آن‌ها مقابل چشمانمان «شکنجه» می‌شوند

زیتون– شب گذشته بی‌بی‌سی‌فارسی، خبر داد نامه‌‌هایی از نیلوفر بیانی، فعال محیط‌ زیست زندانی، خطاب به مقام‌های عالی کشور در اختیار دارد که در آن‌ها شکنجه‌های روانی-جنسی دوران بازداشت را شرح داده است.

این اولین بار نیست که نحوی شکنجه یک زندانی سیاسی منتشر می‌شود. بارها و بارها دردنامه‌هایی از شکنجه در زنذان٬‌ چه آن‌هایی که در بین افکار عمومی مشهور بودند چه کسانی که ناشناخته بودند٬ منتشر شده  است.

زنان زندانی شکنجه می‌شوند

طی ماه‌های گذشته حداقل سه زن زندانی سیاسی صاحب نام٬ نرگس محمدی٬ بهاره هدایت و نیلوفر بیانی توسط نهادهای امنیتی شکنجه شدند.

پیش از آن نیز خبر شکنجه سپیده قلیان و اسماعیل بخشی منتشر شده بود.

اخبار شکنجه این زندانیان سیاسی صاحب نام در شرایطی منتشر می‌شود که صدها زندانی سیاسی دیگر در زندان‌های جمهوری اسلامی محبوس هستند. افرادی که درسترسی کمتری به رسانه‌های خبری برای انعکاس اخبارشان دارند.

این موضوع به نگرانی‌های فعالین مدنی و سیاسی نسبت به شرایط زندان‌ها و نحوی بازجویی‌ها دامن می‌زند.

اما شکنجه‌ی زندانی به‌هیچ‌وجه پدیده‌ی جدیدی در جمهوری اسلامی نیست.

شکنجه همسر همکار سابق

شاید یکی از تاثیر گذارترین افشاگری‌ها مربوط به شکنجه همسر سعید امامی بود.

فیلم اعترافات فهیمه دری نوگورانی و پنج تن دیگر از متهمان قتل‌های زنجیره‌ای با حضور محمد نیازی رییس وقت سازمان قضایی نیروهای مسلح و مسئول رسیدگی به پرونده قتل‌های زنجیره‌ای، در جلساتی جداگانه برای آیت‌الله خامنه‌ای، سران وقت سه قوه و در جلسه غیرعلنی مجلس پنجم، برای نمایندگان پخش شد. آن زمان محمد نیازی «قسم جلاله» می‌خورد که اعترافات آنها «قلبی و منطبق بر واقعیت» است و می‌تواند سند محکمی برای حکم باشد. متهمان در این فیلم مدعی همکاری با اف‌بی‌آی، سازمان سیا و موساد شده بودند.

اما در خرداد ۱۳۸۰، فیلمی سه ساعته از مراحل بازجویی فهیمه دری نوگورانی، همسر سعید امامی و تعدادی دیگر از بازداشت شدگان پرونده قتل‌ها منتشر شد و بخش‌هایی از آن بر روی اینترنت قرار گرفت. این فیلم، حکایت از شکنجه شدید این زندانیان برای اخذ اعترافات عجیب در مورد ضدیت با جمهوری اسلامی، ارتباط با سرویس‌های جاسوسی بیگانه و فسادهای گسترده جنسی داشت. بازجویان با تهدید و ضرب و شتم و نسبت دادن اتهامات اخلاقی و جنسی عجیب، درصدد اثبات ارتباط عاملان اجرایی قتل‌های زنجیره‌ای با بیگانگان و سفر به اسرائیل بودند. در بخشی از این فیلم، همسر سعید امامی نه تنها نهایتاً اعتراف می‌کند که عامل موساد و سیا بوده و با چند نفر از مقامات وزارت اطلاعات روابط نامشروع داشته، بلکه وادار می‌شود صحنه‌هایی مشمئزکننده از روابط جنسی گروهی خود با سعید امامی و همکارانش یا اهانت به قرآن در جریان روابط جنسی خیالی را بازگو کند.

منتشر کنندگان فیلم شکنجه متهمان قتل‌های زنجیره‌ای طی نامه‌ای به رییس‌جمهوری وقت٬ محمد خاتمی٬ در مرداد ۱۳۸۰، تأکید داشتند که بازجویی از متهمان به ویژه متهمان زن دارای صحنه‌های بسیار وحشتناک‌تر بوده که در فیلم موجود نیست.

پس از انتشار این فیلم اصلاح طلبان نسبت به شکنجه همسر وی اعتراض کردند و با فشار افکار عمومی پرونده از تیم بازجویی قبلی گرفته و به تیم جدید منتقل شد. این تیم ضمن آزاد کردن همسر سعید امامی عده‌ای از مقامات وزارت اطلاعات را دستگیر کرد.

در طی سال‌های پس از آن تعداد کثیری از زندانیان سیاسی و اعتقادی٬ بخصوص در شهرستان‌ها٬ پس از آزادی گفتند که در دوران بازجویی شکنجه شده‌اند٬ هرچند نام نشان کمتری از آنان در خاطره‌های باقی مانده است.

شکنجه کارگر تا مرگ

ستار بهشتی٬ کارگر و وبلاگ‌نویس٬ در تاریخ ۹ آبان ماه ۱۳۹۱ توسط پلیس فتا دستگیر شد. او به اتهام «اقدام علیه امنیت ملی از طریق فعالیت در شبکه‌های اجتماعی بازداشت و به مکانی نامعلوم منتقل شد.

این کارگر زندانی در مدت بازجویی به شدت توسط پلیس فتا شکنجه شد و در همین جریان درگذشت و در گورستان رباط کریم (محل زندگی‌اش) به خاک سپرده شد. بر اساس گزارش ثبت شده در روابط عمومی بهشت زهرای تهران، بهشتی در ۱۳ آبان ماه فوت کرده‌است.

آن زمان عموی ستار بهشتی در گفتگو با سایت سحام نیوز خبر داد زمانی که از مسئولان، علّت مرگ را جویا شدند به آن‌ها گفته شد: «خفه شوید و به شما ربطی ندارد.»

پس از انتشار خبر مرگ بهشتی، ۴۱ نفر از زندانیان سیاسی در نامه‌ای که در سایت کلمه منتشر شد اعلام کردند که «ستار بهشتی روزهای ۱۰ و ۱۱ آبان ۱۳۹۱ در بند ۳۵۰ اوین بوده و آثار شکنجه در تمام قسمت‌های مختلف بدنش مشهود بوده‌است.» در این نامه گفته شده که بهشتی در بازداشتگاه پلیس ایران مورد ضرب و شتم قرار گرفته، از سقف آویزان شده، دست‌هایش را به صورت قپانی بسته‌اند و با لگد به سر و گردنش ضربه زده‌اند.

کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران در گزارشی که در ۱۹ آبان ۱۳۹۱ منتشر کرد به نقل از یکی از بستگان بهشتی که جنازه او را دیده بود نوشت: «روی سرش فرورفتگی بزرگی بوده و روی سرش گچ کشیده بودند. صورتش باد کرده بوده‌است. به محض این که بند کفن را باز کردند از کنار زانوی راستش به کفن خون زده و کفن کاملاً خونی شده‌است. علائمی از کالبد شکافی هم روی بدنش بوده‌است.»

مادر ستار بهشتی نیز در مصاحبه‌ای با سحام‌نیوز از خونی بودن کفن وی در هنگام دفن کردن سخن گفت.

خبر مرگ ستار بهشتی در اثر شکنجه حتی به مجلس هم رسید اما در نهایت هیچ کدام از عاملان و عامران آن مجازات نشدند.

منشور حقوق شهروندی٬ شعاری و ناکارآمد

تهیه و تصویب منشور حقوق شهروندی از وعده‌های انتخاباتی حسن روحانی در طول تبلیغات دور اول ریاست جمهوری او بود؛ وعده‌ای که در نهایت در سومین سال از دولت یازدهم به آن عمل شد.

منشور حقوق شهروندی جمهوری اسلامی فهرستی ۱۲۰ ماده‌ای مستند بر قانون اساسی است که در ۲۹ آذر ۱۳۹۵ توسط رییس‌جمهوری امضا شد تا بر اساس آن سیاست‌ها و برنامه‌های دولت برای پیشبرد حقوق شهروندی پیگیری شود.

حسن روحانی در بیانیه رونمایی از منشور حقوق شهروندی گفته بود: «استیفای حقوق و آزادی‌های مدنی و سیاسی ازجمله آزادی اندیشه، بیان و دسترسی به اطلاعات و تبادل آن، آزادی مطبوعات و رسانه‌ها، حق نقد و نظر و نظارت همگانی، حق سکونت و آزادی رفت‌وآمد، حق برخورداری از تابعیت، حق تعیین سرنوشت و اداره شایسته امور کشور به اتکای آرای عمومی از طریق نظام انتخاباتی سالم، شفاف و رقابتی و همه‌پرسی آزاد، حق تأسیس، اداره، عضویت و فعالیت در تشکل‌ها، احزاب و انجمن‌های مدنی و صنفی، حق شرکت آزادانه در اجتماعات و راه‌پیمایی‌ها و سایر حقوق، تنها با تعهد، مسئولیت‌پذیری و اراده سیاسی دولت امکان‌پذیر است.»

این منشور اما در نهایت در حد شعار باقی ماند.