثیرگذار در سلیقه و انتخاب عمومی می‌شدند. فالوئرهایشان هر روز بالا و بالاتر می‌رفت و به این ترتیب توجه شرکت‌های مارکتینگ به پتانسیل بالای این شبکه اجتماعی جلب شد، دوستان معمولی دیروز حالا تبدیل به کسانی شده بودند که باتوجه به میزان فالوئرهایشان می‌توانستند تبلیغ بگیرند، هر روز هدایای مختلف از طریق بسته پستی دریافت کنند و برای هر کدام از تبلیغ‌ها دریافتی‌های میلیونی داشته باشند.

واضح است که این راه تقریبا آسان درآمدزایی، خیلی‎ها را ترغیب می‌کرد تا کاری کنند که بتوانند اینفلوئنسر شوند. مشاهده اینکه این افراد، تنها به دلیل اینکه ما در شبکه‌های اجتماعی دنبالشان می‌کنیم، صاحب پول و خانه و زندگی‌های راحت شده‌اند احتمالا برای هر کسی وسوسه‌آور بود. زندگی‏‌های رنگی، لباس‎های رنگی، نمایش سبک متفاوتی از زندگی، عاشقانه‏ های جذاب و هزار موضوع ریز و درشت دیگر. دنیای اینفلوئنسری در ایران اینطور شکل گرفت و به راهی مطمئن و کم‌دردسر برای پول درآوردن تبدیل شد. از سوی دیگر اما هم‌زمان با افزایش شمار فالوئرها، تبلیغات و طبعا پول در این حوزه، افزایش فشار و حساسیت حاکمیت هم به این بخش قابل پیش‌بینی بود.

در طی سال گذشته اما سطح بحث از رصد کردن و تذکر گاه و بیگاه به این «فعالان اقتصادی» و گاه «فرهنگی» فراتر رفته است.

حالا پلیس، نهادهای امنیتی و دستگاه قضایی هم وارد عمل شده‌اند و می‌گویند در مقابل امنیت اخلاقی جامعه مسئولند و داستان از رصد و کنترل به بازداشت و تهدید این افراد کشیده شده است.

 برخی از اینفلوئنسرهای مشهور اینستاگرام فارسی مجبور به ترک ایران شدند، برخی تن دادند که بنابر قوانین جمهوری اسلامی به کارشان ادامه دهند، آنهایی هم که در عرصه مد و فشن فعالیت داشتند، اغلب کارشان تعطیل، صفحاتشان ضبط و برایشان پرونده قضایی تشکیل شده است.

 برخی از اینفلوئنسرهای مشهور اینستاگرام فارسی مجبور به ترک ایران شدند، برخی تن دادند که بنابر قوانین جمهوری اسلامی به کارشان ادامه دهند، آنهایی هم که در عرصه مد و فشن فعالیت داشتند، اغلب کارشان تعطیل، صفحاتشان ضبط و برایشان پرونده قضایی تشکیل شده است.

آنهایی هم که گاهی انتقادی به وضعیت کشور می‌کردند با برخوردهای تندتری مواجه شده‌اند.

لااقل در ظاهر به نظر می‌رسد که گردش مالی این «شاخ»ها مسأله دستگاه قضایی نیست، می‌گویند که دغدغه فرهنگی دارند و از این رو به نظر می‌رسد که چطور عرضه شدن عکس‎ها و فیلم‏‌ها در فضای اینستاگرام است که دخالت مراجع قضایی را به همراه داشته است؛ عکس‌های بی‌حجاب، روزمره‌گی‌های بی‌حجاب، اعمال برخلاف «شئونات اسلامی»، زدن حرف‌هایی برخلاف منافع کشور و بی‌شمار عبارت آشنای دیگر.

تصویر بدون حجاب ممنوع

به جز کسانی که در چندماه گذشته ناچار به ترک ایران شده‌اند، چهره‌های معروف دیگری هم هستند که به خواست رعایت حجاب کامل تن داده و همچنان مشغول کسب‌و‌کار اینستاگرامی هستند. مانند زنی که با تست کردن غذا در رستوران‌ها و کافه‌های مختلف به تبلیغ این مکان‌ها می‌پرداخت و ناگهان عکس‌ها و ویدیوهای کم‌حجابش حذف و به جای آن ویدیوهای جدیدی قرار گرفت که تلاش می‌کرد با رعایت کامل حجاب به تست غذا و تبلیغ رستوران‎ها بپردازد.

یا دو اینفلوئنسر مشهور دیگر، «پیکاسو» و «شبنم شاهرخی» که حالا چندماهی است در ترکیه به سر می برند، در اواخر حضورشان در ایران بطور تلویحی فالوئرهایشان را از فشارهای وارد شده بر خود مطلع کرده بودند، مثلا شبنم شاهرخی که ورزشکار رشته کیک بوکسینگ است و اصلا همین موضوع او را به چهره مشهور اینستاگرامی تبدیل کرده بود، از گذاشتن ویدیوها و تصاویر ورزش کردنش بدون داشتن حجاب منع شده بود و به همین دلیل چندماهی هیچ پستی از ورزش کردنش در اینستاگرامش منتشر نمی‌کرد. آنها پس از خروج ناگهانی از ایران در پست‏های جداگانه‌ای از فشارها، احضارها و تهدیدها علیه خود خبر دادند اما جزئیاتی بیشتری از این ماجرا بیان نکرده‌اند.

بلاگرهای حوزه مد و فشن بیش از سایرین تحت فشار قرار دارند، صفحات آنان یکی پس از دیگری توقیف می‌شود و پست‌هایی با مضمون تبلیغ حجاب و عفاف در آنها قرار می‌گیرد، مانند صفحه یک اینفلوئنسر ۲۱ ساله در شیراز که چند روزی است به محلی برای تهدید تولیدکنندگان پوشاک زنان تبدیل شده است. رامونا ترابی یکی دیگر از چهره‎های مشهور حوزه مدلینگ و فشن هم که چندماهی است از ایران خارج شده به صورت تلویحی اعلام کرده امکان ادامه کار در ایران را نداشته است. 

علی‌رغم شواهد و قرائن اما هیچ‌کدام از این افراد تاکنون حاضر نشده‌اند بصورت مستقیم در مورد برخوردهای صورت گرفته با خود حرف بزنند. 

برقص تا برقصیم

رقصنده‎های اینستاگرامی، یکی از جدیدترین پرونده‏‌ها در برخورد با چهره‏‌های اینستاگرامی است، پرونده‌ای که به گفته باشگاه خبرنگاران جوان ۵۰۰ متهم دارد و همه آنها در انتظار تشکیل جلسه دادگاه هستند و شنیده‏‌ها هم نشان می‌دهد که چندتن از آنان در زندان قرچک ورامین نگهداری می‌شوند. صحرا افشاریان، سارا شریعتمداری و نیلوفر مطیعی، از رقصندگانی هستند که گفته می‌شود بازداشت شده و صفحات اینستاگرامشان نیز مسدود شده است. 

برخورد با رقصنده‎ها البته پیش از این هم سابقه داشته است، در سال ۹۷ نیز پلیس در طرحی به دستگیری چند تن از آنان پرداخت، صفحات آنان در شبکه اینستاگرام حذف شد و انتشار مستندی از اعترافات آنان، انتقادات و اعتراضات گسترده‌ای را به همراه داشت. مائده هژبری معروف‎ترین متهم و رقصنده‏ای بود که در این فیلم حضور داشت. پس از پخش اعترافات او در فضای مجازی هشتگ «برقص تا برقصیم» در اعتراض به این رویه اعتراف‎گیری راه افتاد و در نهایت با فشار افکار عمومی، متهمان آزاد شدند.

قبل از آن هم در سال ۹۳، گروهی از دختران و پسران جوان که با انتشار ویدیوی رقص خود بر آهنگ معروف «هپی» ظرف ۲۴ ساعت در تهران دستگیر شده بودند، به مقابل دوربین تلویزیون آمده و به اشتباهات خود اعتراف کردند.

نگاهی به اسامی ذکر شده و همچنین عناوین اتهامی اکثر دستگیرشدگان و یا کسانی که تحت فشار و تهدید قرار گرفته‌اند، گواه این است که حتی اینفلوئنسر بودن نیز برای زنان در ایران با خطر بیشتری همراه است.

در حالی که زنان به راحتی با اتهام‌هایی مانند فساد فی‌الارض، تشویق به فساد و فحشا و کشف حجاب گرفتار می‌شوند و یا حداقل کسب و کارشان را از دست می‌دهند، موارد اینچنینی کمتر درباره  مردان اینفلوئنسر  اتفاق می‌افتد و اکثر آنها با موانع کمتری برای فعالیت در اینستاگرام مواجه‌اند.