آیا «جنگ نفتکش‌ها» به دریای کارائیب می‌کشد؟

زیتون ـ یلدا امیری: تعمیر پالایشگاه‌های نفت خام و ارسال بنزین به ونزوئلا در ازای دریافت طلا؛ به نظر می‌رسد این قرار و مدار میان ایران و ونزوئلاست.

ونزوئلا که با مشکلات شدید مالی مواجه است هزینه تعمیر و بازسازی صنایع نفتی خود و ارسال بنزین توسط ایران را با طلا پرداخت می‌کند. ظاهرا کشورهایی که در لیست تحریم ایالات متحده قرار گرفتند برای یاری یکدیگر بسیج شده‌اند، اینگونه می‌توان گفت این کشورها که درجات متفاوتی از تحریم بر آنان بار شده از روسیه، چین، سوریه و ایران گرفته تا کره شمالی، ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا می‌توانند کلوپ تحریم‌شدگان را تشکیل دهند.

داستان کشورهای جدا شده از جامعه جهانی شاید بی‌شباهت به افراد جدا شده از اجتماع نیست، در هر دو مورد پای نوعی طغیان و سرپیچی از قوانین در میان است. طغیان انسان‌ها را دیوید فینچر در فیلم کلوپ مشت‌زنی به خوبی نشان داده است، جک، کارمند شرکت اتومبیل سازی با بی‌خوابی‌های مداوم شبانه درگیر است؛ در پی نوعی تغییر در زندگی است. با ورود تایلر داردن از مسافران هواپیما در سفرهای کاری جک، زندگی وی دستخوش تغییرات عجیب و مهمی می‌شود. تایلر با دیدگاه‌های نو و ساختار‌شکن خود، زندگی جک را به کلی زیر و رو می‌کند و جک به فردی ساختارشکن تبدیل می‌شود. فارغ از بحث ارزش‌گذاری به نظر می‌رسد روندها بی‌شباهت نیستند.

ونزوئلا که با مشکلات شدید مالی مواجه است هزینه تعمیر و بازسازی صنایع نفتی خود و ارسال بنزین توسط ایران را با طلا پرداخت می‌کند.

حال به نظر می‌رسد روند تغییر کشورها از حکومتی «عادی» به «غیرعادی» نیز همین است، هنگامی که سیاست‌ها و عملکرد کشوری با نرم‌های جهانی همسو نباشد آن کشور می‌تواند به کشوری غیرعادی در جامعه جهانی تبدیل شود. ایران و ونزوئلا هر دو کشورهایی «غیرعادی» هستند، ایران در قلب خاورمیانه به دنبال ایجاد تمدن اسلامی- ایرانی در کشورهای اطراف است و ونزوئلا هم کشوری چپ‌گرا در حیاط خلوت آمریکای سرمایه‌دار است که با وجود افول اقتصادی حاضر به تغییر ساختار یا حتی روش‌های خود نیست.

تعمیر پالایشگاه‌های فرسوده

الیوت آبرامز، مسئول امور ونزوئلا در دولت آمریکا، روز ۱۱ اردیبهشت اعلام کرد که ایران تعداد زیادی هواپیما به ونزوئلا اعزام کرده است. او گفته است هواپیماهایی که از ایران وارد می‌شوند، تجهیزاتی برای صنعت نفت ونزوئلا می‌آورند در ازای این تجهیزات طلا برمی‌گردانند.

شبکه خبری بلومبرگ هم به نقل از منابع آگاه نوشت که دولت ونزوئلا طی ماه گذشته ۹ تن طلا معادل حدودا ۵۰۰ میلیون دلار را در ازای کمک‌های خدماتی ایران برای بازسازی پالایشگاه‌های این کشور با هواپیما به ایران ارسال کرده است.

ظرفیت شبکه پالایشگاهی ونزوئلا، ۱.۳ میلیون بشکه در روز است اما به علت ضعف سرمایه‌گذاری و کاستی در عملیات نگهداری و بروزسازی در سال‌های اخیر، به صورت نیمه ویران در آمده است.

ارسال بنزین

روز ۲۵ اردیبهشت ماه نیز رویترز در گزارشی با استفاده از داده‌های رفینیتیو آیکون، (وبسایت مسیریاب کشتی‌ها) گزارش داد که یک کشتی حامل بنزین از ایران به سوی ونزوئلا حرکت کرده است. این نفتکش اواخر ماه مارس در بندر عباس بارگیری شده است. بر اساس گزارش رویترز این نفتکش در اندازه متوسط است و می‌تواند تا حدی به مشکل تامین بنزین در ونزوئلا کمک کند. ارسال یک کشتی حامل بنزین از سوی ایران به ونزوئلا، نشان از همکاری این دو کشور عضو اوپک است که تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارند.

رویترز همچنین گزارش داده بود که چهار کشتی دیگر حامل سوخت که پرچم ایران را بر خود دارند، از بندرعباس حرکت کرده‌اند و پس از عبور از کانال سوئز به زودی وارد اقیانوس اطلس می‌شوند. مقصد نهایی این کشتی‌ها هنوز روشن نیست. اما بر اساس گمانه زنی ها مقصد تمام این کشتی‌های حامل سوخت ونزوئلاست.

ورود ناوهای آمریکایی

رویترز در گزارش به نقل از یک مقام عالی‌رتبه آمریکایی که نام او فاش نشد گفته است، واشینگتن در حال بررسی اقداماتی علیه تانکرهای حامل سوخت است که از ایران به ونزوئلا می‌رود.

در همین راستا چهار ناو آمریکایی به همراه یک هواپیمای شناسایی دریایی «پی ۸» عازم دریای کارائیب شده‌اند. نیروی دریایی ایالات متحده هم از حضور رزم ناوهای این کشور در دریای کارائیب، در حوزه مسوولیت فرماندهی جنوبی ارتش آمریکا خبر داده است.

خبرگزاری فارس وابسته به سپاه پاسداران روز یکشنبه ۲۸ اردیبهشت نوشت آمریکا برای فشار بیشتر بر تهران و کاراکاس و به منظور جلوگیری از فروش نفت ایران به ونزوئلا ناو جنگی به دریای کارائیب فرستاده است.

احتمال توقیف نفتکش‌های ایرانی توسط ناوگان آمریکا تنش در روابط ایران و آمریکا را افزایش داد و ایران هم گفت که همه گزینه‌ها را برای واکنش به چنین اقدامی در نظر گرفته است. این پنج نفت‌کش با وجود تحریم‌های آمریکا که صنعت نفت هم ایران و هم ونزوئلا را تحریم کرده برای ونزوئلا سوخت حمل می‌کند. به نظر می‌رسد آمریکا در حال بررسی انواع واکنش‌های ممکن به این اقدام ایران است.

واکنش ایران

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران روز ۲۸ اردیبهشت در نامه‌ای به آنتونیو گوترش، ‌دبیرکل سازمان ملل متحد نسبت به اقدام آمریکا در ایجاد مزاحمت در انتقال سوخت ایران به ونزوئلا هشدار داده است. ظریف در این نامه تهدیدهای آمریکا را خطرناک، تحریک آمیز و دزدی دریایی توصیف کرده و آن را خطری بزرگ برای صلح و امنیت بین المللی دانسته است.

امیر حاتمی، وزیر دفاع ایران تهدید کرده است که « هیچ‌گونه مزاحمتی برای نفتکش‌های خود را تحمل نخواهیم کرد و اگر مزاحمت‌ها ادامه داشته باشد و تشدید شود، حتما پاسخ قاطع و محکمی خواهند گرفت.»

همزمان وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی سفیر سوئیس (حافظ منافع آمریکا در ایران) در تهران را برای هشدار در مورد هرگونه تهدید علیه نفتکش‌های ایرانی فراخواند.

علی ربیعی سخنگوی دولت، موضع آمریکا در محکوم کردن «کمک‌های مخفیانه ایران به ونزوئلا» برای برطرف سازی کمبود نفت را مورد انتقاد قرار داده است. ربیعی چند روز پیش درنشست خبری، در پاسخ به سئوالی پیرامون اقدام ایران به اعطای کمک‌های مهندسی به ونزوئلا در ازای دریافت شمش‌های طلا گفت که روابط ایران و ونزوئلا یک رابطه قانونی بوده و برمبنای توافق دو دولت شکل گرفته است و به هیچ کشور ثالثی ارتباط ندارد.

ربیعی افزود: «کشورهای ثالث و به‌ویژه آمریکا روی این خبر فضاسازی رسانه‌ای ایجاد می‌کنند اما باید بدانند که نه آمریکا و نه هیچ کشور ثالثی حق دخالت در تعاملات دوجانبه‌ ایران و ونزوئلا را ندارد. تفاهم و تعامل میان ایران و ونزوئلا برمبنای اصول حقوق بین‌الملل شکل گرفته و به سایر کشور‌ها ارتباط ندارد، ما دو دولت هستیم که تعامل و همکاری متقابل داریم».

امیر حاتمی، وزیر دفاع ایران هم تهدید کرده است که « هیچ‌گونه مزاحمتی برای نفتکش‌های خود را تحمل نخواهیم کرد» و تاکید کرد که « اگر مزاحمت‌ها ادامه داشته باشد و تشدید شود، حتما پاسخ قاطع و محکمی خواهند گرفت.»

ایران و ونزوئلا هر دو تحریم هستند از این رو در تجارت با یکدیگر نگران تحریم‌های آمریکا نیستند اما به نظر می‌رسد کشورهای عضو کلوپ تحریم‌شدگان در مراودات میان خود نیز چندان آزاد نیستند.

در همین حال، همین بعیدی‌نژاد، سفیر ایران در لندن هم از ارسال نامه رسمی به سازمان بین‌المللی دریانوردی و ابراز نگرانی عمیق از تهدید اخیر آمریکا در قبال تانکرهای حامل سوخت ایران خبر داد.

گزارش‌ها حاکی از آن است که اولین نفتکش ایرانی در ۲۵ ماه مه به سواحل ونزوئلا می‌رسد. حال ۵ روز مانده به موعد، خبرگزاری‌های ایران خبر می‌دهند که آخرین نفتکش ‏ ایرانی با نام ‏clavel از تنگه جبل الطارق عبور کرده و وارد اقیانوس اطلس شد. حال باید دید در رویارویی احتمالی پیش‌رو در دریای کارائیب چه پیش خواهد آمد.

ایران و ونزوئلا هر دو تحریم هستند از این رو در تجارت با یکدیگر نگران تحریم‌های آمریکا نیستند اما به نظر می‌رسد کشورهای عضو کلوپ تحریم‌شدگان در مراودات میان خود نیز چندان آزاد نیستند اگر ناوگان آمریکا جلوی نفتکش های ایرانی را بگیرد تنش‌ها میان ایران و آمریکا بالاتر خواهد رفت.