آیا اهدای خون امن است؟

زیتون ـ مهسا محمدی: «بسیاری از بیماران نیاز روزانه به خون دارند. اگر بنا باشد با هر اتفاقی از اهدای خون اجتناب کنیم، بیماران تالاسمی یا دیگر بیماران خاص چه کار کنند؟ بیماری که خونریزی معده کرده است چه کار کند؟»

این اظهارات «بشیر حاجی‌بیگی» سخنگوی سازمان انتقال خون است که در روز ۱۲ اسفند، همان روزهای ابتدایی همه‌گیری ویروس کرونا در ایران، از کمبود خون برای افراد مبتلا به بیماری خاص خبر می‌داد. با روند رو به رشد شیوع ویروس کرونا در ایران و توصیه‌های اکید به مردم برای ماندن در خانه، بحران کمبود خون وارد مراحل جدی‌تری شده است.

مسئولان سازمان انتقال خون از یک سو سعی دارند به دریافت‌کنندگان خون اطمینان بدهند که خون سالمی دریافت خواهند کرد و تمام اهداکنندگان، در صورتی که علائم سرماخوردگی داشته باشند، یک ماه معافیت از اهدای خون می‌گیرند. «مضاف بر این، کسانی که خون دریافت می‌‌کنند، مطمئن باشند، هیچ گزارش مستندی، مبنی بر اینکه کرونا از طریق خون منتقل می‌شود، وجود نداشته است.»

از سوی دیگر هم اطمینان می‌دهند که هیچ نگرانی از بابت حضور در مراکز اهدای خون وجود ندارد و اهدای خون در شرایط کاملا استریل انجام می‌شود، همه تجهیزات انتقال خون استریل است و در هر فرآیند اهدای خون نیز از ملزومات یکبار مصرف استریل و استاندارد استفاده می‌شود. درباره این نگرانی که با اهدای خون و کاهش سطح پلاکت خون آیا قدرت دفاعی و ایمنی بدن کاهش می‌یابد یا نه هم متخصصان اطمینان می‌دهند که اهدای خون به هیچ عنوان در کاهش سطح ایمنی بدن دخالتی ندارد.

با وجود این محمدرضا مهدی زاده، مدیرکل انتقال خون استان تهران هم از افت شدید میزان اهدای خون در روزهای اخیر و به دنبال شیوع کرونا در کشور خبر می‌دهد و با اشاره به افزایش اعمال جراحی در ماه پایانی سال، تاکید دارد که «یک سری از بیماران مصرف کننده دائمی خون و فرآورده‌های خونی هستند. از همین رو، می‌طلبد که هموطنان به فکر همنوعان بیمار باشند.»

در ایران به طور سالانه ۲.۵ میلیون نفر برای اهدای خون مراجعه می‌کنند. از این تعداد ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار واحد خون دریافت می‌شود. بقای گلبول‌های قرمز درون کیسه‌های خون ۳۵ روز است. کشور به طور روزانه، ۶ هزار واحد خون نیاز دارد. تا جوابگوی ۹۰۰ بیمارستان و مرکز درمانی باشد. امکان انبار کردن خون وجود ندارد.

مهدی‌زاده با اشاره به نیاز بیماران هموفیلی، تالاسمی و بیماران خاص به خون و فرآورده‌های خونی می‌گوید که از هر واحد خون اهدایی سه فرآورده تهیه و برای سه بیمار استفاده می‌شود. بنابراین، «با هر واحد خون که هموطنان اهدا می‌کنند، می‌توان به سه بیمار کمک کرد.»

بر اساس گزارش‌ها بروز بیماری کرونا در استان موجب شده میزان اهدای خون در کرمانشاه به کمتر از یک سوم برسد گزارش مشابهی از استان اصفهان از کاهش ۵۰ درصدی تعداد اخداکنندگان خبر می‌دهد و استان های فارس،کرمان، استان مرکزی، گلستان، مازندران هم با مشکلات مشابهی دست و پنجه نرم می‌کنند.
در ایران به طور سالانه ۲.۵ میلیون نفر برای اهدای خون مراجعه می‌کنند. از این تعداد ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار واحد خون دریافت می‌شود. بقای گلبول‌های قرمز درون کیسه‌های خون ۳۵ روز است. کشور به طور روزانه، ۶ هزار واحد خون نیاز دارد. تا جوابگوی ۹۰۰ بیمارستان و مرکز درمانی باشد. امکان انبار کردن خون وجود ندارد و از این رو نباید زنجیره اهدای خون قطع شود.

پویش «لبخند بهار»

در سازمان انتقال خون حالا پویشی به عنوان «لبخند بهار» به راه انداختند تا شاید بتوانند مردم را برای اهدای خون مجاب کنند. مدیران سازمان انتقال خون و کارکنان این سازمان و بعضی از مقامات محلی  هم خودشان پیش‌قدم شده‌اند و ویدئوهایی را از روی تخت و در وضعیتی که در حال اهدای خون هستند ضبط و پخش کرده‌اند تا مردم اطمینان حاصل کنند که این پروسه امنی است. با وجود این به نظر نمی‌رسد که مردم برای رفتن به مراکز انتقال خون مجاب شده باشند. چرا که بخشی از مشکل مسیری است که از خانه تا سازمان انتقال خون طی می‌شود و  این مسیر رفت و برگشت از نظر اهداکنندگان امن نیست.

اظهارات مراجعه‌کنندگان معدودی که به این مراکز مراجعه می‌کنند هم حاکی از سوت و کوری این مراکز است.

کاربر دیگری هم در توییتر خود نوشته « پیامک انتقال خون اومد؛ مراجعه کردم برای اهدا. چون تو مراحل واکسن هاری برای اهدای پلاسما بودم از من خون نگرفتن. به جز یک تخت، باقی تخت‌ها خالی بود. به خاطر ترس کرونا اهدا به شدت کم شده و کمبود خون زیاده. اگه شرایط اهدا دارید حتما مراجعه کنید، اگر هم نه اطلاع‌رسانی کنید.»

یکی از بیماران تالاسمی درگیر با مشکل کاهش ذخیره خون درایران در این بازه به «زیتون» می‌گوید: «به واسطه این کاهش ذخیره و اهدای خون در ایران در واقع سهم خونی که به هر کدام از ما می‌رسد کاهش یافته. درمورد افراد دارای بیماری‌های خاص بالاخص در ماه منتهی به نوروز نوبت‌دهی برای دریافت خون از قبل انجام می‌شود یعنی برای دریافت خونِ اسفند از بهمن و دی نوبت گرفتیم و حالا که ما در موعد نوبت‌هایمان مراجعه می‌کنیم به جای دو کیسه خون یک کیسه دریافت می‌کنیم و این باعث می‌شود که زودتر به خون جدید احتیاج پیدا کنیم. همه چیز بستگی به هموگولوبین دارد. در سیستم درمانی ایران هر بیمار تالاسمی در فاصله‌های زمانی یک ماه تا ۴۰ روز برای دریافت خون مراجعه می‌کند با هموگلوبین حدود ۷ یا ۸، در کشورهایی با سیستم بهداشتی پیشرفته‌تر این فاصله زمانی تا دو هفته و با هموگولوبین ۹ و ۱۰  هم ممکن خواهد بود. در این شرایط به هر روی این بحران باعث اختلال در دریافت خون شده که برای ما عوارض دارد. هر کیسه خون یک و نیم واحد هموگولوبن را بالا میبرد نگرفتن خون باعث سردرد خستگی فشار به قلب، تنگی نفس، استخوان درد و … می‌شود.»