سیاست ترکیه در قبال کرونا؛ پنهان‌کاری یا شفافیت؟

زیتون- مینا مصطفوی: با شیوع کووید ۱۹ در سراسر دنیا، کشورهای زیادی با بحران کرونا مواجه شده‌اند. ترکیه، همسایه غربی ایران نیز پس از سه هفته از آغاز شیوع این ویروس در ایران، اولین مبتلایان خود را در کشور اعلام کرد. فخرالدین کوجا، وزیر بهداشت ترکیه در عموم سخنرانی‌هایش بر عملکرد بهتر این کشور نسبت به کشورهای همسایه تاکید داشته و می‌گوید ترکیه مانند کشورهای همسایه نخواهد شد. به نظر می‌رسد وزیر بهداشت ترکیه به سیاست لاپوشانی جمهوری اسلامی در پنهان کردن تعداد مبتلایان در ابتدای شیوع این ویروس و دادن آمار نادرست اشاره دارد که منجر به گسترش ویروس در کل کشور ایران شد. اما همان‌طور که در گزارش نیز اشاره خواهد شد به‌نظر می‌رسد سیاست عمومی ترکیه نیز بر خلاف اظهارات مقاماتش، هم‌راستا با سیاست ایران یعنی پنهان‌کاری در زمینه زمان و میزان ابتلا به کروناست.

عملکرد دولت ترکیه در شروع بحران کرونا در این کشور

فخرالدین کوجا، وزیر بهداشت ترکیه، اولین مورد ابتلای به ویروس کووید ۱۹ را در اولین ساعات بامداد چهارشنبه، ۲۱ اسفند ۹۸ به طور رسمی اعلام کرد. هرچند از ابتدای شیوع این بیماری در ایران، اخبار ضد و نقیضی مبنی بر ابتلای چندین شهروند ترکیه در سایت‌های خبری غیررسمی و شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد، اما مقامات این کشور هم‌چنان اصرار داشتند که مورد ابتلای به کووید ۱۹ هنوز در ترکیه مشاهده نشده و دولت ترکیه با اتخاذ تدابیر پیشگیرانه از قبیل بستن مرزهای زمینی و هوایی خود با ایران در ۴ اسفند ۹۸، در این‌باره کاملا شفاف عمل کرده است.

این در حالی‌ست که روزنامه سوزجو در ۶ اسفند ۹۸ نوشت: با توجه به آمار سازمان گردشگری، در ژانویه ۲۰۲۰، تعداد ۱۲۰ هزار و ۵۲۷ ایرانی از مرزهای زمینی و هوایی به ترکیه وارد شده‌اند که با توجه به دوره نهفتگی ۲ الی ۱۴ روزه این بیماری، احتمال وجود مبتلایان و گسترش این ویروس در ترکیه بسیار بالا است.

به‌نظر می‌رسد سیاست عمومی ترکیه نیز بر خلاف اظهارات مقاماتش، هم‌راستا با سیاست ایران یعنی پنهان‌کاری در زمینه زمان و میزان ابتلا به کروناست

یک روز قبل از اعلام رسمی اولین مورد ابتلا در ترکیه، وزیر بهداشت این کشور با اشاره به احتمال وجود مبتلایان گمنام و ناشناخته، مدعی شد ایران ضمن تعلل در اعمال قرنطینه، بیماری را در منطقه گسترش داده است. نوشین منگو، روزنامه نگار و خبرنگار سابق سی ان ان ترکیه، همان روز ، با اشتراک گذاری مصاحبه وزیر بهداشت در صفحه توییتر خود گفت: «آیا نبود حتی یک مورد ابتلا در کشور به دلیل نقص کیت‌های داخلی نیست؟». توییت این خبرنگار در فضای مجازی با واکنش‌های مختلفی روبرو شد و نهایتا یک روز پس از این توییت اولین مورد مبتلا به کووید ۱۹ رسما توسط وزیر بهداشت این کشور اعلام شد.

از همان ابتدای اعلام رسمی اولین مبتلایان به کرونا، تدابیر زیادی از قبیل تعطیلی مدارس، به تعویق افتادن بازگشایی فصل توریسم، قرنطینه حجاج بازگشته به وطن در ۱۵ مارس و قرنطینه شهروندان ترک مقیم اروپا و ایران که به این کشور بازگشتند اعمال شد. در روزهای اخیر نیز قرنطینه برخی از شهرها، تعطیلی دادگاه‌ها، فروشگاه‌های بزرگ، مراکز تفریحی، دیسکوها، رستوران‌ها و حتی ساحل‌های تفریحی و منع رفت و آمد بین شهری نیز در دستور کار قرار گرفت.

علی‌رغم این‌که مردم ترکیه تدابیر اتخاذ شده را کافی نمی‌دانند و در رسانه‌های اجتماعی خواهان اعلام وضعیت فوق‌العاده و اعمال قرنطینه اجباری برای همه شهرها هستند اما رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری این کشور و فخرالدین کوجا، وزیر بهداشت مدام بر «قرنطینه داوطلبانه» و لزوم حفظ فاصله اجتماعی تاکید می‌کنند.

شفافیت دولت ترکیه در اعلام مبتلایان و جان‌باختگان

با اعلام ابتلای سوران قربانی، یکی از خبرنگاران شبکه خبری ایران‌اینترنشنال در تاریخ ۲۴ اسفند ۹۸ به کرونا، زوایای پنهان و جدیدی از کوتاهی کادر درمانی، نقص کیت‌های تست کرونا و نادرست بودن آمار رسمی مبتلایان در این کشور روشن شد. طبق گفته‌های این خبرنگار که برای پوشش اخبار پناهجویان آواره در مرز ترکیه و یونان به منطقه پازارکوله رفته بود، ویدر حین ماموریت بیمار شده و پس از آن‌که بدحال می‌شود به بیمارستان مراجعه می‌کند، اما تستی که از وی گرفته می‌شود منفی اعلام شده و درنهایت چند روز بعد، زمانی که به انگلیس بازمی‌گردد با انجام تست مجدد متوجه می‌شود که مبتلا به کرونا است. این خبر در حالی منتشر شد که مقامات ترکیه تا آن تاریخ، تنها ۵ مورد ابتلا را به طور رسمی اعلام کرده بودند.

دیلک تاهتالی، یکی از قربانیان کووید ۱۹ و خواهرزاده رامیز توپال، نماینده مجلس ترکیه از حزب جمهوری خواهان خلق ترکیه (ج‌ه‌پ) در دوره بیست و چهارم است. او در ۶ فروردین ۹۹ جان خود را بر اثر ابتلا به کرونا از دست داد در حالی‌که در تاریخ ۱۷ اسفند، یعنی ۴ روز قبل از اعلام رسمی آمار مبتلایان به کرونا در این کشور، در صفحه توئیتر خود نوشته بود که دارای علائم کرونا است. شایان ذکر است در همان تاریخ ۱۷ اسفند که دیلک تاهتالی علایم کرونای خود را در صفحه توییترش نوشته بود، پلیس امنیت ترکیه اعلام کرد هرکس در فضای مجازی اخبار غیرواقعی در مورد کرونا منتشر کند مورد تعقیب قضایی قرار گرفته و بازداشت خواهد شد.

در همین رابطه، ولی آق بابا، معاون حزب جمهوری‌خواهان خلق ترکیه (ج‌ه‌پ) و نماینده شهر مالاتیا در مجلس این کشور، روز ۱۰ فروردین ۹۹، ضمن انتشار تصاویری از سایت درگاه دولتی ترکیه به نام E-devlet در صفحه توئیتر خود، مدعی‌ شد دولت اردوغان در اعلام جان‌باختگان و مبتلایان به کرونا پنهان‌کاری کرده و آمار منتشر شده توسط وزیر بهداشت نادرست است.

بنابر ادعای ایشان، تنها در تاریخ ۲۸ مارس ۲۰۲۰ (۹ فروردین ۹۹)، فقط در شهر استانبول، نزدیک به ۲۰ نفر جان خود را بر اثر ابتلا به کرونا از دست داده‌اند اما وزیر بهداشت آمار فوتی‌ها را برای کل کشور در آن تاریخ، ۱۶ نفر اعلام کرده است. تنها دقایقی پس از نشر این توئیت، بخش اعلام فوتی‌های شهر استانبول در این سایت از دسترس خارج و برای شهرهای دیگر جزئیات علت فوت از روی نمودار حذف شد.

با توجه به داده‌های فوق و اخبار غیررسمی منتشر شده به نظر می‌رسد آمار مبتلایان و قربانیان کرونا در ترکیه بالاتر از آمارهای رسمی اعلام شده باشد و دولت ترکیه نیز به دلایل سیاسی-حزبی و هم‌چنین اقتصادی از اعلام آمار واقعی خودداری می‌کند.

کرونا چه تاثیراتی بر ترکیه گذاشتهاست؟

شاید بزرگترین تاثیر شیوع کرونا در دنیا، بر اقتصاد کشورهایی بوده که مشغول جدال با این بحران هستند. تعطیلی بسیاری از بیزنس‌ها، اخراج کارگران، دورکاری کارمندان دولتی، بسته شدن مرزها، انزوای شهرها و ایزوله‌ خانگی منجر به رکود اقتصادی شدیدی در بسیاری از کشورها شده است.

در ترکیه نیز علاوه بر موارد ذکر شده، شیوع این پاندمی بیشترین تاثیر خود را بر بزرگترین منبع درآمد ترکیه یعنی صنعت توریسم و گردشگری این کشور گذاشته است. درآمد حاصله از بخش توریسم در این کشور، در سال ۲۰۱۹، به رقم ۳۴ میلیارد و ۵۲۰ میلیون و ۳۳۲ هزار دلار رسیده بود و پیش‌بینی می‌شد در سال ۲۰۲۰ این رقم به ۴۰ میلیارد دلار برسد. اما محمد نوری ارسوی، وزیر فرهنگ و گردشگری ترکیه، در ۲۱ اسفند ۹۹، ساعاتی پس از اعلام اولین مورد ابتلا به کرونا در این کشور، پس از برگزاری جلسه فوری با وزرای بهداشت و وزیر بازرگانی اعلام کرد فصل بازگشایی مناطق توریستی که معمولا از ماه مارس انجام می‌شد به آخر ماه آوریل موکول شده است. ایشان در مصاحبه جدید خود در تاریخ ۱۴ فروردین ۹۹ اعلام کرد تعویق فصل بازگشایی مناطق توریستی یک ماه دیگر تمدید و بازگشایی در اواخر ماه می انجام خواهد شد.

بنابر جدول آماری سایت هتلداران ترکیه، این کشور در ماه فوریه ۲۰۲۰ یکی از کمترین میزان گردشگران را در سال‌های اخیر تجربه کرده و تعداد ورود و خروج مسافران در ماه فوریه ۲۰۲۰ نسبت به سال گذشته منفی ۴۹% بوده است. کارشناسان اقتصادی در ترکیه خاطرنشان کرده‌اند که اگر بحران کرونا تا ماه ژوئن پایان نیابد این کشور دچار افت اقتصادی شدیدی خواهد شد.

از طرف دیگر، ترکیه در حال حاضر علاوه بر رکود اقتصادی و بحران کرونا با نرخ بالای بیکاری، مسئله حل نشده پناهجویان و درگیری‌های ادلب نیز مواجه است.

اگر کووید ۱۹ را ویروسی سیاسی تلقی کنیم، این ویروس بزرگترین تاثیر خود را بر سیاست ترکیه خواهد گذاشت. آیا کرونا فرصتی برای حزب جمهوری خواهان خلق ایجاد خواهد کرد؟ آیا دولت اردوغان با توسل به سیستم بهداشت و درمان خود قادر به احیای محبوبیت دوباره این حزب خواهد شد؟ پاسخ تمام این سوالات در هفته‌های آینده و در گرو تدابیری‌ست که دولت تا به‌اکنون اتخاذ کرده است.