کرونا، ویروسی برای اصلاح ساختار نظام

زیتون ـ محمدرضا سرداری: بحران کرونا در ایران پس از گذشت یک ماه به گفته برخی مقامات وزارت بهداشت به میدان جنگ تبدیل شده است. فراگیر شدن بیماری در سراسر کشور در آستانه سال نو، فشار اقتصادی و روانی روی مردم را افزایش داده و بسیاری همچنان دولت و نظام را به سو مدیریت متهم می‌کنند. این در حالی است که کرونا همچنان در جهان در حال پیشروی است و برخی از کشورهای صنعتی در غرب را نیز درگیر ساخته است.

در میان گسترش موج منفی اخبار ویروس کرونا در ایران، اما برخی شواهد نشان از تغییر و اصلاحات ساختاری در کشور در آینده‌ای نزدیک دارد. به باور برخی ناظران، کرونا بسیاری از دعواهای سیاسی را به حاشیه برده و بسیاری از باورهای مذهبی را سست کرده است و این امر می تواند نقطه‌ای برای شروع یک تحول در ایران باشد.

امروز در داخل کشور بسیاری از مقامات مسئول جمهوری اسلامی خواستار تعطیلی مراسم مذهبی، نمازهای جمعه و جماعت تا پایان این بحران شده‌اند و از آن سوی مرزها نیز رهبران و فعالان اپوزیسیون خواهان نگاه ملی به بحران و کنار گذاشتن دعواهای سیاسی و عقیدتی هستند. 

کرونا، پایان یک پنهانکاری سیستماتیک

پنهان کردن شیوع بیماری کرونا در کشور پیش از راهپیمایی ۲۲ بهمن، یکی دیگر از سلسله پنهان کاری های سیستمایتک در جمهوری اسلامی است که برخی فعالان سیاسی بدان اعتراض کرده اند. ابوالفضل قدیانی فعال سیاسی مخالف جمهوری اسلامی اخیرا با انتشار بیانیه‌ای نظام را متهم کرد که به خاطر برگزاری راهپیمایی و انتخابات این مسئله مهم را از مردم مخفی کرد و این امر باعث شیوع بیشتر بیماری شد. «اگر کسی موضوع ابتلاء فرد یا افرادی را به ویروس کرونا مطرح می‌کرد، به‌طور رسمی آن را تکذیب می‌کردند برای این که راهپیمایی ۲۲ بهمن به نفع استبداد را برگزار کنند و هم انتخابات نمایش فرمایشی دوم اسفند انجام شود.» اخیرا ویدیوی یک مداح بیت رهبری نیز منتشر شده که گفته است خامنه‌ای پیش از ۲۲ بهمن از شیوع این بیماری در کشور مطلع شده و بدین خاطر از نزدیکی به مداحان بیت پرهیز می‌کرده است.

اما شواهد دیگری نشان می دهد که ویروس کرونا در حال از بین بردن سازوکار پنهانکاری در جمهوری اسلامی است. هر چند که به باور بسیاری آمار ارائه شده از بیماران مبتلا به کرونا هنوز با واقعیت فاصله دارد؛ اما نظام هم نتوانسته اخبار مربوط به این ویروس را به دلخواه خود مدیریت کند. از سوی دیگر پنهانکاری‌های پیشین باعث شد که اعتماد مردم به دولت نیز در این زمینه به حداقل برسد.

شیوع این بیماری در سطح کشور، دست مقامات رسمی بهداشتی کشور را برای مقابله با نهادهایی که با اتکا به جایگاه مذهبی از اجرای دستورات سرپیچی می‌کردند قدری بازتر کرده.

با این وجود شیوع این بیماری در سطح کشور، دست مقامات رسمی بهداشتی کشور را برای مقابله با نهادهایی که با اتکا به جایگاه مذهبی از اجرای دستورات سرپیچی می‌کردند قدری بازتر کرده و آنان توانستند علیرغم مخالفت‌ها و کارشکنی‌ها از برگزاری مراسم نماز جمعه و جماعات جلوگیری و همچنین محدودیت‌هایی را برای بازدید از اماکن مذهبی برقرار کنند. امری که هر چند موقت است اما می‌تواند تبعات درازمدتی برای متولیان امور مذهبی که سال‌ها از طریق نذورات و شفاخانه‌های مذهبی معیشت می کنند؛ داشته باشد.

چالش طب اسلامی و ضربه به باورهای مذهبی

یکی دیگر از تبعات شیوع ویروس کرونا، چالش طرفداران طب اسلامی با علم پزشکی بود. شیوع بیماری کرونا در ایران تقریبا با مراسم کتاب سوزی «آیت الله تبریزیان» مصادف شد. فردی که با ۲۰۲ هزار عضو در کانال تلگرامی خویش به ترویج طب اسلامی و فروش داروهای سنتی مشغول است و اخیرا پویشی با عنوان «داروی امام کاظم» به راه انداخته است و قصد دارد این دارو را در برخی مناطق کشور رایگان توزیع کند. « حاج قاسم جان خود را فدای اسلام و ایران و ملت کرد و ما از مال خود در راه خدا برای ملت. مرکز سبک زندگی اسلامی استان گلستان قصد دارد جهت جلوگیری سودجویانی که از این بحبوحه و سردرگمی برخی از مردم سوء استفاده کرده و داروی طب اسلامی امام کاظم (ع) را با قیمت بالا در استان گلستان عرضه می‌کنند تعداد زیادی داروی امام کاظم (ع) رایگان در استان گلستان توزیع کند.»

 یکی از موضوعاتی که به وهن بیشتر باورهای طب اسلامی در نزد افکار عمومی منجر شد، نسخه تبریزیان برای درمان این ویروس با گل بنفشه بود که حتی در برخی نشریات اروپایی نیز بازتاب داشت. در کنار آن لیس زدن حرم و این باور که حرم امامان شیعه عاری از هر گونه بیماری است نیز با برخورد قضایی و امنیتی روبرو گردید. گسترش این بیماری از قم به سراسر کشور نیز یکی دیگر از عواملی بود که ظواهر و باورهای افراطی مذهبی را زیر سوال برد. باورهایی که به اعتقاد منتقدان دینی امروزه نقش اساسی در سیاست گذاری های کلان جمهوری اسلامی دارد.

اپوزیسیون و رویکرد نو به تحولات ایران

کرونا نه تنها تاثیرات عمیقی بر باور ایرانیان داخل کشور داشته، بلکه باورهای ایرانیان خارج از مرزها را نیز متاثر از خویش کرده است. نگاهی به مواضع و گزارش‌های منتشر شده از سوی برخی فعالان اپوزیسیون نشان می‌دهد که کرونا توانسته ادبیات و فعالیت‌های سیاسی را به فعالیت‌های ملی و انسان‌دوستانه سوق دهد. پخش ویدیوهایی از سوی سلبریتی‌های اپوزیسیون بیش از آن که جنبه نقد حکومت داشته باشد بر ضرورت کمک‌رسانی و آگاهی‌بخشی به مردم برای محافظت از خویش تمرکز دارد.

رصد رسانه‌های پر مخاطب اپوزیسیون نیز بر این امر اشاره دارد. انتشار اخباری از ضدعفونی خودجوش اماکن عمومی از سوی مردم و همچنین احداث بیمارستان‌های صحرایی و بازتاب هشدارها و اظهارات مقامات بهداشتی و درمانی نشان می‌دهد که این روزها رسانه‌های اپوزیسیون، در جایگاه یک رسانه ملی قرار گرفته اند.
از سوی دیگر مواضع اخیر رضا پهلوی یکی از مخالفان برجسته جمهوری اسلامی که همواره خواستار تغییر نظام بوده قابل توجه است. رضا پهلوی در تازه‌ترین بیانیه خویش از همه خواسته تا دعواهای سیاسی و عقیدتی را کنار بگذارند و کنار کسانی باشند که در سطح کشور برای نجات مردم تلاش می کنند.« هم‌میهنانم، چالشِ امروز سیاسی نیست؛ بهداشتی است. جانِ خردسالان، سالمندان، پدران و مادران و فرزندانِ ماست که در خطر است. این بحران، از جنسِ بحرانی است که در جنگ با آن روبرو بودیم و فراتر از سلایق و درگیری‌ها و دشمنی‌های سیاسی است. مسائلِ سیاسی را که بیشمار و به اندازه‌ی کافی خردکننده هم هستند، باید برای رفع و دفع هر چه سریع‌ترِ این بحران کنار گذاشت. تکرار می‌کنم: جان و سلامتِ یک ملت در خطر است. از ماست و با ماست که با فهمی درست از ذاتِ این بحران، دست یاری به یکدیگر و به ویژه به پرسنلِ ازخودگذشته‌ای بدهیم که در سطوح کشوری و ملی در تلاشی پیگیرند. چالشِ کرونا، چالشی است بیولوژیکی و ملی، نه سیاسی و عقیدتی.»

انتشار اخباری از ضدعفونی خودجوش اماکن عمومی از سوی مردم و همچنین احداث بیمارستان‌های صحرایی و بازتاب هشدارها و اظهارات مقامات بهداشتی و درمانی نشان می‌دهد که این روزها رسانه‌های اپوزیسیون، در جایگاه یک رسانه ملی قرار گرفته‌اند.

این پیام را امروز اگر در کنار پیام محمد خاتمی رییس جمهور پیشین بگذاریم از نظر محتوایی بار یکسانی دارد. خاتمی نیز در پیامی در مقابل کادر بهداشتی و درمانی کشور سر تعظیم فرود آورد و خواستار همکاری همگانی با آنان شد. « به صراحت بگویم که با بحرانی بزرگ روبرو هستیم که در همه عرصه‌های اقتصاد، امنیت، سیاست، کسب و کار و حتی روابط بین‌الملل و سایر جهات زندگی اثر و تاثیر دارد و این همه ایجاب می کند که فرماندهی و سازمان‌دهی در بالاترین سطح مدیریت و تدبیر صورت گیرد و همه دستگاه‌ها درگیر امر شوند و همگان از جمله همه ملت به یاری سربازان دلیر بهداشت و درمان کشور بیایند و تمامی امکانات و تسهیلات برای برخورد با این بلیه و مبارزه با آن فراهم آید.»

کرونا و ورود به عصر رنسانس
امروز متنی دست به دست می چرخد که یادآور تاثیر طاعون بر رنسانس در اروپا و پایان دوره تسلط باورهای خرافی مذهب بر این قاره است. برخی می‌گویند شاید کرونا نیز بتواند چنین تاثیری بر ایران بگذارد و زمینه ساز تاسیس یک نظام سکولار مردمی در ایران شود.

بسیاری تلاقی بسته شدن اماکن عزاداری و مراسم روضه خوانی و ماتم سرایی و در عوض بیرون آمدن تصاویر شادی و رقص پرستارانی که در جنگ مقدم با کرونا هستند؛ از درون قرنطینه‌ها و در شرایطی که بسیاری از مردم دل نگران سلامت و یا سوگوار از دست دادن عزیزان خویش هستند؛ به فال نیک گرفته و روزهای خوبی را پس از غلبه بر کرونا پیش‌بینی می کنند. کسانی که نه تنها به اعتراف سازمان بهداشت جهانی موجب پیشرفت فوق العاده در مبارزه با این بیماری بوده اند؛ بلکه تلاش می کنند تا روحیه مردم را برای مقابله با  آن افزایش دهند.
کسی چه می داند؛ شاید با رفتن کرونا، جشن ملی برپا شود و همچون که ابوالفضل قدیانی در بیانیه خویش گفته خامنه‌ای نیز دست از این «قدرت جهنمی» بردارد، کنار برود و رفراندوم تغییر نظام جمهوری اسلامی برگزار شده و یک نظام جمهوری دمکراتیک سکولار بر سر کار آید.