زیتون ـ یلدا امیری: انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی و میان‌دوره‌ای خبرگان رهبری ساعت ۸ صبح روز جمعه ۲ اسفند همزمان در سراسر ایران آغاز شد.

رسانه‌های داخل ایران همانند همیشه لحظه به لحظه انتخابات را گزارش دادند اما این انتخابات تفاوت‌های عمده‌ای با موارد پیشین داشت. تا کنون بر سر شرکت در هیچ انتخاباتی تا این حد بین نیروهای سیاسی داخل ایران بحث در نگرفته است. بسیاری از نیروهای اصلاح‌طلب و تحول‌خواه جامعه و کسانی که تا دوره‌های پیشین یا در انتخابات حضور داشتند یا برای آن تبلیغات می‌کردند، در هفته های اخیر از تحریم انتخابات حرف زده‌اند و یا لااقل از  سکوت درباره آن و بازی نکردن در بازی انتخابات و گزینش زمین‌های سیاسی دیگر سخن گفته اند.

قهر آرای خاموش

بخش بزرگی از شهروندان که به اصطلاح به آنها آرای خاموش می‌گویند در این انتخابات شرکت نمی‌کنند. این شهروندان غالبا در دوره‌هایی از انتخابات شرکت می‌کنند که با تبلیغات اصلاح‌طلبان امیدی به تغییر در آن ایجاد شده باشد، علاوه بر این تعداد زیادی از اصلاح‌طلبان و هواداران آنها نیز در این انتخابات شرکت نمی کنند.

حسن روحانی، رییس دولت و برگزار کننده انتخابات، پس از حضور در ستاد انتخابات کشور و انداختن رأی خود به صندوق، گفت:«خوشحالیم که یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی با رای ارزشمند مردم کار خود را آغاز خواهد کرد. امیدواریم بهترین‌ها انتخاب شوند و مجلسی قوی و قدرتمند شکل گیرد که هم قوانین را به موقع تصویب کند و هم به مشکلات مردم به خوبی رسیدگی کند و هم ارتباط خوبی با سایر قوا داشته باشد.»

اما  چنانچه از شواهد پیداست و حتی با تاکیدات چند روز پیش خود رییس دولت، «مجلس نیرومند» آنگونه که حسن روحانی می‌گوید در ایران معنایی ندارد تعدد مراکز تصمیم‌گیری از شورای نگهبان گرفته تا مجمع تشخیص مصلحت نظام و مهمتر از همه دخالت های رهبر جمهوری اسلامی در تمامی امور، عملا مجلس را به نهادی تزئینی تیدیل کرده است.

مجلس بی‌اختیار

بالا رفتن قیمت بنزین در آبان ماه یکی از علنی‌ترین جلوه‌های بی‌اختیاری مجلس بود، دو روز پس از افزایش قیمت بنزین و آغاز اعتراضات مردمی روز یکشنبه ۲۶ آبان، رهبر جمهوری اسلامی در درس خارج فقه خود از گران شدن بنزین حمایت کرد. سخنان آیت‌الله خامنه‌ای در تایید گرانی بنزین تنها چند ساعت پیش از شروع جلسه اضطراری و غیرعلنی مجلس برای بررسی افزایش قیمت بنزین صورت گرفت، بسیاری از نمایندگان مجلس مخالف گرانی بنزین بودند و قصد داشتند طرحی دو فوریتی برای توقف افزایش بهای سوخت ارائه کنند. اما سخنان رهبری و به روایتی یادداشت ارسالی او به مجلس، کار را یک‌سره کرد و معلوم شد که  در ساختار جمهوری اسلامی مجلس اختیاری ندارد.

با این حال مقامات حکومتی، دولتی و فعالان سیاسی حامی حکومت از انتخاباتی پرشور سخن می‌گویند. ذبیح الله خداییان، معاون رییس قوه قضاییه گفته است: «مردم از صبح که انتخابات آغاز شده حضور پرشوری در حوزه‌های مختلف اخذ رای دارند، در برخی حوزه‌های رای گیری، صف‌ها به بیرون شعبه‌ها امتداد پیدا کرده است.»

اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور نیز در ارزیابی مشارکت مردم در انتخابات گفته است: «خوشبختانه خبرهایی که از ساعات اولیه رای گیری از حوزه های مختلف به ستاد انتخابات کشور رسیده گویای این است که مردم در این دوره از انتخابات نیز مانند دوره های پیشین حضور پرشور و معناداری دارند.»

حلقه سیاست ایران در این انتخابات تنگ‌تر شده است در این دوره اصولگرایان تندرو با رد صلاحیت بیشتر نامزدهای میانه‌رو احتمالا مجلس آینده را از آن خود خواهند کرد. شورای نگهبان صلاحیت حدود ٧٠٠٠ نامزد و به خصوص میانه‌روها را به دلیل عدم وفاداری عملی به جمهوری اسلامی رد کرده است. حتی ٩٢ عضو کنونی مجلس را نیز فاقد صلاحیت دانسته است. برای دو سوم حوزه‌های رای گیری هیچ نامزد اصلاح‌طلبی تائید صلاحیت نشده است و حاکمیت ایران با مجلس جدید یکدست‌تر خواهد شد.

تا جایی که مصطفی تاجزاده، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، در صفحه توئیتر خود در مورد تایید یا رد نامزدهای مجلس این‌گونه نوشت: «از سوی شورای نگهبان در تماس با بعضی کاندیداهای ردصلاحیت‌شده، از آنها خواسته‌اند برای تایید صلاحیت‌شدن از برخی مواضع یا اقدام‌های پیشین خود برائت جویند. روشن است هر نامزدی که گذشته خود را برای نشستن بر کرسی مجلس نفی کند، نزد مردم صلاحیت خود را از دست می‌دهد. من در انتخابات رای می‌دهم، در انتصابات نه.»

چالش فعلی دولت حسن روحانی چگونگی اعلام آمار این مشارکت پایین است. مشارکتی که برای افزایش آن در شرایط گلخانه‌ای که شورای نگهبان و رهبر جمهوری اسلامی ساختند همه دستگاه‌های تبلیغاتی به خدمت گرفته شد و از عکس کوروش تا محمد خاتمی در هنگام رای دادن منتشر شد.

راه‌های تقلب

فراخوان تحریم انتخابات و عدم شرکت بسیاری از حامیان اصلاحطلبان نیز شانس پیروزی «اصلاح‌طلبان» باقیمانده را به حداقل رسانده، از سوی دیگر شکست سیاست های دولت حسن روحانی در رفع تنش با جهان غرب و خروج آمریکا از برجام و تورم بالا در این میان و عملکرد غیرقابل قبول اصلاح‌طلبان دوره‌های پیشین در این میان تاثیرگذار است.

اما شرکت نکردن بخش بزرگی از مردم در انتخابات بالاخص در تهران و شهرهای بزرگتر تنها به معنای پیروزی اصولگرایان و طرفداران آیت الله خامنه ای نیست، جمهوری اسلامی همواره برای کسب مشروعیت و تبلیغات داخلی و بین‌المللی برای میزان مشارکت در انتخابات اهمیت ویژه ای قائل بوده است. با توجه به سابقه انتخابات ۱۳۸۸ بعید نیست این بار میزان مشارکت مردم دستکاری شود.

انوشیروان محسنی، استاندار تهران در نشست خبری انتخابات مجلس در ایران گفته است:«استفاده از استامپ اختیاری است. به شهروندان توصیه می‌کنم به علت شیوع کرونا ویروس از استامپ استفاده نکنند. با وجود دستگا‌ه‌های هوشمند احراز هویت نیازی به استفاده از استامپ نیست.»

هر چند به دنبال شیوع ویروس کرونا نگرانی انتشار آن در حوزه‌های انتخابی بسیار جدی است، اما به نظر می‌رسد این امکانی برای تقلب راحتتر را هم فراهم خواهد کرد.

همچنین ستاد انتخابات کشور نیز در اطلاعیه شماره ۲۵ خود اعلام کرده است که دارندگان شناسنامه بدون عکس نیز می‌توانند در انتخابات شرکت کرده و رأی دهند.

اخباری اینچنینی شائبه دست بردن در نتایج انتخابات را افزایش می‌دهد.

پیش از این نظرسنجی‌ها و در حال حاضر نیز خبرها حاکی از مشارکت نهایتا ۲۵ درصدی در انتخابات روز جمعه است، که با مشارکت ۶۲ درصدی چهار سال پیش فاصله زیادی دارد. 

حال چالش فعلی دولت حسن روحانی چگونگی اعلام آمار این مشارکت پایین است. مشارکتی که برای افزایش آن در شرایط گلخانه‌ای که شورای نگهبان و رهبر جمهوری اسلامی ساختند همه دستگاه‌های تبلیغاتی به خدمت گرفته شد و از عکس کوروش تا محمد خاتمی در هنگام رای دادن منتشر شد.

این در حالی است که «سید محمود علوی»، وزیر اطلاعات اظهار امیدواری کرده است که «با حضور مردم در ساعات آخر رای گیری، آمار شرکت کنندگان به نرم قابل قبولی برسد.»