از اپلیکیشن رانتی تا دانش‌آموز بی‌تبلت

 زیتون ـ احسان نادرپور: «تا آخر سال ۹۸ تمامی مدارس ایران هوشمند می‌شوند.» این وعده‌ای بود که تیرماه سال گذشته آذری جهرمی، وزیر ارتباطات داده و در صفحه توییتر خود نوشته بود: «امروز با وزارت آموزش و پرورش یک تفاهم‌نامه زیبا و عملیاتی (نه از آن نوع کاغذبازی‌ها و لفاظی‌ها) امضا کردیم تا «تمامی» مدارس کشور را تا پایان سال هوشمند کنیم. دوست دارم دیگه هیچ دانش‌آموزی به خاطر مسائل مالی یا محرومیت محل زندگی‌اش، از پیشرفت جا نماند. پیش به سوی آینده‌روشن».

در آن زمان البته خبری از کرونا و خانه‌مانی اجباری دانش‌آموزان نبود. اما زیرساخت‌های وعده داده شده وزیر که به پایان سال ۹۸ نرسید با از راه رسیدن کرونا برای ادامه جریان آموزش در ایران حیاتی شد. 

حالا در وضعیتی که زیرساخت‌های وعده شده که مستلزم دسترسی تمام مدارس و در نتیجه مناطق کشور به اینترنت است محقق نشد، کرونا فوریتی جدیدی هم به شرایط بد قبلی افزود. دانش‌آموزان باید از خانه درس بخوانند و این فقط با برنامه‌ریزی دولت برای آموزش آنلاین و دسترسی دانش‌آموزان به اینترنت و سخت‌افزار و نرم‌افزارهای لازم ممکن خواهد شد.

هفته گذشته وزارت آموزش و پرورش با ارسال پیامک سراسری از همه دانش‌آموزان، معلمان و مدیران مدارس خواسته تا اپلیکیشن اندرویدی شاد را برای آموزش آنلاین نصب کنند.

به نظر می‌رسد«شاد» قرار است بخش نرم‌افزاری آموزش آنلاین را پوشش دهد و به جای ارایه آموزش در اپلیکیشن‌های مختلف مانند واتزاپ، تلگرام و اسکایپ همه آموز‌ش‌ها در این شبکه جمع شود. مسئولان آموزشی گفته‌اند که این شبکه فعلاً برای دانش‌آموزان ابتدایی اجرا می‌شود.

در این میان ولی ایرادات و اما و اگرها فراوانی مطرح است. در مناطقی که اینترنت و امکان دسترسی به تبلت و گوشی هوشمند هست میزان توانایی و تخصصی بودن این اپلیکیشن برای اینکه سیستم آموزش کل کشور بر روی آن بار شود محل سوال است. در مناطق محروم‌تر هم به نظر می‌رسد تنها امکان فراهم شده همبن اپلیکشین است، بدون اینرنت و بدون وجود گوشی‌ و تبلتی برای دریافت آموزش‌ها. این در حالی است که اساسا در پروسه انتخاب این اپلیکشن و طراحی آن به عنوان تنها منبع آموزش در این روزها هم حرف و حدیث فراوان است.

وقتی که «شاد» پهنای باند کم می‌آورد

شاید تا اینجا بتوان «روبیکا» را تنها برنده بازی تهیه اپلیکیشن فراگیر وزارت آموزش و پرورش دانست. نرم‌افزاری که بدون تست و اعلام عمومی برای واگذاری این پروژه به شرکت‌های متقاضی، به صورت رانتی و اجباری مورد استفاده قرار گرفت.

 همان ابتدا آموزش و پرورش ارتباط شاد با روبیکا را تکذیب کرد و اعلام کرد که این اپلیکیشن به صورت اختصاصی برای آموزش و پرورش نوشته شده است؛ اما پس از پیگیری‌ها خبرنگاران و کاربران شبکه‌های اجتماعی و ارائه اسناد مختلف در شباهت کدها و برنامه نویسی این اپلیکیشن، دیگر سعی نکرد چنین اتفاقی را پنهان کند.

مدیرعامل پیام رسان گپ هم به این روند اعتراض کرد و معتقد بود توافق انجام شده بر آن بود که باقی پیام‌رسانهای داخلی هم در این روند سهیم باشند و پس از ۴۵ روز همکاری میان ۴ پیام رسان و وزارت آموزش و پرورش، این وزارتخانه به صورت ناگهانی خبر از همکاری انحصاری با روبیکا داده است.

شاید تا اینجا بتوان «روبیکا» را تنها برنده بازی تهیه اپلیکیشن فراگیر وزارت آموزش و پرورش دانست. نرم‌افزاری که بدون تست و اعلام عمومی برای واگذاری پروژه به شرکت‌های متقاضی، به صورت رانتی و اجباری مورد استفاده قرار گرفت.

او می‌گوید: « وزارت آموزش و پرورش در اقدامی یک جانبه و برخلاف توافق انجام شده با پیام رسان های گپ، آی‌گپ،سروش و بله، روبیکا را به صورت انحصاری برای ایجاد یک شبکه اجتماعی برای دانش‌آموزان با عنوان «شاد» انتخاب کرده است.»

مشکل سرعت پایین اپلیکیشن و پهنای باند ضعیف آن باعث شده است آن تعداد از افرادی که به اینترنت پر سرعت و تلفن هوشمند هم دسترسی دارند نتوانند به خوبی از این سرویس استفاده کنند و استفاده‌کنندگان در شبکه‌های اجتماعی خبر از قطع شدن سرویس هنگام استفاده و یا عدم اتصال آن  می‌دهند.

یکی دیگر از مشکلات اپلیکیشن شاد محدودیت‌ در بارگزاری فایل است. در این اپلیکیشن آپلود فایل فقط تا حجم ۱۰۰ مگابایت امکان‌پذیر است و این محدودیت دست و پای معلمان را برای ارائه مواد درسی میبندد، که البته برای همین حجم استفاده هم در برخی مناطق آپلود شدن فایل تا ساعتها زمان می‌برد.

کاربری در توییتر خود نوشته:« ‏شاد برای ios امکان نصب نداره، بعد ترفند و بدبختی نصب میکنی، امکان ارسال وویس نداره!سامانه انقد ناقصه بعد میگن هرکی نصب نکنه حقوقشو قطع میکنیم!…»

معلمان و دانش‌اموزان دیگر هم خبر از عدم کارایی این اپ و بازگشت به واتزاپ، اسکایپ و تلگرام دادند.

این در حالی است که به گفته‌ی سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس آموزش و پرورش معلمان را اجبار و تهدید کرده که حتما باید شبکه شاد را نصب کنند و در غیر این صورت پرونده به هیئت تخلفات اداری ارسال می‌شود.

 از این رو کارد آموزش در بسیاری از مناطق این اپلیکیشن بلااستفاده را بر روی موبایل‌هایشان نصب کرده‌ و اطلاعات خود را وارد کرده‌اند، بدون اینکه بتوانند از آن استفاده کنند.

«شاد»ی که برای همه نیست

اما مشکلات اپلیکیشن فقط بخشی از ماجراست. مشکل اصلی کشور در مسئله آموزش آنلاین، همان مشکلی بزرگتری است که پیش از این هم با آن دست به گریبان بوده، نبودِ عدالت آموزشی. 

طبق اعلام محسن حاجی میرزایی، وزیر آموزش و پرورش ۸۶۹ هزار و ۴۰۰ نفر معادل ۶.۹% دانش آموزان به اینترنت دسترسی ندارند. البته این آمار پیش از این از سوی منابع رسمی ۳۰ درصد اعلام شده بود که بعد توسط حاجی میرزایی تکذیب کرد.

دولت در بعضی مناطق عشایری مانند مناطق عشایری یزد شکست خود را در این پروژه پذیرفت و به توزیع درسنامه ها و خودآموزها روی آورد تا دانش‌آموزان خودشان درسهایشان را بخوانند.

مدیر کل آموزش و پرورش استان سیستان و بلوچستان هم بر روی عدم دسترسی دانش آموزان این استان به اینترنت تاکید کرده است و اطلاع داده با توجه به شرایط و زیرساخت‌هایی که استان سیستان و بلوچستان دارد، ۳۰ تا ۴۰ درصد از دانش‌آموزان به اینترنت دسترسی ندارند.

حمیدرضا رخشانی می‌گوید: «به عنوان جایگزین آموزش آنلاین از روزهای اول شیوع کرونا و از چهارم اسفند ماه به بعد تلاش شده بسته‌های آموزشی به صورت سی‌دی و مکتوب به وسیله راهبران آموزشی به دست دانش‌آموزان برسد.»

نوید برهان‌زهی از فعالان رسانه‌ای فعال در منطقه سیستان و بلوچستان در حساب توییتری خود نوشته:

عدم دسترسی به اینترنت تنها یکی از مشکلات دانش آموزان مناطق محروم در استفاده از شبکه شاد است. بسیاری از این دانش‌آموزان یا بعلت عدم دسترسی به تلفن هوشمند؛ یا بعلت عدم توانایی خانواده در تهیه بسته‌های اینترنت از شبکه شاد جا ماندند.

برای حل این مشکل تابحال تنها از خوزستان خبر رسیده است که ۳هزار تبلت هوشمند برای استفاده دانش آموزان در مناطق محروم در نظر گرفته شده است.این در حالی است که جمعیت دانش‌آموزی خوزستان یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر است و بر اساس اعلام استاندار کمتر از ۲۰ درصد آنها عضو شبکه شاد شده‌اند.

مدیرکل آموزش و پرورش استان لرستان در این رابطه می‌گوید: «۳۰ هزار دانش‌آموز لرستانی گوشی و تبلت هوشمند جهت برگزاری کلاس‌های مجازی در اختیار ندارند. جهت دسترسی راحت دانش‌آموزان به کلاس‌های غیر حضوری باید تبلت جز وسایل ضروری مدرسه شود و به صورت امانت در اختیار دانش‌آموزان قرار بگیرد که از طریق نوسازی مدارس این موضوع در حال پیگیری است  ولی این اقدامات به سرعت قابل انجام نیست و زمان بر است.»

علی‌رضا نخعی اما معتقد است فعلا باید با دانش آموزانی که امکانات لازم را در اختیار دارند آموزش را پیش برد: «باید فعلا برای ۸۰ درصد دانش‌آموزانی که امکانات اینترنت و گوشی هوشمند در اختیار دارند استفاده کنیم و برای دانش‌آموزانی که چنین امکاناتی در اختیار ندارند در کوتاه مدت تدابیری اندیشیده شود.»