زیتون ـ شیوا نظرآهاری: درحالی که ویروس کرونا این روزها زندگی اکثریت مردم جهان را تحت تاثیر قرار داده است و در کشورهای بسیاری، مردم در حال تجربه عجیب‎ترین روزهای زندگیشان هستند، نیاز مردم به دریافت خدمات پزشکی رایگان و در دسترس، بیش از همیشه احساس می‌شود. در چنین شرایطی وجود یک نظام سلامت ناعادلانه که معمولا اقشار محروم جامعه تحت پوشش آن نیستند و به دلیل هزینه‎های بالای درمان و نداشتن بیمه، امکان رسیدگی سریع به وضعیت سلامتی‏شان را ندارند و در نتیجه درمانشان با تأخیر انجام می‌شود، خود عاملی است برای اینکه کنترل این ویروس و تلاش برای عدم شیوع آن با بن‌بست مواجه شود.

در حال حاضر در بسیاری از کشورهای درگیر با ویروس کرونا اعم از ایران، ایتالیا، اسپانیا و قبل‌تر چین شمار بالای مبتلایان به این ویروس و نیاز آنان به دریافت خدمات درمانی فوری، لزوم دسترسی همگان به خدمات درمانی رایگان را بیش از گذشته نشان داد. در ایران سخنگوی وزارت بهداشت گفته است که کلیه هزینه‌های درمان بیماران مبتلا به کرونا با دولت است و هیچ هزینه شخصی از افراد دریافت نمی‌شود،  حسن روحانی هم اعلام کرد که نود درصد هزینه‏های این بیماران برعهده دولت است، هرچند برخی از گزارش‎ها و روایت‏ها در شبکه‌های اجتماعی نشان می‎دهد که در برخی از بیمارستان‏های خصوصی، هزینه‌هایی از افراد اخذ شده اما به نظر می‌رسد درصد بالایی از مبتلایان به کرونا در ایران خدمات درمانی رایگان دریافت کرده‏اند.

هزینه‏ بالای خدمات درمانی به خصوص در سال‏های اخیر و پس از تحریم‏های سخت علیه ایران یکی از بزرگترین مشکلات اقشار کمتر برخوردار جامعه بوده است. معاون کل وزارت بهداشت خرداد پارسال از کاهش مراجعه مردم به مراکز درمانی به دلیل گرانی خبر داده و گفته بود«حدود ۳۰ درصد بار مراجعات به داروخانه‌ها بدون داشتن نسخه و بدون مراجعه مجدد به پزشک است تا از این طریق بتوانند هزینه‌های خود را کاهش داده و پول ویزیت را پرداخت نکنند؛ اینها نشانه‌های نگران‌کننده‌ای است. در سال ۱۳۹۷ هم نشانه‌های اولیه کاهش بار مراجعه مردم دیده شد». طبق اصل ۴۳ قانون اساسی تامین نیازهای اساسی برای همه مردم که بهداشت و درمان را نیز شامل می‏شود به عهده دولت است، اما در سال‏های گذشته علاوه بر تحریم، خصوصی‎سازی خدمات بهداشتی و درمانی، دسترسی درصد زیادی از مردم به این خدمات را ناممکن کرده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که تنها در فاصله چهار ساله بین سال‌های ۹۳ تا ۹۷ و از طریق تبدیل خدمات عمومی به خصوصی و پولی‌سازی، درآمد دولت از خدمات بهداشتی و درمانی ۱۵۳درصد افزایش داشته است.

در حال حاضر در بسیاری از کشورهای درگیر با ویروس کرونا اعم از ایران، ایتالیا، اسپانیا و قبل‌تر چین شمار بالای مبتلایان به این ویروس و نیاز آنان به دریافت خدمات درمانی فوری، لزوم دسترسی همگان به خدمات درمانی رایگان را بیش از گذشته نشان داد.

در آبان ماه ۹۸ طرح بیمه اجباری سلامت، قرار بود هفت میلیون نفری را که هیچ بیمه درمانی ندارند تحت پوشش بیمه پایه قرار دهد. بیمه‏ای که البته بنا نیست برای همه رایگان باشد و هرکس با توجه به دهک درآمدی‎اش می‌بایست سهمی از حق بیمه را پرداخت کند.

در ایتالیا که این روزها بیشترین رقم مرگ و میر بیماران مبتلا به کرونا را داراست و در حال سپری کردن سخت‎ترین روزهایش پس از جنگ جهانی دوم است، خدمات درمانی رایگان در دسترس مبتلایان به ویروس کرونا قرار دارد.

در تایوان سخنگوی دولت این کشور با ستایش از سیستم بیمه همگانی، آن را یکی از دلایل مهار موفقیت‌آمیز ویروس کرونا در کشورش دانسته و گفته: «بیمه خدمات درمانی در تایوان اجازه می‌دهد تا همه بدون ترس از اینکه صورتحساب بیمارستانشان چقدر می‎شود، در صورت مشاهده علائم ویروس کرونا، به بیمارستان رفته و تحت درمان قرار گیرند.»

مورد آمریکا

در آمریکا هم که آمار مبتلایان به سرعت در حال افزایش است، چند روز پیش ترامپ دستوری را صادر کرد که تست کرونا بطور رایگان برای افراد انجام خواهد شد، با این‏حال این دستور مراقبت‏های پزشکی را شامل نمی‎شود و پرداخت هزینه‏های بیمارستان و مراقبت پزشکی برعهده بیماران خواهد بود. در آمریکا سی میلیون نفر بیمه ندارند و پیش‌بینی می‌شود که با توجه به بحران اقتصادی پیش رو و بیکاری فزاینده در ماه‌های آتی بر شمار افراد بدون بیمه بازهم افزوده شود. در حال حاضر این نگرانی وجود دارد که هزینه‌های بالای بهداشت و درمان، مردم را از مراجعه به مراکز درمانی برای پیگیری وضعیت سلامتی‌شان باز دارد. هرچند که تاکنون در واشنگتن‌دی‌سی و ایالت مریلند اعلام شده که خدمات درمانی برای مقابله با این ویروس رایگان خواهد بود، اما در سایر ایالات آمریکا ترس از هزینه‌های سرسام‌آور مراکز درمانی هنوز پابرجاست.

تایم در مطلبی که روز بیست و یک مارس منتشر کرده با اشاره به بیمه همگانی که یکی از شعارهای اصلی کمپین انتخاباتی برنی سندرز است، نوشته که شاید سندرز بازنده انتخابات شود اما ویروس کرونا باعث شد تا شعار و هدف اصلی او بیشتر از هر زمانی زنده باشد.

تایم در مطلبی که روز بیست و یک مارس منتشر کرده با اشاره به بیمه همگانی که یکی از شعارهای اصلی کمپین انتخاباتی برنی سندرز است، نوشته که شاید سندرز بازنده انتخابات شود اما ویروس کرونا باعث شد تا شعار و هدف اصلی او بیشتر از هر زمانی زنده باشد.

با افزایش آمار مبتلایان به ویروس در آمریکا و بحث همیشگی بالا بودن هزینه درمان، حالا مردم بیش از هر زمان دیگری به لزوم دسترسی رایگان به خدمات بهداشتی و درمانی پی برده‌اند. با این وجود برخی با پیش کشیدن نمونه ایتالیا ادعا می‌کنند که سیستم خدمات درمانی عمومی در چنین زمانه‏ای نمی‌تواند چندان کمکی به وضعیت سلامت جامعه کند. آنها از جهتی درست می‌گویند، از این نظر که این سیستم نمی‌تواند جلوی ورود ویروس را بگیرد، با این حال بحث بر سر این است که وجود یک برنامه ملی بهداشتی با تخصیص اعتبارات لازم و مدیریت یکپارچه می‌تواند در مواقع بحران به کمک سیستم درمانی بیاید. گاردین در مطلبی با اشاره به همین مساله نوشته است که سازمان‌های بهداشت عمومی و نه سیستم مراقبت‌های پزشکی هستند که می‌بایست در خط اول مقابله با ویروس‌ها و بیماری‌های همه‌گیر خدمت کنند.

از طرف دیگر توجه به این نکته نیز ضروری است که به باور بسیاری یکی از دلایل آمار مرگ و میر بالا در ایتالیا مسن بودن جمعیت این کشور و اقدام دیرهنگام دولت برای قرنطینه شهرها بوده است، امری که باعث شد سیستم درمانی این کشور با وضعیتی بی‌سابقه روبرو شود.

کرونا و ضروررت سالم ماندن «همه» 

در این شرایط، توجه و مبارزه برای رویکردهایی که سلامت همه اعضای جامعه را تضمین کند، باید بیشتر از همیشه مورد توجه قرار گیرد. اختصاص منابع به سیستم سلامت و بهداشت در راستای پیشگیری از شیوع بیماری‎های قوی‏تر در آینده، مساله‎ای است که توسط بسیاری از متخصصان مورد تأکید قرار گرفته است. در بسیاری از کشورها واگذاری مساله بهداشت و درمان به شرکت‌های بیمه موجب شده است که این شرکتها برای سود بیشتر تنها به بخش پرداخت هزینه‌های درمان بیمه‌شدگان بپردازند و هیچ مشارکت و سرمایه‌گذاری‎ای در تحقیقات پزشکی انجام ندهند.

ویروس کرونا به خوبی نشان داده است که سلامت ما چطور به هم وابسته است، که چطور عدم دسترسی به مراقبت‏های بهداشتی نه تنها سلامت افراد بیمه‏نشده را به خطر می‌اندازد بلکه سلامت دیگر اعضای دارای بیمه جامعه را نیز مورد تهدید قرار می‏دهد.

ویروس کرونا به خوبی نشان داده است که سلامت ما چطور به هم وابسته است، که چطور عدم دسترسی به مراقبت‏های بهداشتی نه تنها سلامت افراد بیمه‏نشده را به خطر می‌اندازد بلکه سلامت دیگر اعضای دارای بیمه جامعه را نیز مورد تهدید قرار می‏دهد. این ویروس همچنین به روشنی نشان می‌دهد که چرا برخورداری برابر از مراقبت‏های بهداشتی هرگز نباید یک فرصت و انتخاب فردی باشد که تنها به افراد مرفه و شاغل جامعه برسد بلکه باید به مثابه امری عمومی و لازم برای امنیت جمعی در نظر گرفته شود چراکه وقتی سیستم بهداشتی به دلیل شیوع ویروس کرونا دچار فروپاشی شود، این فروپاشی برای همه خواهد بود نه فقط برای کسانی که بیمه ندارند یا بیمه دارند.

از طرف دیگر با وجود اینکه در این زمان خاص، ویروس تهدیدی جدی برای منافع اقتصادی و زندگی افراد حاضر در قدرت ایجاد کرده است، اما مانند همیشه بزرگترین خطر برای افراد آسیب‌پذیر، حاشیه‌نشین و محروم جامعه است. افراد سالخورده، زندانیان و کسانی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری نسبت به دیگران دارند. ترس و وحشتی که این روزها در میان افراد قدرتمند بوجود آمده است، برای کسانی که از خدمات بیمه و دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی برخوردار نبوده‌اند وحشتی آشناست. این واقعیت که حقانیت ما برای برخورداری از یک زندگی سالم به طور اساسی به سلامتی دیگران وابسته است حالا دیگر باید برای همه فارغ از قدرت، ثروت و یا امتیازشان اثبات شده باشد.

 بیمه همگانی و دسترسی رایگان به خدمات بهداشتی و درمانی، مطالبه بزرگی است که می‌تواند از پس این روزگار قرنطینه و قحطی و بیماری بیرون بیاید. مطالبه‏ای واحد برای تمام مردم جهان با اعتقاد به این اصل اساسی که هیچ دلیلی وجود ندارد که حتی یک نفر از ما به دلیل عدم دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی به خاطر نداشتن بیمه، رنج بکشد.