زیتون– در حساب کاربری توییتری آیت الله علی خامنه‌ای٬ رهبر جمهوری اسلامی شب گذشته (جمعه) به مناسبت تولد امام دوم شیعیان، توییتی منتشر شد:

من معتقدم امام حسن مجتبى شجاع‌ترین چهره‌ى تاریخ اسلام است.
ایشان حاضر شد خود را و نام خود را در میان دوستان نزدیکش، فداى مصلحت واقعى کند و تن به صلح دهد، براى اینکه دیدبانى اسلام و حفاظت از قرآن و هدایت نسلهاى آینده‌ى تاریخ را در موقع خود انجام دهد.

— KHAMENEI.IR | فارسی (@Khamenei_fa) May 8, 2020

این اولین ارجاع رهبر جمهوری اسلامی به امام حسن و صلح او نیست.

آیت‌الله خامنه‌ای در مجموع ۶۴۹ بار در سخنرانی‌های مختلف به امام دوم شعیان و صلح او اشاره کرده است که ۳ بار آن مربوط به یک ماه و نیمی است که از سال جاری گذشته است. او در این رابطه یک کتاب نیز ترجمه کرده است با عنوان «صلح امام حسن٬ پرشکوه‌ترین نرمش قهرمانانه تاریخ.»

رهبر جمهوری اسلامی در مجموع سخنرانی‌هایی که توسط وب سایت دفترش جمع آوری شده است ۷۵ بار نیز مشخصا به «صلح امام حسن» ارجا کرده است.

ارجاعات تاریخی

رهبر جمهوری اسلامی در طول مدت ۴۱ سال گذشته بارها به سنت علی شریعتی از ارجاعات تاریخ اسلامی و به‌خصوص تاریخ تشیع در سخنرانی‌هایش استفاده کرده است.

عبارت‌هایی مانند «مسجد ضرار»٬ «هل من یاصر و یصرنی»٬ «عین عمار» و … از فرازهای مشهور شیعیان هستند که به کرات مورد استفاده رهبر جمهوری اسلامی قرار گرفته‌اند.

همچنین اشاره به وقایعی مانند جنگ امام حسین٬ کشته شدن فاطمه زهرا٬ دوران زعامت امام اول شعیان و صلح امام دوم.

صلح امام حسن و نرمش قهرمانانه

در بین ارجاعات آیت‌الله خامنه‌ای به «صلح امام حسن» و «نرمش قهرمانانه» اما مشهورترین آن‌ها مربوط به سخنرانی در آستانه مذاکرات هسته‌ای است.

رهبر جمهوری اسلامی شهریورماه سال ۹۲ طی یک سخنرانی اعلام کرد که با «حرکت‌های صحیح دیپلماسی» مخالف نیست و به «نرمش قهرمانانه» اعتقاد دارد.

سه ماه پس از این سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی، تیم جدید مذاکره کننده هسته‌ای ایران، به توافقی با قدرت‌های جهانی دست یافت که بر مبنای آن تهران از ابعاد و حجم برنامه اتمی خود کاست و در مقابل امتیازاتی مانند کاهش تحریم‌های بین‌المللی و دریافت بیش از چهار میلیارد دلار از دارایی‌های مسدودشده خود کسب کرد.

این سخنان آیت‌الله خامنه‌ای آن زمان از سوی تحلیل گران به عنوان پالسی به هوادارانش تلقی شد. افرادی که بر اساس «سیاست گذاری‌های» رهبر جمهوری اسلامی تا آن روز «مذاکره» را فقط به روش سعید جلیلی می‌پسندیدند و معتقد بودند هر گونه دیگر مذاکره برابر است با «امتیاز دادن به غرب.»

آن هم در شرایطی که تا پیش از آن رهبر جمهوری اسلامی در آشکار با مذاکره سر مسئله برنامه هسته‌ای ایران مخالفت می‌کرد. تا جایی که روز اول اردیبهشت ۱۳۷۹ و پیش از آنکه بحران هسته‌ای به جدی‌ترین بحران در روابط میان ایران و جامعه جهانی منجر شود، گفته بود: «من به شما عرض کنم که امروز دشمن قادر نیست حادثه‌اى مثل حادثه صلح امام حسن را تحمیل کند. اینجا اگر دشمن زیاد فشار بیاورد، حادثه کربلا اتفاق خواهد افتاد.»

آیا مذاکره‌ای جدید در راه است؟

تحریم‌های جدید آمریکا در کنار بحران اقتصادی حاصل از بیماری کرونا٬ ایران را بیش از پیش تحت فشار قرار داده است؛ حتی بدتر از دور گذشته تحریم‌ها که منجر به مذاکرات هسته‌ای شد.

اما آیا این مسئله برای سوق دادن رهبر جمهوری اسلامی به مذاکره‌ای جدید کافی است؟

از روزی که دونالد ترامپ از برجام خارج شد تا امروز آیت‌الله خامنه‌ای همواره تاکید داشته است که دیگر به میز مذاکره برنمی‌گردد. او همچنین به تمامی تلاش‌های بین‌المللی برای میانجیگری و ارسال پیام میان تهران و واشنگتن پاسخ منفی داده است. اما از سوی دیگر پیش از آغاز مذاکرات هسته‌ای با کشورهای ۵+۱ نیز به رغم سخنانی که آیت‌الله خامنه‌ای در مخالفت با مذاکره به صورتی علنی عنوان می‌کرد٬ علی‌اکبر ولایتی٬ مشاور رهبر جمهوری اسلامی٬ در عمان با آمریکا به مذاکره نشسته بود؛ امری که با انتقاد رییس جمهوری وقت نیز مواجه شد.

همچنین این روزها از گوشه و کنار زمزمه‌هایی مبنی بر آغاز مذاکره علی شمخانی٬ دبیر شورای عالی امنیت ملی٬ تحت نظر آیت‌الله خامنه‌ای٬ با آمریکا به گوش می‌رسد.

از سوی دیگر امروز (شنبه) محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه٬ نیز در نامه‌ای خطاب به دبیر کل سازمان ملل اعلام کرد ایران آماده است برای احیای برجام به گفتگو «در هر سطحی» ادامه دهد.

از یک سو وزیر امور خارجه ایران بدون رایزنی با بالاترین سطوح قدرت نمی‌تواند چنین ادعایی را مطرح کند٬ از سوی دیگر همزمانی انتشار این نامه با توییت آیت‌الله خامنه‌ای به گمانه‌زنی‌ها در خصوص «مذاکره مجدد دامن می‌زند.»

این بار نیز ممکن است توییت رهبر جمهوری اسلامی سرآغاز راهی برای توجیه هوادارانش به «نرمش قهرمانانه» جدید باشد.

اما از سوی دیگر چندی بیش از عمر دولت دونالد ترامپ باقی نمانده است و جمهوری اسلام که تا کنون توانسته است ضربات تحریم‌های پی در پی آمریکا را دوام بیاورد منطقی است اگر شش ماه دیگر صبر کند تا تکلیف انتخابات آمریکا مشخص شود و در صورت اضطرار با دولت جدید به مذاکره بنشیند.

تلاش برای خنثی سازی تحریم تسلیحاتی

ایران از ابتدا از سال ۲۰۰۷ تاکنون حق خرید و فروش جنگ‌افزار را نداشته است،‌ اما بر اساس توافق هسته‌ای و همچنین قطعنامه شورای امنیت در تایید این توافق، این تحریم تسلیحاتی قرار است ۲۷ مهرماه ۹۹ به پایان برسد؛ امری که از هم اکنون با مخالفت آمریکا روبه‌رو شده است.

آمریکا در هفته‌های اخیر پیش‌نویس قطعنامه‌ای را آماده کرده و خواستار تمدید این تحریم شده است.

این قطعنامه قرار است در شورای امنیت سازمان ملل به رای گذاشته شود و ایران امیدوار است با رای منفی روسیه و چین از دستور کار خارج شود. اما آمریکا اعلام کرده است که اگر روسیه و چین با این پیش‌نویس مخالفت کنند، در آن صورت آمریکا به این استدلال حقوقی روی خواهد آورد که هنوز «جزو مشارکت‌کنندگان برجام» تلقی می‌شود و از این رو می‌تواند اصطلاحا با فعال کردن مکانیسم ماشه مانع از وتوی آنها شود.

این امر با اعتراض مقامات ایران مواجه شد تا بتوانند از «آخرین دستاورد برجام» تا جایی که می‌شود حفاظت کنند.

ممکن است «نرمش قهرمانانه» مورد نظر آیت‌الله خامنه‌ای و «مذاکره در هر سطح» محمدجواد ظریف نیز در همین راستا و برای اطمینان از «لغو تحریم تسلیحاتی» ایران باشد