سهم تحریم‌ها از بحران کرونا در ایران

زیتون ـ یلدا امیری: ایران می‌گوید بدون لغو تحریم‌ها نمی‌تواند بر بحران کرونا غلبه کند از سوی دیگر خبر می‌رسد که کمک‌های بشردوستانه از کشورهای مختلف به ایران رسیده است، مقامات ایالات متحده آمریکا نیز می‌گویند که دارو و تجهیزات پزشکی جزو تحریم ها نیست. اما مقامات جمهوری اسلامی تحریم ها را عامل ناتوانی خود در مبارزه با کرونا می‌دانند.

کمبود داروهایی تجویزی برای کرونا یکی از مشکلات اصلی مردم در این روزهاست و همچنین کمبود ماسک، دستکش و مواد ضدعفونی اما آیا واقعا ایران به دلیل تحریم‌ها با مشکل روبرو است؟ فساد، ناکارآمدی و دروغ‌های پیاپی و عدم  وجود سرمایه اجتماعی برای حاکمان جمهوری اسلامی در این میان چه نقشی بازی می‌کنند؟ فاکتور تعیین‌کننده کدام است؟

آیا تحریم مانع کنترل کرونا در ایران است؟

اگر چه پاندومی کرونا این روزها بیش از ۱۳۰ کشور را درگیر کرده است و عبور از این  وضعیت نیازمند تدابیر و کمک جهانی است، از این رو ایران نیز به عنوان یکی از سه کشور اول درگیر این بحران خواستار کمک‌های جهانی برای عبور از آن است.

با این وجود گروهی از اظهارات مقامات جمهوری اسلامی چنین استنباط می‌کنند که مسئولان ایران به دنبال این هستند که از کرونا به عنوان راهی برای عبور از تحریم‌ها و گشودن این بن‌بست اقتصادی بزرگ هم استفاده کنند.

حسن روحانی رئیس دولت ایران با ارسال نامه‌ای برای تعدادی از سران کشورها اعلام کرده که ایران بدون لغو تحریم‌های آمریکا قادر به حل بحران کرونا نیست، در این نامه آمده است: «این بحران عظیم و خطرناک توسط هیچ کشوری به تنهایی میسر نیست. چه رسد به اینکه آن کشور در دسترسی به بازارهای مالی بین‌المللی و تأمین کالاهای مورد نیاز خود با مشکلات فراوان مواجه باشد».

گروهی، از اظهارات مقامات جمهوری اسلامی چنین استنباط می‌کنند که مسئولان ایران به دنبال این هستند که از کرونا به عنوان راهی برای عبور از تحریم‌ها و گشودن این بن‌بست اقتصادی بزرگ هم استفاده کنند.

در ادامه این نامه آمده است: «ویروس کرونا که تبدیل به یک اپیدمی جهانی شده است، مرز نمی‌شناسد و قربانیان خود را بدون ملاحظات سیاسی، اعتقادی، قومی و نژادی انتخاب می‌کند. ایران -برخلاف سایر کشورهای درگیر-با موانع و محدودیت‌های جدی مواجه است که ناشی از تحمل دو سال تحریم‌های گسترده غیرقانونی، سیاست فشار حداکثری و کارشکنی‌های سیستماتیک دولت آمریکاست. از شما انتظار می‌رود تدابیری بیندیشید که در اجرای تعهدات همه کشورها در قالب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و وظایف انسانی، تحریم‌های غیرقانونی آمریکا علیه مردم ایران بلااثر شود».

پیش از حسن روحانی، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران بود که تلاش کرد از بحران کرونا برای رفع تحریم‌ها استفاده کند. او با ارسال نامه‌ای به آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل متحد که رونوشت آنرا برای روسای همه سازمان های بین المللی و همتایان خود در سراسر جهان فرستاد، پایان تحریم‌های دولت ایالات متحده را که به گفته او مانع عمده‌ای برای مبارزه با شیوع کرونا در ایران است، خواستار شد.

روحانی اما همچنان با دست پس می‌زند و با پا پیش می‌کشد او می‌گوید تحریم آمریکا مانند ویروس کرونا است که ترس و وحشت آن بیشتر از واقعیت آن است.

ظریف در این نامه تاکید کرد که علی‌رغم توانمندی علمی و تعهد نظام سلامت ایران برای مبارزه با شیوع کروناویروس، تحریم‌های ایالات متحده بر تجارت قانونی و  پیش شرط‌های اخیر مقامات ایالات متحده برای ممانعت از فروش دارو، تجهیزات پزشکی و کالاهای بشردوستانه، تلاش‌ها برای مبارزه با شیوع کووید-۱۹ در ایران را با موانع جدی مواجه کرده است.

در این نامه آمده است: «در شرایطی که این ویروس شهرها و روستاهای ما را به سرعت درمی‌نوردد، ملت ماـبر خلاف دیگر ملت های مبتلا شده دنیاـ از عواقب شدیدترین و گسترده ترین تروریسم اقتصادی تاریخ که به صورت غیرقانونی و فراسرزمینی از ماه می ۲۰۱۸ توسط دولت ایالات متحده در پی نقض تعهداتش ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل اعمال شده، رنج می‌برد.»

در مقابل استیون منوچین وزیر خزانه‌داری آمریکا می‌گوید تحریم‌های ایالات متحده مانعی در زمینه مشارکت انسان‌دوستانه کشورها برای مقابله با کرونا در ایران نیست.

البته این تنها صدای به گوش رسیده در ایالات متحده نیست و تلاش برای رفع تحریم از ایران در میان دمکرات‌ها نیز هوادارانی دارد. ایلهان عمر، نماینده دمکرات کنگره آمریکا در توییتر خود در دفاع از ایده برداشتن تحریم تاکید کرده است ک : «ما باید تحریم ایران را قبل از مرگ انسانهای بیشتر تعلیق کنیم.»

اخیرا اتحادیه اروپا و جمهوری آذربایجان به ترتیب پنج میلیون یورو و پنج میلیون دلار برای کمک به ایران برای مبارزه با ویروس کرونا اختصاص دادند و چندین محموله اقلام پزشکی توسط چین و سازمان بهداشت جهانی تحویل مقام‌های جمهوری اسلامی شده است.

اما همچنان مقامات ایران از کمبود لوازم و دارو سخن می‌گویند. محمد میرزابیگی، رییس کل سازمان نظام پرستاری ایران گفته است: «کمبود لوازم محافظ در برابر ویروس کرونا مانند ماسک، دستکش، گان و شیلد محافظ صورت در برخی مراکز درمانی همچنان ادامه دارد و پرستاران و کادر درمانی این مراکز با سختی‌های زیادی کار مراقبت و درمان بیماران را انجام می‌دهند».

این در حالی است که در داخل ایران نیز چند مسئول در نهادهای مختلف جمهوری اسلامی از تولید انبوه ماسک خبر داده‌اند و از جمله مسعود امراللهی، مدیر اجرایی بسیج اتاق اصناف، روز یکشنبه گفته بود: تلاش می‌کنیم روزانه حداقل یک میلیون ماسک تولید کنیم.

 بعضی از اصولگرایان مخالف ارتباط با آمریکا، ایران را با وجود چین به نوعی بی‌نیاز از ایالات متحده و حتی سایر کشورهای دنیا احساس می‌کنند و بر حفظ و بازسازی روابط با چین برای عبور از کرونا در این مقطع و عبور از تحریم‌های ایالات متحده به طور کلی تاکید دارند.

مقامات ایالات متحده آمریکا اعلام کرده اند که کالاهای بشردوستانه به ویژه دارو و تجهیزات پزشکی را از تحریم‌های خود استثناء کرده‌اند اما گفته می‌شود به دلیل هراس بسیاری از بانک‌های جهانی از تحریم‌های آمریکا ایران برای تامین دارو با مشکل روبرو است. 

چین یا آمریکا؟

با وجود کمک‌های بین‌المللی نمی‌توان تحریم‌ها را تنها عامل بحران در ایران دانست، سعید نمکی، وزیر بهداشت دوشنبه ۱۲ اسفند در نامه‌ای شدیدالحن به رضا رحمانی وزیر صمت از عدم همکاری آن وزارتخانه در حل بحران احتکار ماسک در ایران گلایه کرد.  نمکی در این نامه نوشت: «علیرغم جلسات مکرر همکاران اینجانب در آن وزارتخانه، متاسفانه هنوز مشکل ماسک پابرجاست و با اطلاعات واصله شبکه در هم تنیده احتکار ماسک در شرایطی که همکاران جان بر کف اینجانب زندگی‌شان را شبانه روز فدای مردم می‌کنند و مردم در خطر ابتلا به بیماری قرار دارند محصولات خود را احتکار و با واسطه با قیمت ۱۰ برابری به دلالان معرفی می‌کنند.»

از سوی دیگر تعدد مراکز تصمیم‌گیری و عدم  وجود وحدت رویه درباره اینکه چگونه با این بحران برخورد شود نیز یکی دیگر از مشکلاتی است که این روزها آسیب این ویروس را بیشتر می‌کند

بیشتر بخوانید:

کاسبانِ کرونا

کرونا و بحران تصمیم‌گیری

 سعید نمکی، خواهان آن شده که مقامات امنیتی و انتظامی برای جلوگیری از احتکار ماسک، اداره کارخانه‌های تولید ماسک را به عهده بگیرند.

از سوی دیگر در حالی که دولت همچنان در جبهه بین‌المللی شمشیر می‌زند و از هر امکان یا حتی بحرانی برای مطرح کردن بحث تحریم استفاده می‌کند، بعضی از اصولگرایان مخالف ارتباط با آمریکا، ایران را با وجود چین به نوعی بی‌نیاز از ایالات متحده و حتی سایر کشورهای دنیا احساس می‌کنند و بر حفظ و بازسازی روابط با چین برای عبور از کرونا در این مقطع و عبور از تحریم‌های ایالات متحده به طور کلی تاکید دارند.

ظاهرا ایران از یک سو درگیر عواقب ناشی از تحریم‌هاست و از سوی دیگر دچار معضل سوء‌مدیریت، تعدد منابع تصمیم گیرنده، فساد و قاچاق لوازم و داروهای مصرفی. در این میان دولت که به نظر می‌رسد مانند خیلی از اوقات در سال‌های اخیر اختیارات و اراده چندانی برای اداره امور داخلی و بیرون کشیدن آن از دست رقبای خود ندارد هنوز  هم همه تخم‌مرغ‌هایش در سبد برجام و تحریم است.

اظهارنظرهای معدودی که از مجموعه دولت در این روزها به گوش رسید، کمتر رو به سوی درون داشت و باز هم بیم و امیدش متوجه بیرون از ایران بود. تنها جبهه‌ای که حسن روحانی و دولتش، حالا دیگر تنبلانه و بی‌انگیزه، هنوز در آن می‌جنگند جبهه خارجی است تا بلکه در میانه بحران دست معجزه‌ای همه مشکلات اشان را به یکباره حل کند و آنان را به روزهای طلایی برقراری برجام و لغو تحریم‌ها بازگرداند. حالا چه در کشور بنزین گران شده باشد و مردم را در خیابان کشته باشند چه سیل بیاید و چه کرونا.