«شیعه لندنی» یا «شیعه حکومتی»

زیتون ـ مهسا محمدی: می‌گویند درِِ حرم نباید بسته شود چرا که آنجا محل شفاست و بیماری و مرگ به آن را ندارد.

روز دوشنبه ۲۶ اسفند در پی تعطیلی موقت حرم حضرت معصومه در قم و حرم امام رضا در مشهد، به منظور پیشگیری از ابتلای زائران به کرونا، تجمعاتی اعتراضی‌ در مقابل این دو حرم برگزار شد.

 

 کار به جایی کشید که معترضان به حرم حضرت معصومه در قم حمله کردند و یکی از درهای ورودی را شکستند. اعتراضات مشابهی هم در مقابل حرم امام هشتم شیعیان در مشهد اتفاق افتاد که در نهایت با دخالت پلیس به پایان رسید.

روز بعد (دیروز) خبر رسید که در قم ۱۱ نفر در رابطه با این اقدام بازداشت شدند. حسن غریب، دادستان عمومی و انقلاب قم اعلام کرده که «در پی اقدام عده‌ای از افراد در راستای هتک حرمت به حرم حضرت معصومه(س) ۱۱ نفر دستگیر شدند و این افراد برای بررسی‌های بیشتر همچنان در بازداشت هستند.»

هتاکی مومنانه

همان شب حمله، حوزه علمیه هم به این کار واکنش نشان داد و  آن را «هتک حرمت ساحت حریم کریمه اهل بیت» خواند.

مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه سراسر کشور در بیانیه‌ای در مخالفت با این حرکت بر « اهمیت تنظیم همه امور و برنامه‌ها براساس دیدگاه‌ها و توصیه‌های کارشناسان و متخصصان و مسئولان محترم» تاکید کرد و نوشت که «هرچند که برای مومنین بسته بودن درب این بارگاه سخت و جانکاه است» اما راه‌حل «عمل به تکالیف عقلی و شرعی در سایه صبر مومنانه، دعا و کوشش همه‌جانبه چون همیشه راهگشا و حلال مشکلات خواهد بود». این بیانیه، معترضان حرم را «بدخواهان و دشمنان میهن و انقلاب و اسلام عزیز» خواند که « با انجام اقداماتی افراط گرایانه و به دور از عرف شریعت درصدد ضربه زدن به ملت و انقلاب برآمده‌اند.»

در روزهای ابتدایی اعلام خبر شیوع ویروس کرونا هم لیس زدن ضریح یک نفر را در مشهد راهی زندان کرده بود.

انتشار خبر و ویدئوهای این شیعیان تندرو، که به صورت سنتی نزدیک به هسته سخت قدرت در ایران و پیاده‌نظام آن تصور می‌شوند، این بار اما واکنش‌های متفاوتی در میان آنان در پی داشت.

هر چند با تندروی‌های دیده شده از هوادارن آیت‌الله‌های شیرازی فرضیه (انتساب تندروی‌های مذهبی اخیر به آنان) دور از ذهن نیست، اما نگاهی به هواداران دو آتشه مذهبی جمهوری اسلامی که اغلب نه تنها برای تندروی‌های‌شان مصونیت داشته‌اند، که گاه برای آن تشویق هم شده‌اند، آنان را کاندیدای مناسبتری برای انجام این اقدامات می‌کند.

بدنه اجتماعی اصولگرایان فعال در شبکه‌های مجازی، هم‌صدا با بازداشت‌کنندگان این افراد و حوزه علمیه، آنان را وابسته به طیف «شیعه لندنی»دانستند، که به گزارش وبسایت مشرق‌نیوز نزدیک به اصولگرایان تندرو، «رهبر انقلاب و نخبگان کشور» پیش از این از تهدید آنان خبر داده بود. تشیعی که با هزینه‌های سنگین تبلیغاتی تمام توان خود را برای پیوند “شیعه” با خشونت و قرار دادن آن در مقابل سایر فِرَق اسلامی تجمیع کرده است.»

اشاره این افراد به آیت‌الله محمد شیرازی و برادر وی آیت‌الله صادق شیرازی از مراجع تقلید سنتی شیعه و فرزندان آنان است که با رهبر جمهوری اسلامی اختلافات اساسی دارند. اختلافاتی که به قولی به تفاوت دیدگاه‌های فقهی آنان برمی‌گردد و به عقیده عده دیگری مسئله اختلاف بر سر سیاست و قدرت است.

به گزارش بی‌بی‌سی فارسی، شیرازی‌ها دستگاه رسانه‌ای عریض و طویلی دارند و شبکه ماهواره‌ای امام حسین را اداره می‌کنند که به زبان‌های فارسی، عربی، اردو و انگلیسی برنامه پخش می‌کند.

هر چند با تندروی‌های دیده شده از هوادارن آیت‌الله‌های شیرازی این فرضیه هم دور از ذهن نیست، اما نگاهی به هواداران دو آتشه مذهبی جمهوری اسلامی که اغلب نه تنها برای تندروی‌های‌شان مصونیت داشته‌اند، که گاه برای آن تشویق هم شده‌اند، آنان را کاندیدای مناسبتری برای انجام این اقدامات می‌کند.

«تقلیل صورت مساله»

وحید اشتری از فعالان سیاسی اصولگرا نزدیک به طیفی موسوم به عدالتخواه، که بالاخص در انتخابات مجلس ماه پیش اختلافات عمیقی با بدنه اصلی اصولگراها پیدا کرده بودند، در توییتر خود درباره انتساب این افراد به گروه موسوم به «شیعه لندنی» یا «شیعه انگلیسی» نوشته و این کار را «تقلیل صورت مسئله» خوانده است. اشتری می‌گوید «اولین فراخوان تجمع جلوی حرم را آقای روح الله دشتی مدیر کانال تشکل حوزه ⁧انقلابی⁩ داده است.» که به گفته فعال اصولگرا ، دشتی، خود، شیرازی‌ها را شیعه لندنی می‌خواند.

به گفته اشتری «دشتی تجمع در اعتراض به برجام و fatf زیاد برگزار کرده است. ‏در فراخوان اولیه تجمع حرم هم با ادبیات انقلابی نوشته جاماندگان ⁧مدافعان حرم⁩ تا قبل از نماز صبح به یاری دهندگان آیت الله سعیدی، تولیت حرم حضرت معصومه (س) بپیوندید و او را در این مقاومت یاری نمائید.» این فعال اصولگرا همچنین تاکید دارد فرد «کت و شلواری میدان دار [در مشهد و جلوی حرم امام رضا] حسین آذری مداح هیات المهدی و هیات حسین جان ⁧انصارحزب‌الله⁩ است. شیخ‌ها هم حسین زاده و ایلخانی منبری‌های معروف حزب اللهی‌اند.»

شاهد دیگر بر مدعای کسانی که حمله‌کنندگان به حرم را برآمده از بدنه اصولگرای درون نظام می‌دانند، سوگیری سیاسی کسانی است که در میان جمعیت معترض سخن می‌گفتند و تاکید داشتند که «رییس‌جمهور غلط کرده، وزیر غلط کرده…». مخالفت با دولت و مشخصا حسن روحانی سکه رایج بازار این تندروها در سالهای اخیر بود.

از اسید پاشی تا شکستن در حرم

در نگاهی کلی‌تر رفتارهایی از این دست در تاریخ ۴۰ ساله جمهوری اسلامی اتفاق تازه‌ای نیست. این اعمال شباهت‌ فراوانی به تندروی افرادی دارد که چند سال پیش از این در اصفهان با استناد به سخنان امام جمعه آن شهر که گفته بود «امر به معروف و نهی از منکر باید از تذکر لسانی فراتر برود» روی زنان بی‌حجاب یا به قول خودشان «بدحجاب» اسید می‌پاشیدند و هیچ‌گاه بازداشت نشدند. یا کسانی که در خیابان امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و دامنه این امر و نهی تا به آسیب رساندن و کتک زدن زنان و مردان هم کشیده می‌شود، خشونتی بی‌عواقب برای اعمال‌کنندگانش.

شباهت قابل توجهی بین آنان و افرادی که در شهرهای مختلف منجمله مشهد با همراهی امام جمعه تندروی این شهر کنسرت‌های مجوزدار این شهر را به تعطیلی کشانند وجود دارد. علم‌الهدی در سال ۹۲ در اوج قلع و قمع فرهنگی در مشهد گفته بود که «اگر رئیس موسیقی‌دانان جهان یک مسلمان و شیعه بود، آیا حاضر بود بیاید در حرم امام رضا موسیقی اجرا کند؟ ضمن اینکه امام هم فرموده‌اند که اگر همه مردم یک چیز حرام و خلاف شرع بخواهند، نظر من تغییر نخواهد کرد.»

رفتار این گروه‌ها همچنین یادآور اعمال کسانی است که به پشتوانه روحانیون تندرویی مانند محمد یزدی در قم فیلم‌ها را از پرده سینما پایین کشیدند و کنسرت‌ها را لغو کردند و گفتند که برگزاری کنسرت در این شهر «نه تنها حریم احکام الهی را نشانه رفته»، بلکه «قداست حرم اهل بیت را [هم] پاس ننهاده».

افراد و گروه‌هایی که خشونت اصل لایتغیر کنش‌های اعتراضی آنان است نه چنان که مشرق نیوز مدعی است تحفه‌ای ره‌آورد «شیعه لندنی».

به نظر می‌رسد واکنش روز گذشته حوزه علمیه و بازداشت این افراد نشانه دیگری از قطع ارتباط، لااقل موقتی، میان سر و بدنه این جریان تندرو است. بدنه‌ که فارغ از بحران، به راه همیشه می‌رود و سری که با در دست داشتن اطلاعات لازم از بزرگی خطر پیش‌رو، تکرار رفتارهای پیشین را به صرفه نمی‌بیند و «مومنانش» را رها می‌کند تا راهی زندان شوند.

استفاده روحانیون تندرو و حکومتی ایران از مذهبیون افراطی و خط دادن به آنان (حتی با فرض عدم وابسته و تعلق سیاسی آنان به حکومت) در جهت پیشبرد سیاست‌های اجتماعی‌ جمهوری اسلامی داستان درازدامنی‌است که به روزهای ابتدای پیروزی انقلاب ایران می‌رسد و مثال‌های فراوانی دارد. این فارغ از اعمال بازوی سیاسی این پیاده‌نظام‌ها و «خودسری»‌های آنان است که موضوع این گزارش نیست.

حالا اما به نظر می‌رسد که در طی یک ماه اخیر و بعد از شیوع کرونا این ویروس اگر نه شکاف، لااقل ترکی بر این پوسته سخت و یکدست انداخته است. در همان روزهای انتشار ویدیوهای لیس زدن حرم، علم‌الهدی با انتشار ویدئویی این افراد را «متحجر، عقب‌افتاده و فناتیک» خواند. واکنش روز گذشته حوزه علمیه و بازداشت کسانی که می‌خواستند به زور وارد حرم ائمه شیعه شوند هم به نظر می‌رسد نشانه دیگری از قطع ارتباط، لااقل موقتی، میان سر و بدنه این جریان تندرو است. بدنه‌ای که فارغ از بحرانی که جهان را به چالش کشیده، به راه همیشه می‌رود و سری که با در دست داشتن اخبار و اطلاعات لازم از بزرگی خطر پیش‌رو تکرار عادات و رفتارهای پیشین را به صرفه نمی‌بیند و «مومنانش» را رها می‌کند تا راهی زندان شوند.