کاسبانِ کرونا

زیتون ـ مهسا محمدی: «ماسک نداریم»، «الکل نداریم»، «ژل ضدعفونی کننده نداریم». اینها جملاتی است که این روزها اگر بر روی در داروخانه‌های ایران نوشته نشده باشد، احتمالا از زبان فروشنده شنیده می‌شود. اگر هم نه احتمالا  این اقلام با قیمتی چنان گزاف عرضه می‌شود که برای بسیاری از افراد قابل خریداری نیست.

کمبود ماسک، الکل و مواد ضدعفونی‌کننده البته مختص ایران نیست و کشورهای دیگری که کرونا در حال تاخت و تاز در آن است، مانند چین و ایتالیا هم به نوعی با این مشکل دست به گریبانند. به طوری که همین اواسط بهمن ماه، کمتر از یک ماه پیش، بود که ایران در دو نوبت دو میلیون ماسک در راستای کمک‌های بشر دوستانه به کشور چین اهدا کرد.

اما به نظر می‌رسد که ایران علاوه بر مشکل کمبود قابل پیش‌بینی به دلیل افزایش انفجاری مصرف، با فساد هم دست به گریبان است که در بزنگاهی اینچنین خطیر هم رهایش نکرده است.

احتکار مرگبار 

سعید نمکی، وزیر بهداشت که پیش از این خبر ارسال کمک بشردوستانه به چین را اعلام کرده بود، حالا در نامه‌ای تند به رضا رحمانی، وزیر صنعت، ضمن گلایه از کمبود ماسک در مراکز بهداشتی از وجود «شبکه در هم تنیده احتکار ماسک» خبر داد که «محصولات خود را احتکار و با واسطه با قیمت ۱۰ برابری» به دلالان می‌فروشند.

این وزیر کابینه حسن روحانی در نامه به همکار دیگرش یادآور شده که «از هفته پیش تا کنون طبق اظهارنظر مدیران وزارت بهداشت حداکثر یک میلیون ماسک تحویل شده که با شعار فریبنده روزی چند میلیون تولید و متاسفانه انتقال این عوام فریبی به مردم، اینجانب و همکارانم به شدت مورد شماتت و تحت فشار قرار گرفته ایم.»

او در ادامه تاکید کرد:«لازمست مقامات امنیتی، قضایی و انتظامی کشور نه تنها در گرفتن تعدادی ماسک از انبارهای متفرقه بلکه با در دست گرفتن کارخانه‌های تولیدی و گذاردن مدیر دولتی مستقل سریعاً این مشکل را حل کنند.»

روز ۹ اسفند هم در نامه‌ای به حسن روحانی، وزیر بهداشت گلایه مشابهی کرد و نوشته بود که «پس از حدود ۱۰ روز فقط یک میلیون عدد ماسک تحویل داده شده و بقیه نمی‌دانم در کجا انباشته شده.»

اما خبر تولید روزی لااقل یک و نیم میلیون ماسک را هفته گذشته مسوولان وزرات بهداشت، با اتکا به ظرفیت تولیدی وعده داده شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت داده بودند.

وزیر بهداشت: از هفته پیش تا کنون طبق اظهارنظر مدیران وزارت بهداشت حداکثر یک میلیون ماسک تحویل شده که با شعار فریبنده روزی چند میلیون تولید و متاسفانه انتقال این عوام فریبی به مردم، اینجانب و همکارانم به شدت مورد شماتت و تحت فشار قرار گرفته‌ایم.

هفته پیش اعلام شده بود که ۱۵ واحد تولیدکننده ماسک در کشور با ظرفیت تولید روزانه ۱.۵ میلیون عدد ماسک فعالند که ۱۳ مورد آنها زیر مجموعه وزارت صنعت، معدن و تجارت فعالیت می‌کنند.

از سوی دیگر روز گذشته هم معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور از تولید ۲۰۰ هزار ماسک‌ N95 و N99 (ماسک‌ها دارای کاربردهای بیمارستانی) در روز خبر داد که قرار است به ظرفیت روزی ۳۰۰ هزار تا برسد.

با وجود این به گفته وزیر بهداشت در طی یک هفته اخیر حداکثر یک میلیون ماسک تحویل این وزارت‌خانه شده‌است.

دولت همه ماسک‌ها را می‌خرد

پیش از این کیانوش جهانپور، رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت اعلام کرده بود که وزارت کشور تمام ماسک تولیدی کشور را خریداری کرده است.

اواسط ماه گذشته بود که سعید نمکی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش در نامه‌ای به گمرکات کشور، صادرات و خروج ماسک را تا اطلاع ثانوی ممنوع اعلام کرد تا این وزارتخانه به عنوان مشتری و خریدار اصلی ماسک‌های تولید داخل نسبت به ذخیره سازی آن در کشور اقدام کند.

با وجود این اخبار روزهای اخیر محتویات نامه گلایه‌آمیز وزیر بهداشت را تایید می‌کند نه بخش‌نامه‌های صادره برای انحصار خرید را.

رئیس پلیس تهران روز ۶ اسفند از کشف بیش از پنج میلیون و ۵۰۰ هزار ماسک احتکار شده یا غیربهداشتی در تهران خبر داد، که ارزش آنها حدود ۱۰ میلیارد تومان برآورد شده بود.

رییس پلیس امنیت اقتصادی هم روز گذشته اعلام کرد که در بازرسی از انبارها و مراکز توزیع طی ۴۸ ساعت گذشته ۱۰ تن ماده ضدعفونی‌کننده و ۱۰ میلیون و ۵۷۵ هزار و ۳۷۶ عدد انواع تجهیزات بهداشتی شامل ۱۱۷ هزار و ۵۶۵ عدد انواع ماسک، ۱۰ میلیون و ۴۳۶ هزار و ۲۲۵ عدد انواع دستکش بهداشتی، ۱۲ هزار و ۵۳۵ بطری انواع مواد ضد عفونی‌کننده و ۵۱ طاقه پارچه مخصوص تولید ماسک به دست آمده است.

حال این سوال مطرح می‌شود که چطور ممکن است علیرغم خرید انحصاری تولیدات همه کارگا‌های موجود تولید ماسک توسط دولت، چندین برابر تعدادماسکی که به دست وزارت بهداشت رسیده در انبار محتکران یافت شود.

نمکی در نامه ۹ اسفند خود به حسن روحانی به‌عنوان رئیس‌ شورای‌عالی‌امنیت‌ملی نوشته بود که علی‌رغم اعلام ممنوعیت به گمرکات کشور برای صادرات و خروج ماسک تا اطلاع ثانوی و برنامه‌ریزی برای خرید تولیدات داخلی توسط مأموران این وزارتخانه برای ذخیره ماسک برای روز مبادا، بیشتر تولیدات کشور وارد بازار سیاه شده است و پرسیده بود «این شبکه از کجا خاطر جمعی دارد که اینگونه جسورانه روبروی مردم و مسئولین می‌ایستد و به راحتی اعلام می‌کند که دویست میلیون ماسک را می‌تواند ۲۴ ساعته با فلان قیمت در فلان جا عرضه کند؟»

گفتگوی اعضای کابینه از طریق نامه‌های منتشر شده در رسانه‌ها و سلسله اظهارات متناقضی که از مجموعه دولت به گوش می‌رسد، در خوشبینانه‌ترین حالت نشان از ناکارآمدی، ناهماهنگی و عدم کنترل آنان بر امور دارد. کار به جایی رسیده که وزرا از طریق توییتر یک روزنامه‌نگار اصولگرا برای یکدیگر پیغام می‌فرستند. محمدمهاجری، روزنامه‌نگار در توییتر خود به ادعای وزیر بهداشت در نامه به حسن روحانی درباره شبکه‌ای که می‌تواند ۲۰ میلیون ماسک را در ۲۴ ساعت تهیه کند، اشاره کرده و خطاب به وزیر اطلاعات نوشته بود :«کسی که در شرایط حاد ‎کرونا می‌تواند چنین معامله بزرگی انجام دهد قطعا یک آدم ‎دم کلفت است که مطمئن است لو نمی رود. منتظر افشای مشخصاتش باشیم؟ آقای ‎سیدمحمودعلوی بسم الله.» چند ساعت بعد از آن هم پاسخ وزیر اطلاعات را به این شرح توییت کرد:

امروز دادستان کل کشور هم اعلام کرده که «هرکه در نظام سلامت اخلال کند، مفسد فی الارض است.» جعفر منتظری، در نامه‌ای به وزیر بهداشت، نوشته: «نامه پر از درد »  او را خوانده و تاکید کرده: «اخلال در نظام سلامت و اقدامات مجرمانه برای جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد برابر ماده ۲۸۶ قانون مجازات جرم است» و می‌تواند «مجازاتی در حد مجازات افساد فی الارض داشته‌باشد.» و از او  خواسته نمونه‌های «احتکار، عرضه‌نکردن مواد شوینده، ماسک و کالاهای دیگر که برای پیش‌گیری یا درمان مبتلایان به کرونا مؤثرند با قید فوریت به دفتر وی فرستاده شود.»

اما به هر روی این پرسش که صاحب آن «شبکه خاطر جمع» که می‌تواند در این وضعیت ۲۴ ساعته ۲۰ میلیون ماسک تهیه کند، کیست و به کجا متصل است همچنان بی‌جواب مانده است.

پرسنل بیمارستانی، کار فرساینده با دستان خالی

از دیگر سو علاوه بر آن که آثار قحطی ماسک و سایر اقلام بهداشتی بر در و دیوار داروخانه‌های شهر قابل مشاهده است، از بیمارستان‌های ایران و از سوی پرسنل بیمارستانی نیز اخبار مشابهی به دست می‌رسد.

مدیر بخش کنترل عفونت بیمارستانی در یکی از شهرستان‌های ایران به «زیتون» می‌گوید: «تعداد بسیار کمی ماسک به من تحویل و گفته شد که باید تا آخر این بحران که نمی‌دانیم چه زمانی است را با همین سر کنید. من حقیقتا امیدوارم که این درست نباشد چون مطلقا هیچ نیازسنجی‌ای نشده. کمی امکانات به ما داده شده و گفتند که خودتان را با همین شرایط وفق بدهید. ما حقیقتا برای اختصاص منابع محدودی که در اختیار داریم دچار بحران و حتی تنگناهای اخلاقی هستیم. نمی‌توان اینگونه پروتکل‌ها را رعایت کرد. هر روز ناله و نفرین بیماران و حتی پرسنل را به دنبال خود داریم که اگر اتفاقی برای ما بیافتد مسیولیت آن به گردن شماست در حالی که ما حقیقتا دستمان خالیست. »

اخبار احتکار و کمبود ماسک در کشور از سوی بخشی از بدنه دولت، داروخانه‌ها و بیمارستان‌ها در حالی مخابره می‌شود که پیش از این علی ربیعی، سخنگوی دولت به مردم اطمینان داد که ماسک به اندازه کافی وجود دارد او در روز ۹ اسفند به تاکید گفت که «آمارهایی که داده شد نشان می دهد ماسک به اندازه کافی داریم، در قم هم به دو سوم شهر ماسک داده شده و به بقیه شهر هم ماسک رایگان داده می شود و در استان های دیگر هم این اتفاق می افتد.»

حالا خبرها حاکی از آن است که سازمان جهانی بهداشت ۷/۵ تن تجهیزات پزشکی از جمله ماسک، دستکش، تجهیزات پیشگیری و کنترل عفونت را به ایران ارسال کرده‌است. این سازمان همچنین اعلام کرده که به قصد حمایت از بیش از ۱۵ هزار کارمند حوزه بهداشت، تعدادی کیت‌های آزمایشگاهی که برای آزمایش نزدیک به ۱۰۰ هزار نفر کفایت می‌کند هم  فرستاده شده است.

از سوی دیگر اولین محموله کمک‌های سه کشور اروپایى، به تهران رسیده است. بعیدى نژاد سفیر ایران در لندن در توئیتى خبر از ورود اولین محموله هدایای انگلیس، فرانسه و آلمان برای مقابله با ویروس کرونا داد.

با این حساب به نظر می‌رسد که حالا دیگر احتمالا مشکل ایران نباید کمبود این اقلام بهداشتی باشد، کما اینکه پیش از این هم با احتساب مواد احتکار شده این مشکل می‌توانست تا این اندازه حاد نباشد، باید دید حالا شبکه توزیع چگونه عمل خواهد کرد؟ آیا می‌توان به رسیدن آن به مراکز درمانی و به دست مردم و بیماران امیدوار بود یا این کمک‌ها هم در میان شبکه‌های «خاطر جمع» و «در هم تنیده احتکار» توزیع خواهد شد و مستقیم به بازار سیاه می‌رود.