مجلسِ دوران کرونا

زیتون ـ سحر نصیری: نمایندگان مجلس پس از ۴۲ روز تعطیلی روز ۱۸ فروردین بر سر کار رفتند و با طرح تعطیلی کار کارمندان دولت به مدت یک ماه مخالفت کردند. در این جلسه همچنین نمایندگان خود فاصله با یکدیگر را رعایت نکردند تا آن جا رییس جلسه علنی به آنان تذکر داد.

تعطیلی مجلس و عدم انجام اقدامی در مدت تعطیلات حجتی دیگر بود برای افرادی بود که مجلس را در ساختار جمهوری اسلامی نهادی فرمایشی می‌خوانند. نمایندگان مجلس در این مدت حتی در مورد کرونا در حوزه انتخابیه خود نیز به ندرت سخن گفتند. حتی در میان نمایندگان استان‌هایی مانند قم، مازندران، گیلان،  خراسان ضوی، اصفهان، البرز و گلستان که  بیشترین تعداد قربانیان کرونا را داشته اند نیز تعداد نمایندگانی که اظهارنظر کردند از انگشتان دست نیز کمتر بود. گویا نمایندگان مجلس شیوع کرونا را فرصت مناسبی برای استراحت خود پس از رقابت‌های انتخاباتی می‌دانستند. در این مدت حتی برخی نمایندگان جنجالی مجلس مانند جواد کریمی قدوسی نیز در سکوت کامل به سر بردند.

در این میان هر سه نماینده قم، شهر اصلی شیوع کرونا در ایران نیز به کرونا مبتلا شدند. نمایندگان مجلس دهم و منتخبان مجلس یازدهم اما چندان نمی توانند به پنهانکاری دولت در کرونا معترض باشند چرا که برگزاری انتخابات مجلس نیز با پنهانکاری درباره شیوع کرونا همراه بود و مقامات فقط بعد از ۲۲ بهمن و یک روز پیش از انتخابات شیوع کرونا را علنی کردند.

مجلس اولین مراکز حاکمیتی در ایران بود که پس از اعلام رسمی ورود کرونا به ایران هم زمان با مدارس، در حالیکه بسیاری از مراکز عمومی و دولتی ساعت کار عادی داشتند، تعطیل شد. این تعطیلی زود هنگام آن هم در زمانی که کشور در آغاز بحران نیاز به مدیریت جامع‌تری را احساس می کرد نه تنها خشم و نارضایتی عمومی را درپی داشت بلکه صدای برخی از نمایندگان را نیز درآورد. تا جایی که ۴۲ عضو فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای به رییس مجلس خواستار برگزاری جلسات مجلس با قید فوریت و در اسرع وقت شدند. حاجی بابایی رئیس فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس نیز با غیرعادی دانستن تعطیلی مجلس گفت: معتقدم دست ها و اراده‌هایی خواسته یا ناخواسته درصدد است که مجلس تعطیل شود و نتواند نقش حیاتی خود را ایفا کند. هر چند در میان منتقدان درباره «حیاتی بودن» نقش مجلس در صورت باز بودن هم، با توجه به سابقه آن تردید وجود دارد.

نمایندگان مجلس پس از ۴۲ روز تعطیلی روز ۱۸ فروردین بر سر کار رفتند و با طرح تعطیلی کار کارمندان دولت به مدت یک ماه مخالفت کردند. در این جلسه همچنین نمایندگان خود فاصله با یکدیگر را رعایت نکردند تا آن جا رییس جلسه علنی به آنان تذکر داد.

البته سخنگوی هیئت رئیسه مجلس از برگزاری سه نشست مجازی نمایندگان در این بین خبر داده بود اما بنابر اظهارات نمایندگان، هیج کدام از این جلسات نتوانسته بود حتی حدنصاب لازم را کسب کند. 

اولین جلسات علنی مجلس، هیاهو برای هیچ

اولین جلسه علنی سال ۹۹ مجلس در حالی با حدود ۲۰ دقیقه تاخیر آغاز شد که رییس مجلس، علی لاریجانی به دلیل ابتلا به کرونا در جلسه حضور نداشت. پزشکیان، نایب رئیس مجلس ضمن انتقاد از بی‌توجهی دولت در اجرای قانون مدیریت بحران گفت: اگر چه که این قانون را در شهریور ماه سال گذشته به تصویب رسانده و به دولت ابلاغ کردیم، اما مشخص نیست که چرا دولت در جریان بحران کرونا در اجرای این قانون قصور کرد. وی خطاب به نماینده دولت تاکید کرد: دولت باید تا هفته آینده برنامه ملی مبارزه را به مجلس ارائه کرده تا اینگونه نباشد که هر روز یک تصمیم بگیریم.

نمایندگان مجلس با مغایرت طرح سه فوریت تعطیلی یک ماهه کشور با اصول قانون اساسی موافقت کردند و این طرح از دستور کار مجلس خارج شد.

نمایندگان مجلس همچنین با مغایرت طرح سه فوریت تعطیلی یک ماهه کشور با اصول قانون اساسی موافقت کردند و این طرح از دستور کار مجلس خارج شد. این طرح که به پیشنهاد حدود ۸۰ نفر از نمایندگان برای جبران غفلت چند هفته‌ای رخ داده در مبارزه با کرونا ارائه شده بود، در کل کشور بر پایه‌ی استفاده از ظرفیت اصل ۷۹ قانون اساسی کلیه‌ی مراکز دولتی، عمومی و خصوصی به مدت یک‌ماه از زمان تصویب این قانون تعطیل اعلام می‌شد. تأمین مایحتاج دهک‌های پایین جامعه و واریز حقوق کامل دوماهه برای تمامی آن‌ها به‌صورت پیش‌تراکنش و واریز کمک معیشتی دو ماهِ پیشِ رو برای افراد تحت پوشش کمیته‌ی امداد و بهزیستی، نیز از مواردی بود که در این طرح در نظر گرفته شده بود.

استفاده از منابع حاصل از اخذ مالیات از خودروها و خانه‌های لوکس با مبلغی حدود ۲۰ تا ۲۵ هزار میلیارد تومان، برداشت یک میلیارد یورو از صندوق ذخیره ارزی با حکم رهبری و کاهش مصرف سوخت، از جمله منابع مالی اجرایی شدن این طرح بود، اما در نهایت این طرح با اخطار قانون اساسی مبنی بر مغایرت با اصول قانون اساسی از دستور کار مجلس خارج شد.

اگرچه واکنش‌های مجلس‌نشینان در مواجهه با این بحران بسیار متفاوت بود، اما همگی در یک نکته مشترک بود: استفاده از زبان اخلاقی و توصیه ای به جای الزامات قانونی.

بهرام پارسایی، نماینده شیراز در مجلس خواستار استخدام نیروی پزشکی و پرستار جهت کاهش فشار روی کادر درمان، در شرایط شیوع ویروس کرونا شد. وی با تاکید بر اینکه نباید آمار غلط از سوی مسئولان ارائه شود، عنوان کرد: اعلام وجود ۲۰ هزار تخت خالی بیمارستانی در کشور یک موضوع واهی است و نباید باعث شد قشر مردد جامعه ویروس کرونا را جدی نگیرد.

از سوی دیگر کاظم زاده، نماینده دهلران طرح اجرای قرنطینه کشور را یک نوع خودکشی از ترس مرگ دانست و با اشاره به صحبت‌های سرپرست مرکز پژوهش های مجلس در رابطه با تاثیر مشاغل از ویروس کرونا، گفت: به صورت مستقیم و غیرمستقیم حدود ۱۸‍.۵ درصد مشاغل از این ویروس متاثر هستند بنابراین دلیلی ندارد ۸۱.۵ درصد باقیمانده را تعطیل کنیم. این موضوع مخالف فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص جهش تولید است.

عزیزی، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس بهترین شیوه برای قطع زنجیره انتقال ویروس کرونا را پیشگیری عنوان کرد و گفت: برای موفقیت در این زمینه باید همانند چین نظامی عمل کنیم. باید با رفتاری نظامی خروج مردم از منازل را ممنوع و آذوقه آنها را تأمین کرد، ما نیز باید در ایران معیشت کارگران را تأمین و از خروج آنها از منزل جلوگیری کنیم. عزیزی با بیان اینکه چین با یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون جمعیت توانست ویروس کرونا را کنترل کند، افزود: به طور قطع ما با ۸۰ میلیون جمعیت امکان کنترل آن را خواهیم داشت، به طور مثال ما در روز سیزده به در توانستیم با کنترل شرایط مردم را در خانه‌ها ماندگار کنیم.

اگرچه واکنش های مجلس نشینان در مواجهه با این بحران بسیار متفاوت بود، اما همگی در یک نکته مشترک بود: استفاده از زبان اخلاقی و توصیه ای به جای الزامات قانونی.

اما ناهید تاج‌الدین، نماینده اصلاح‌طلب مجلس شورای اسلامی معتقد است تسهیلاتی که دولت برای جبران تبعات اقتصادی کرونا در نظر گرفته کافی نیست و این مساله می‌تواند اشتغال ۱۱ میلیون کارگر قرارداد موقت را به خطر بیندازد و شاهد اخراج کارگران باشیم. به گفته او این وضعیت می‌تواند به جنبش کارگری دامن بزند و «امنیت اقتصادی» را مخدوش کند. ناهید تاج‌الدین گفته است: «اگر از تبعات اقتصادی کرونا غافل شویم، ممکن است پس از کرونا شاهد شکل‌گیری جنبش‌های کارگری جدید و مخدوش شدن امنیت اقتصادی باشیم.»

در جلسه علنی روز دوم نیز سخنگوی هیات رئیسه مجلس از تداوم برگزاری جلسات آتی صحن و کمیسیون‌ها به صورت حضوری تا پایان دوره دهم خبر داد. عباسی با بیان اینکه کمیسیون‌های تخصصی مجلس به تناسب ماموریت‌های خود جلساتی را سه‌شنبه و چهارشنبه هفته آینده خواهند داشت، گفت: کمیسیون اقتصادی قرار شد با وزیر اقتصاد، دارایی، رئیس بانک مرکزی و دستگاه های مرتبط با مبارزه با کرونا جلسه داشته باشد تا درباره فعالیت های اقتصادی لازم در این شرایط و نحوه مدیریت منابع تصمیماتی اتخاذ کنند. کمیسیون آموزش و تحقیقات نیز جلسه ای با وزرای آموزش و پرورش و علوم خواهد داشت تا شرایط برگزاری کلاس و آزمون ها و کنکور را بررسی کنند. عضو کمیسیون عمران مجلس نیز، از ورود این کمیسیون به موضوع عدم تعلیق بازپرداخت اقساط تسهیلات مسکن خبر داد و گفت: قطعا این مسئله در نشست آتی این کمیسیون با حضور مسئولان مربوطه مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.

ورود مجلس به بحران کرونا، از انکار تا انتشار فیلم

واکنش مجلس نسبت به وجود ویروس کرونا در کشور، تا یک هفته قبل از اعلام تعطیلی‌اش در ششم اسفندماه ۹۸ تا اطلاع ثانوی،  همراه با انکار و تحت تاثیر تبلیغات برای حضور مردم در انتخابات یازدهمین دوره مجلس بود.

بشیر خالقی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در ۲۳ بهمن در مصاحبه‌اش با  خانه ملت در مورد نگرانی‌ها ی ناشی از ادامه پروازهای هواپیمایی ماهان به چین، با صراحت اعلام کرده بود جای هیج نگرانی وجود ندارد: هنگام ورود گردشگران و مسافران خارجی به ویژه از مبدا چین به کشور، تمامی اقدامات و بررسی‌های لازم انجام می‌شود.  برقراری محدودیت‌های شدید برای ورود گردشگران چینی به ایران، صنعت گردشگری کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از طرفی تمامی جمعیت چین به این بیماری مبتلا نبوده و شدید ترین اقدامات هم در خود این کشور برقرار است و جای هیچ نگرانی وجود ندارد.

شاید اولین واکنش رسمی مجلس به شیوع کرونا را در بتوان در تماس تلفنی سی‌ام بهمن علی لاریجانی، رییس مجلس با وزیر بهداشت و گزارش در خصوص دو مورد ابتلای قطعی به کرونا درشهرستان قم جستجو کرد.

اما یک روز پس از برگزاری انتخابات، فلاحتی عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با انتقاد از نبود شفافیت در خصوص جدی بودن شیوع ویروس کرونا با تأکید بر اینکه نباید هر موضوع بهداشتی، اجتماعی و فرهنگی را تبدیل به معضلی امنیتی کرد، گفت: تمام دنیا در این راستا تلاش می‎کنند که همه موضوعات امنیتی خود را اجتماعی و فرهنگی و آن را حل و فصل کنند ولی اقدامات در ایران کاملا برعکس بوده است. وی همچنین خواستار تعطیلی مدارس تا ۱۵ فروردین شد.  در جلسه غیرعلنی ۵ اسفند  مجلس با حضور وزیر بهداشت، اعلام شد که تقریبا ۴۷ مورد در سراسر کشور مبتلا به ویروس کرونا تشخیص داده شدند که منجر به فوت ۱۲ نفر شده است.

محمود صادقی، اولین نماینده‌ای بود که با ارسال فیلمی از خود از ابتلای قطعی‌اش به ویروس کرونا خبر داد. بلافاصله پس از انتشار این ویدیو ذوالنور نماینده قم نیز در ویدیوی دیگری اعلام کرد تست کرونایش مثبت اعلام شده است. پس از آن، محمدعلی وکیلی، عضو هیات رییسه مجلس در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «طبق اطلاع از تست کروناویروس سی نفر از همکاران در مجلس شورای اسلامی، تاکنون نتیجه اعلان شده‌ چهار نفر مثبت است.»

ایسنا نیز از دمای بالا و تب در امیرآبادی، نماینده قم در بدو ورود وی به مجلس نوشته بود: حتی گزارش شد که به وی توصیه شده بود وارد صحن نشود و قرنطینه شود، اما او قبول نکرده است. وی به‌ دلیل نامساعد بودن حالش، مجبور به ترک مجلس شد و پس از آن صندلی او ضدعفونی شد. با این حال این نماینده ابتلای خود به کرونا را رد کرد و در واکنش به ضدعفونی کردن صندلی‌اش در مجلس نیز گفته بود:‌ «غلط کردند همچین کاری کردند. اشتباه کردند، به من چه مربوط است.»

از رد کلیات بودجه به دلیل کرونا تا حکم حکومتی

بودجه ۹۹ یکی دیگر از مواردی بود که از رد تا تصویب شتابزده اش، به شدت تحت تاثیر فضای ناشی از بحران کرونا قرار گرفت. یکی از نمایندگان مجلس در مصاحبه ای با ایسنا فاش کرده بود که نمایندگان از ترس شیوع بیماری کرونا کلیات بودجه را رد کردند، چرا که در  غیر این صورت جلسات مجلس هر روز در دو شیفت ادامه پیدا می‌کرد. مسعود پزشکیان، که ریاست جلسه علنی آن روز را برعهده داشت بررسی آن را موکول به تشکیل مجلس بعدی کرد. یوسف‌نژاد، عضو هیات رییسه مجلس هم به ایسنا گفته بود، با توجه به رای مخالف مجلس شورای اسلامی به کلیات لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ دولت باید لایحه جدید به مجلس ارائه کند و با توجه به کمبود وقت احتمال نیاز به چند دوازدهمی بودجه ارائه شود.

یکی از نمایندگان مجلس در مصاحبه ای با ایسنا فاش کرده بود که نمایندگان از ترس شیوع بیماری کرونا کلیات بودجه را رد کردند، چرا که در  غیر این صورت جلسات مجلس هر روز در دو شیفت ادامه پیدا می‌کرد.

در نهایت اما لایحه بودجه سال ۹۹ کل کشور، علی رغم رد کلیات آن در مجلس، پس از نامه لاریجانی به خامنه ای جهت تعیین تکلیف، با حکم حکومتی به‌عنوان مصوبه مجلس برای تایید نهایی به شورای نگهبان ارسال شد. این نخستین بار است که لایحه بودجه با استناد به اصل ۸۵ قانون اساسی، تنها با بررسی در کمیسیون تلفیق و نه صحن علنی، برای بررسی و تایید نهایی به شورای نگهبان ارسال می‌شود.

دو منتخب مجلس یازدهم و یک نماینده سابق درمیان قربانیان کرونا

براساس گزارش های منتشر شده تاکنون، در تست اخیری که از نمایندگان گرفته شده، تست ۱۱ نفر مثبت بوده است که با احتساب ۲۳ نفری که در تست قبلی مبتلا اعلام شدند، تعداد نمایندگان با ابتلای قطعی به این بیماری به ۳۴ نفر می رسد. بسیاری از آنها از جمله محمود صادقی، ذوالنور، معصومه آقازاده، محمدرضا منصوری و… توانستند از آن جان سالم به در ببرند. برخی نیز همچون علی لاریجانی و ابوترابی نماینده مردم نجف آباد نیز همچنان درگیر این بیماری هستند.

اما روز دهم اسفند اعلام شد که محمدعلی رمضانی نماینده منتخب آستانه اشرفیه در مجلس یازدهم در اثر ابتلا به کرونا فوت کرده است. فرمانداری شهرستان آستانه و مدیرکلی تعاون،کار و رفاه اجتماعی استان گیلان از جمله سوابق وی محسوب می‌شود.

فاطمه رهبر نماینده تهران در مجلس یازدهم که بر اثر ابتلا به کرونا درگذشت

در ۱۷ اسفند ماه نیز خبر درگذشت فاطمه رهبر نماینده منتخب تهران در مجلس یازدهم منتشر شد. رهبر از اعضای شورای مرکزی حزب موتلفه بود و در دوره‌های هفتم، هشتم و نهم نیز در مجلس حضور داشت. نمایندگان جایگزین  این دو نماینده در انتخابات میان‌دوره‌ای مجلس انتخاب خواهد شد.

به فاصله تنها دو روز از مرگ فاطمه رهبر، محمدرضا راه چمنی، نماینده ادوار دوم تا پنجم،  دبیرکل حزب وحدت و همکاری ملی، فعال اصلاح‌طلب و نامزد انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در سن ۶۴ سالگی و بر اثر ابتلا به ویروس کرونا درگذشت. راه چمنی سابقه چهار دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی و ریاست سازمان بهزیستی کشور در دولت اصلاحات را در کارنامه خود داشت.

این مطلب توسط موسسه نمای آینده تهیه شده است.