نه راه پس نه راه پیش

زیتون ـ احسان نادرپور: در همین روزهایی که دنیا در حال دست و پنجه نرم کردن با ویروس کروناست، بحرانی دیگر در حال نطفه بستن و رشد در مرز آسیا و اروپاست. شبی که در هیاهوی ادلب، روسیه نیروهای دولت ترکیه را هدف قرار داد، تعادل ناپایدار منطقه به هم ریخت.

ترکیه کنار امریکا ایستاد و مقابل روسیه ایران و دولت مستقر سوریه. پس از این حمله و کشته شدن دست کم ۳۳ نظامی ترکیه اردوغان مواضع آتشینی گرفت.

در اولین قدم دسترسی به شبکه‌های اجتماعی را در ترکیه محدود کرد و پس از آن برای انتقام آماده شد. اما در این میان دولت ترکیه یکی از تهدیدهای همیشگی‌اش را هم خطاب به اروپا تکرار کرد. آنکارا اروپا و ناتو را تهدید کرد که مرزهایش را به روی مهاجران سوریه خواهد گشود و تمامی موانع برای ورود سیل مهاجران به سمت اروپا را از میان برخواهد داشت.

عملی کردن یک تهدید

رویترز به نقل از یک مقام ارشد ترکیه‌ نوشته که آنکارا به پلیس و گارد ساحلی و نیروهای مرزبانی این کشور دستور داده مانع خروج مهاجران سوریه‌ای نشوند. این مقام ترکیه‌ای گفت آنکارا تصمیم گرفته از رسیدن مهاجران سوری به اروپا، از طریق دریا یا هوا جلوگیری نکند.

شاید در نگاه اول این اتفاق بیشتر شبیه به یکی از تهدیدهای همیشگی دولت ترکیه بود اما خیلی زود این تهدید رنگ واقعیت گرفت. آن هم در حالی که ترکیه از سال ۲۰۱۶ برای جلوگیری از موج مهاجرت پناهندگان از مرزهای خود توافقی با اتحادیه اروپا امضا کرده بود. بدنبال این تصمیم اما ده‌ها هزار مهاجر به امید رسیدن به اروپا به سوی مرزها هجوم بردند در اروپا به سمت مرزهای اروپا راهی شدند.

نیمه‌های همان شبی که رسانه‌های ترکیه خبر از بازگشایی مرزها برای خروج پناهجویان دادند، جمعیت زیادی با وسیله های شخصی و یا اتوبوس‌های بین شهری از شهرهای مختلف ترکیه خودشان را به استان «ادیرنه» رساندند تا بتوانند به سمت یونان بروند.

پس از این اتفاق اردوغان در مجلس ترکیه در اولین موضع‌گیری در مورد کشته شدن ۳۳ سرباز این کشور در شمال سوریه گفته بود: «دیروز چه کردیم؟ درها را باز کردیم. ما آن درها را نمی‌بندیم، چرا؟ زیرا اتحادیه اروپا باید متعهد به وعده‌های خود باشد. این فقط ما نباید باشیم که از آوارگان محافظت کنیم.»

اردوغان همچنین با بیان اینکه از روز جمعه ۱۸ هزار پناهنده در مرزهای ترکیه به سمت اروپا جمع شده‌اند، ادامه داد: «این تعداد ممکن است روز شنبه به ۳۰ هزار نفر برسد. ما ۳.۷ میلیون سوری را پناه داده‌ایم و اکنون در شرایطی قرار نداریم که بتوانیم با موج جدیدی از پناهندگان روبرو شویم.»

اردوغان تهدیدش را پس از سال‌ها عملی کرد و  از مهاجران پناهنده به عنوان اهرم فشاری در برابر اتحادیه اروپا استفاده تا در منازعات سیاسی اخیر آنها را مجبور به حمایت از خود کند.

از آن سو دولت یونان نیز اعلام کرده برای جلوگیری از ورود مهاجران مصمم است و برای حفاظت از مرز‌های خود به هر ابزاری متوسل خواهد شد. 

نیمه‌های همان شبی که رسانه‌های ترکیه خبر از بازگشایی مرزها برای خروج پناهجویان دادند، جمعیت زیادی با وسیله های شخصی و یا اتوبوس‌های بین شهری از شهرهای مختلف ترکیه خودشان را به استان «ادیرنه» رساندند تا بتوانند به سمت یونان بروند.

عبور از مرز با کمک پلیس ترکیه

در این میان دولت ترکیه تنها به رسانه‌ها قناعت نکرد، کارمندان ادارات پناهندگی به پناهجویانی که برای کارهای اداری به آنجا می‌روند هم اعلام کردند که مرزها باز شده است و می‌توانند بروند. بر اساس اخبار رسیده به «زیتون» حتی در استان‌های وان و استانبول اتوبوس‌هایی را برای مهاجران در نظر گرفته‌اند که آنها را به سمت استان ادیرنه ببرند و از آنجا به بیرون مرزها هدایت کنند.

با وجود این بعضی پناهجویان به در بسته خورده‌اند. بعضی از آنان که به سمت مرز بلغارستان رفته بودند، ناامید برگشتند و اکثرا  دوباره رهسپار استان ادیرنه و مرز یونان شدند.

در این میان پلیس ترکیه همه تلاشش را می‌کند تا این میهمانان ناخواسته را از آنجا براند. به آنها راهنمایی می‌دهد که در کجا تجمع کنند، به آنها می‌گوید که خسته نشوند و همانجا بمانند چراکه یونان سرانجام مجبور می‌شود مرز را به سوی آنان باز کند. 

اما برخلاف آنچه دولت ترکیه در مورد پناهجویان می‌گوید؛ آنها تنها سوری نیستند؛ عراقی‌ها، افغانستانی‌ها، آفریقایی‌ها و ایرانی‌های زیادی هم در میان آنان هستند. 

روایت یک شاهد عینی

«میلاد» یکی از ایرانی‌هایی‌ است که با یک قاچاقچی به همراه ۱۵ ایرانیِ دیگر به سمت ادیرنه رفته است. او به «زیتون» گفت که به همراه دوستانش چند روزی است که پشت مرز یونان منتظرند تا مرزها باز شود و وارد اروپا شوند.

میلاد در مورد شرایط ادیرنه می‌گوید: «اینجا مردم با پلاستیک و نایلون برای خودشان سقف ساختند تا بتوانند شبها بخوابند. بعضی‌ها مقداری خوراکی با خودشان آوردند ولی خب آن کفاف نمی‌دهد. هرچند ترکیه و سازمان ملل وعده‌های غذایی را به ما می رسانند. ولی خب با شرایط سختی این اتفاق می افتد. صف‌های چند کیلومتری برای سه دانه بیسکوییت صبحانه یا یک نصف نان و سوپ برای نهار تشکیل می‌شود. مدت زیادی باید منتظر بمانیم تا نوبتمان شود. از طرف دیگر امنیت چندانی نداریم و باید مراقب وسایل‌مان باشیم و دزدی اینجا زیاد است.»

شاهد عینی: «پلیس ترکیه هم که پشت جمعیت بود گاز اشک آور در اختیار پناهجویان قرار می‌داد، تا به سمت یونانی‌ها پرتاب کنند. زمانی که درگیری‌ها شدت گرفت پلیس یونان شروع به تیراندازی کرد که فکر کنم ۴-۵ نفر کشته شدند.»

 بعضی از مهاجران هم به پیشنهاد پلیس ترکیه راه آبی را انتخاب کردند. آنها که قصد داشتند از طریق رودخانه مریچ و دریای اژه خود را به جزایر یونان و بلغارستان برسانند در بین راه با ممانعت گارد ساحلی یونان مواجه و سرگردان شده و مجبور به بازگشت شده‌اند.

گارد ساحلی یونان با ضربه زدن  و حتی شلیک به قایق پناهجوها سعی در غرق کردن آنها برای ممانعت از ورودشان داشته است. 

 به عده‌ای دیگر هم  باز به پیشنهاد  پلیس ترکیه سعی کردند سیم خاردارها را ببرند و درها را بشکنند و وارد خاک یونان شوند. آنان با پلیس یونان درگیر شدند و تنش بالا گرفت.

«میلاد» درباره درگیری‌های پیش آمده و تیراندازی و استفاده پلیس یونان از گاز اشک‌آور می‌گوید:« چند نفر از سوریه‌ ابتدا درگیری را آغاز کردند و شروع به فریاد زدن کردند، حمله و پرتاب سنگ به سمت یونانی‌ها ادامه پیدا کرد و از آن طرف آنها هم متقابلا سنگ به سمت ما پرتاب کردند و گاز اشک‌آور زدند. پلیس ترکیه هم که پشت جمعیت بود گاز اشک آور در اختیار پناهجویان قرار می‌داد، تا به سمت یونانی‌ها پرتاب کنند. بعضی اوقات هم پلیس ترکیه با ماشین‌هایشان جلو می‌آیند و حصارها را کنار می‌زنند تا ما به گیت یونانی‌ها نزدیک‌تر شویم. زمانی که درگیری‌ها شدت گرفت پلیس یونان شروع به تیراندازی کرد که فکر کنم ۴-۵ نفر کشته شدند.» 

خبرها هم حاکی از آن است که روزهای گذشته چهار پناهجو از جمله یک کودک به ضرب گلوله پلیس یونان جان خود را از دست داده‌اند.

«میلاد» درباره اینکه آیا کسی توانسته از مرز عبور کند یا نه می‌گوید: «ما فقط شنیده‌ایم آنهایی که بلد بودند توانسته‌اند از مرز عبور کنند. سه چهار نفری را که دیدیم گفتند همه وسایل و گوشی را تحویل داده‌اند و خودشان را به قطار رساندند تا از طریق یونان به کشورهای دیگر اروپایی برسند.»

 فعلا هنوز راه برگشت برای آنها تقریبا باز است. هنوز اتوبوس‌هایی در ادیرنه وجود دارد که آنها را به استانبول برساند ولی پلیس ترکیه بعضی‌ها را تهدید کرده است که اگر برگردند دیپورت می‌شوند و دیگر نمی‌توانند در ترکیه بمانند.

در انتها وقتی از میلاد پرسیدیم که آیا امیدوار است درها باز شود یا نه، گفت: «ما امیدوار نیستیم، یقین داریم که این درها باز می‌شود و ما به اروپا می‌رویم. اگر یقین نداشتیم الان هنوز اینجا نبودیم.»

از سوی دیگر اما دولت یونان سخت ایستاده است که اجازه رسیدن به رویای اروپا را به آنها ندهد. یونانیان معتقدند مرزهای یونان مرزهای اروپاست و باید به شدت از آن محافظت شود. طی روزهای گذشته ۴۵ مهاجر را به دلیل ورود غیرقانونی به یونان بازداشت شدند.

 گفته می‌شود که پس از ایستادگی سخت یونان در مقابل ورود پناهجویان به خاک این کشور یک افسر اردوی یونان در نزدیکی گذرگاه مرزی کاستانی گفته است: «امروز فقط چند تلاش محدود برای عبور از مرز وجود داشت. امیدواریم که آن‌ها پیام را گرفته باشند.»