آیا ترامپ راه ریگان را می‌رود؟

زیتون ـ یلدا امیری: جنگ نرم یا جنگ سرد، تفاوت چندانی نمی‌کند، اگرچه رهبر جمهوری اسلامی اصرار دارد که از عبارت جنگ نرم استفاده کند اما به نظر می‌‌رسد تاکتیکی که دونالد ترامپ در قبال ایران به کار گرفته، همان روشی است که رونالد ریگان در قبال شوروی سابق در پیش گرفت و با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی آمریکا به یک پیروزی بدون جنگ دست یافت.

اکنون که به نظر می‌رسد تحلیلی در آمریکا این است که  ایران در اوج مشکلات اقتصادی و بحران کرونا با فروپاشی اجتماعی فاصله‌ چندانی ندارد و‌جامعه‌شناسان از احتمال وقوع اعتراضات مشابه ۹۶ و ۹۸ در سال ۱۳۹۹ سخن می‌گویند.  با وجود این مقامات جمهوری اسلامی و ایالات متحده همچنان بر مواضع سخت خود پای می‌فشارند. تا کنون پیشنهادات بسیاری برای گفتگو میان دو طرف مطرح شده اما همگی بی‌نتیجه مانده است.

مذاکره محدود

دو روز پیش یک سناتور ایالات متحده خواستار گفتگوی ایران و آمریکا در سطح محدود شد. سناتور دایان فاینستاین، عضو ارشد دموکرات در کمیته قضایی سنای ایالات متحده، پیشنهاد کرده است آمریکا و ایران برای پرهیز از هرگونه درگیری ناخواسته و تمرکز بر مقابله با شیوع ویروس کرونا، ملاقات‌هایی در سطح وزرا انجام دهند.

این نماینده ایالت کالیفرنیا، در یادداشتی در بلومبرگ با عنوان «ایالات متحده و ایران نیازمند یک طرح صلح ویروس کرونا هستند»، که در روز پنجشنبه ۲۵ اردیبهشت منتشر شده، تاکید کرده است چنین گام هایی می‌تواند زمینه را برای یک توافق فراگیرتر و جامع فراهم کند. 

روز گذشته، جمعه ۲۶ اردیبهشت هم میشل باچله، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد بر ضرورت رفع تحریم‌ها علیه ایران به منظور کمک در مبارزه با ویروس کرونا تأکید کرد. باچله در مصاحبه‌ای با فرانس‌۲۴ با اشاره به شیوع ویروس کرونا گفته که وضعیت موجود ایجاب می‌کند که برای نجات جان انسان‌ها تحریم‌های وضع‌شده توسط آمریکا علیه ایران و ونزوئلا رفع شوند.

این مقام سازمان ملل متحد تأکید کرد معافیت‌های اعمال‌شده توسط دولت ترامپ برای خارج کردن اقلام پزشکی از شمول این تحریم‌ها «بسیار ضعیف» هستند و تنها رفع یا تعلیق تحریم‌ها است که می‌تواند اثرات واقعی داشته باشد.

بی ثباتی در خاورمیانه

 فاینستاین، سناتور دمکرات در یادداشت خود  همچنین هشدار داده است که بیماری کرونا می‌تواند باعث بی‌ثباتی شدید در خاورمیانه شود و پیشنهاد داده که برای کوتاه مدت اقداماتی برای کاهش تنش در منطقه صورت بگیرد تا کشورها بتواند بر مقابله با ویروس کرونا در منطقه متمرکز شوند.

میشل باچله:«معافیت‌های اعمال‌شده توسط دولت ترامپ برای خارج کردن اقلام پزشکی از شمول این تحریم‌ها «بسیار ضعیف» هستند و تنها رفع یا تعلیق تحریم‌ها است که می‌تواند اثرات واقعی داشته باشد.»

در همین راستا بخش امور بین‌الملل اتحادیه اروپا  در روز ۲۳ اردیبهشت در روزنامه‌ی «ای‌یو آبزرور» در گزارشی با مضمون «اتحادیه اروپا بیم آن دارد شوک ناشی از همه‌گیری کرونا خاورمیانه را بی‌ثبات کند» نوشت که دیپلمات‌های اتحادیه اروپا بیم آن دارند که در میانه شوک اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا و الحاق شهرک‌های یهودی‌نشین در کرانه باختری به سرزمینهای اشغالی فلسطین، خاورمیانه بی‌ثبات‌تر شود. 

توافق وزرا

دایان فاینستاین در بخش دیگری از یادداشت خود پیشنهاد کرده است که در گام نخست ایران و آمریکا بر سر دیدارهای دوجانبه رده بالا، از جمله در بهترین حالت ملاقات وزرای دفاع و خارجه توافق کنند. او نوشت: «نخست آن که آمریکا و ایران باید بر سر برگزاری ملاقات‌هایی در رده‌های بالا، که در وضعیت آرمانی میان وزیران دفاع و خارجه‌شان خواهد بود، به توافق برسند این چیزی است که هر دو کشور آن را پیشنهاد کرده‌اند. من باور دارم که هر دو طرف با حسن نیت با یکدیگر مذاکره خواهند کرد، و آنها می‌خواهند از یک جنگ پرهیز کنند.»

به نوشته سناتور فاینستاین؛ ملاقات‌های رودررو احتمال گام‌های اشتباهی که ممکن است به صورت ناخواسته به یک جنگ منتهی شوند یعنی وضعیتی که امروز، با رفتارهای بی‌پروایانه قایق‌های ایرانی با کشتی‌های ایالات متحده در خلیج فارس، محتمل است را کاهش می‌دهند.

او همچنین پیشنهاد کرده است که ایالات متحده باید به ایران معافیت‌‌‌های جزئی و موقت از تحریم‌ها اعطا کرده و تلاش‌های سازمان‌های بین‌المللی برای ارائه منابع مالی بشردوستانه و کالا را تسهیل نماید تا به این ترتیب آن کشور بتواند به گونه‌ای مؤثرتر به شیوع ویروس کرونا واکنش نشان دهد.

به عقیده این سناتور، ایالات متحده باید با تلاش کامل دیپلماتیک ایران را به پایان دادن به حملات نیابتی متقاعد کند و «در هماهنگی با شرکای اروپایی، به ویژه فرانسه، آلمان، و بریتانیا، می‌بایست تهران را تحت فشار قرار دهیم تا تجاوزگری‌های منطقه‌ای را متوقف کند و همچنین روشن کنیم که ایران و همپیمانانش هم مورد حمله قرار نخواهند گرفت.»

کرونا، برگ برنده ترامپ

اگرچه دولت دونالد ترامپ تاکنون به پیشنهاد سناتور فاینستاین واکنشی نشان نداده است، اما چنانچه از شواهد پیداست بعید است که با این پیشنهاد موافقت شود.

دونالد ترامپ تا به امروز نشان داده که به دنبال تسلیم جمهوری اسلامی یا فروپاشی ایران است. او حتی در دوران کرونا نیز تحریم‌هایی علیه ایران وضع کرد. به نظر می‌رسد بحران کرونا از نگاه رییس جمهور ایالات متحده نه تنها فرصتی برای مذاکره نیست بلکه برگ برنده‌ای برای فشار بیشتر بر ایران است.

کمتر از دو سال پیش مارک دوبوویتز مدیر اجرایی FDD در وال استریت ژورنال نوشت که برای مقابله با تهدید ایران، دولت ترامپ باید راهکاری مانند آنچه رونالد ریگان علیه شوروی به کار گرفت را اجرا کند و چنانچه از شواهد پیداست ترامپ به این توصیه عمل کرده است.

دونالد ترامپ حتی در دوران کرونا نیز تحریم‌هایی علیه ایران وضع کرد. به نظر می‌رسد بحران کرونا از نگاه  رییس‌جمهور ایالات متحده نه تنها فرصتی برای مذاکره نیست، بلکه برگ برنده‌ای برای فشار بیشتر است.

 حسن روحانی رئیس دولت ایران نیز سیزدهم آذر ۱۳۹۸ اشاره‌ای به این شباهت تاریخی کرد و در این‌باره گفت «آنها به ترامپ گفتند که از برجام خارج شود و تحریم فوق‌العاده را نسبت به ایران اعمال کند این نظام سقوط می‌کند و آن وقت پیروز تاریخ هستی و می‌گویی بعد از ۴۱ سال رئیس جمهوری بودم که ایران را درهم شکستم. می‌خواستند ادای ریگان درباره شوروی را دربیاورند.»

ترکش‌های فروپاشی احتمالی ایران اما تمام منطقه خلیج فارس را تحت تاثیر قرار خواهد داد و بیش از همه کشورهای همسایه آسیب خواهند دید.

در این سو نیز بعید است تندروها در تهران به آغاز مذاکره‌ای هر چند کوچک رضایت دهند، چرا که به غیر از دولت آمریکا تندروهای ایرانی نیز در تنور این جنگ نرم/ سرد می‌دمند. آیت‌آلله خامنه‌ای نیز مسیر «نه جنگ و نه مذاکره» را در پیش گرفته است و همه چیز را در حالتی از تعلیق، تهدید و لفاظی نگاه داشته‌است.

شاید آنگونه که حسن روحانی می‌گوید ترامپ، ریگان نباشد اما تحریم‌های او به مراتب سخت‌تر از تحریم‌هایی است که علیه اتحاد جماهیر شوروی وضع شد.