آیا این احتمال وجود دارد که ویروس کرونای ۲۰۱۹ توسط انسان دستکاری یا تولید شده باشد؟ سعی می‌کنم کوتاه و به زبان ساده علمی توضیح بدهم:
حدود دو-سوم بیماران اولیه‌ای که در ووهان چین به کرونا مبتلا شدند از یک بازار حیوانات خرید کرده بودند، بازاری که در آن علاوه بر حیوانات دریایی، بیش از ۱۰۰ جور حیوان دیگر هم فروخته‌ می‌شده است از جمله خفاش، پنگولین، گربه زباد (civet)، روباه، سگ، خوک و مرغ. با توجه به اطلاعات ژنتیکی که در دست داریم، می‌دانیم که ویروس کرونای ۲۰۱۹ یا مستقیما از خفاش به انسان منتقل شده و یا از طریق یک واسطه حیوانی دیگر. با توجه به شرایط نگهداری حیوانات در این بازار انتقال ویروس از خفاش به یک حیوان واسط در آنجا بسیار محتمل بوده است. بعد از شروع بیماری، این بازار خیلی سریع بسته شد و نمونه گیری‌های انجام شده از بیش از ۵۰۰ نقطه بازار نشان داد که بیش از ۳۰ نمونه حاوی ویروس کرونای ۲۰۱۹ بودند. این نشان می‌داد ویروس کاملا در بازار پخش شده بود. البته این لزوما نشان نمی‌دهد که بازار نقطه اولیه پخش ویروس بوده است. مثلا ممکن است یکی از کارکنان فروشگاه قبلا از شخص دیگری ویروس را گرفته و بعد بین همکاران و در نهایت مشتریان پخش کرده باشد.

ژنوم کرونای ۲۰۱۹ هشتاد درصد مانند ژنوم ویروس کرونای ۲۰۰۳ است که باعث اپیدمی سارس شد. اما مقایسه کرونای ۲۰۱۹ با ویروس‌های کرونا‌ که در حال حاضر در خفاش‌های همان منطقه هستند شباهت بسیار بالاتری نشان میدهد (۹۶ درصد) (Bat-CoV-RaTG13 from horseshoe bat (Rhinolophus affinis) from Yunnan Province). برای همین تقریبا مطمئنیم که این خفاش‌های خاص منبع اصلی و اولیه ویروس کرونای ۲۰۱۹ هستند.

ویروس کرونای ۲۰۱۹، و همین طور کرونای ۲۰۰۳، از پروتئین خاصی که روی سطحشان دارند استفاده می‌کنند تا سلول‌های انسان را آلوده کنند. اسم این پروتئین spike یا S است. پروتئین S به یک پروتئین روی سطح سلول‌های انسان می‌چسبد و از این طریق آلوده‌شان می‌کند. اسم این پروتئین هم ACE2 است. اتصال ای‌سی‌ای‌۲ و S از طریق ۶ نقطه کلیدی (آمینواسید) روی S انجام می‌شود. مطالعه ژنوم کرونای ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که فقط یکی از این ۶ آمینواسید مانند ۶ آمینواسید کلیدی در کرونای ۲۰۰۳ است. این نشان می‌دهد که محل اتصال S با ای‌سی‌ای‌۲ در کرونای ۲۰۰۳ و کرونای ۲۰۱۹ کاملا متفاوت است. به زبان ساده تر، S در کرونای ۲۰۱۹ در مقایسه با کرونای ۲۰۰۳ از زوایه دیگری به ای‌سی‌ای‌۲ می‌چسبد. مقایسه ژنوم کرونای ۲۰۱۹ با ژنوم ویروس‌های کرونا که در حال حاضر در خفاش‌ها هستند (Bat-CoV-RaTG13) نشان می‌دهد که ۴ تا از این ۶ آمینواسیدهای کلیدی عینا مثل هم هستند. جالب‌تر آنکه وقتی ژنوم کرونایی که به تازگی پنگولین‌ها را آلوده کرده بود بررسی می‌کنیم، هر ۶ آمینواسید کلیدی عینا مثل همان آمینواسیدهای کرونای ۲۰۱۹ هستند. برای همین تصور می‌شود که پنگولین احتمالا همان حیوان واسطی بوده که کرونا را به انسان منتقل کرده است.

برگردیم به سوال ابتدای این متن در مورد احتمال دستکاری یا ایجاد این ویروس توسط انسان:
۱) اگر انسان کرونای ۲۰۱۹ را ساخته باشد، منطقی‌تر بود که ۶ آمینواسید مهم کرونای ۲۰۱۹ با کرونای ۲۰۰۳ یکی باشند، اما فقط یکی از آن‌ها مثل هم هستند.
۲) شباهت کلی بسیار زیاد (۹۶ درصدی) و تفاوت‌های جزیی بین پروتئین‌های S در کرونای ۲۰۱۹ با کرونای فعلی خفاش و پنگولین نشان می‌دهد به احتمال بسیار زیاد انتخاب طبیعی (natural selection) باعث شده که موثرترین ویروس دوام بیاورد و انسان را آلوده کند. می‌دانیم که S در کرونا سرعت تغییرات به نسبت بالایی دارد، برای همین احتمالا پروسه انتخاب طبیعی در حیوان واسط انجام شده و بعد ویروس به انسان منتقل شده است. البته احتمالی هم وجود دارد که انتخاب طبیعی و تغییرات مهم S در اولین انسان‌هایی که بیمار شده‌اند انجام گرفته باشد.
۳) برخی آمینواسیدهای مهم در کرونای ۲۰۱۹ طوری تغییر کرده‌اند که مولکول‌های قند (glycosylation) می‌توانند به آنها متصل شوند. این اتفاق می‌تواند باعث شود که سیستم ایمنی سخت‌تر ویروس را شناسایی کند و معمولا وقتی اتفاق می‌افتد که ویروس تحت فشار سیستم ایمنی است (selective pressure). بنابراین احتمالا این تکامل در بدن یک موجود زنده – انسان یا حیوان – اتفاق افتاده و تقریبا محال است که در آزمایشگاه و در آزمایش‌های سلولی به وجود آمده باشد، جایی که فشار سیستم ایمنی وجود ندارد.
۴)‌ پروتئین S در ویروس کرونا از دو قسمت تشکیل شده است: S1 و S2. کرونای ۲۰۱۹ یک توالی آمینواسیدی کوتاه اضافه بین S1 و S2 دارد که باعث می‌شود وقتی سلول آلوده شد S1 و S2 از هم جدا شوند. کرونای ۲۰۰۳ این ویژگی را نداشت. ما در حال حاضر نمی‌دانیم که این تغییر چطور باعث کمتر یا بیشتر شدن شدت و یا مسری‌بودن کرونای ۲۰۱۹ شده است.

این تفاوت ویروس فعلی با ویروس‌های قبلی هم ناشی از یک جهش تصادفی است، و با توجه به اینکه عواقب چنین تغییری شناخته شده نیست بسیار نامحتمل است که حاصل دستکاری انسانی باشد.
۵)‌ نکته آخر آنکه، اگر دستکاری ژنتیکی توسط انسان انجام شده بود، احتمالاً باید از یکی از ویروس‌های کرونای شناخته شده موجود برای مهندسی ژنتیکی آن استفاده می‌شد. اما داده‌های ژنتیکی در مورد کرونای ۲۰۱۹ به طور غیرقابل انکار نشان می‌دهند که ویروس جدید از هیچ کدام یک از ویروس‌های کرونای قبلی مشتق نشده است.

به طور خلاصه: شواهد علمی به وضوح نشان می‌دهند که ویروس کرونای جدید در طبیعت وجود داشته و دارد و از طریق مکانیسم انتخاب طبیعی تغییراتی جزئی کرده و به انسان منتقل شده است. با پیشرفت‌های تکنولوژی در قرن اخیر، اکوسیستم طبیعت کاملا تغییر کرده است. متاسفانه انسان‌ها حیوانات مختلف را – وقتی هنوز زنده هستند – در بازار کنار هم قرار می‌دهند و تقریبا هر حیوانی را می‌خورند. اکوسیستم جدید باعث به وجود آمدن یک زمینِ بازی جدید برای ظهور و تغییر ویروس‌های حیوانات و انتقال آن به انسان شده است، به ویژه RNAویروس‌ها که مستعد تغییرات ژنتیکی هستند. بعضی از این ویروس‌ها می‌توانند در چند روز حدود ۱٪ ژنومشان را عوض کنند. برای مقایسه، ۸ میلیون سال زمان برده که ۱٪ ژنوم انسان تکامل پیدا کند. بنابراین، اگر انسان‌ها به طور جدی رژیم غذایی و رفتارشان با طبیعت و حیوانات را تغییر ندهند، احتمالا در آینده به طور فزاینده‌ای شاهد ظهور ویروس‌های جدید خواهیم بود.

منبع: فیس بوک نویسنده