زیتون- آرش بهمنی: با پایان شمارش آرای دور دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی، وضعیت ۲۸۹ کرسی مجلس مشخص شد. ترکیب جدید مجلس دهم حکایت از پیروزی «لیست امید» در انتخابات دارد؛ نامزدهای مستقل و کاندیداهای ائتلاف اصولگرایان نیز با تعداد اعضای کمتر پس از نامزدهای لیست امید قرار دارند.
براساس لیست‌هایی که پیش از انتخابات منتشر شده بود، از میان ۲۸۹ نماینده منتخب مجلس دهم٬ ۱۲۱ نفر مورد
در حالت کلی به نظر می‌رسد که در ترکیب مجلس آینده شاهد حضور ۱۲۱ عضو لیست امید، ۸۰ عضو ائتلاف اصولگرایان، ۱۳ عضو اختصاصی لیست صدای ملت و ۷۵ نفر افرادی که نام‌شان در هیچ‌کدام از سه لیست عمده انتخاباتی وجود نداشت (و نمایندگان اقلیت‌های دینی).
با این حال رسانه‌ها و گروه‌های مختلف سیاسی، آمار گوناگونی از نتیجه انتخابات را اعلام کرده‌اند. خبرگزاری فارس نوشت که مجلس با «پیشتازی» اصولگرایان «بکر» باقی ماند. به نوشته فارس «۱۲۵ کرسی را اصولگرایان، ۱۱۳ اصلاح‌طلبان، مستقلین به همراه ۵ کرسی مربوط به اقلیت‌های مذهبی ۴۱ و ۱۰ کرسی را اعتدال‌گرایان به دست گرفتند».
ایسنا در تحلیل ترکیب سیاسی مجلس دهم نوشت که در مجلس اینده شاهد حضور ۱۲۰ اصلاح‌طلب (۴۱ درصد)، ۸۳ اصولگرا (۲۹ درصد) و ۸۱ مستقل بدون احتساب پنج نماینده اقلیت‌های دینی (۲۸ درصد) خواهیم بود.
چنین ترکیبی نشان از پیروزی اصلاح‌طلبان و حامیان دولت در مجلس دهم دارد. این پیروزی اما تا چه میزان می‌تواند آن‌ها را در به دست آوردن کرسی های مهم (نظیر ریاست مجلس) یاری کند؟
«راستگو»های لیست امید
نیروهای اصلاح‌طلب در حالی لیست‌های خود را برای حضور در انتخابات مجلس دهم آماده کردند که بخش بزرگی از کاندیداهای آن‌ها توسط شورای نگهبان ردصلاحیت شدند. فراموش نکنیم که عده‌ای از نیروهای اصلاح‌طلب به دلایل مختلف از ثبت‌نام در انتخابات سر باز زده بودند. برخی دیگر نیز یا در زندان روزگار می‌گذرانند یا آن‌که به تازگی آزادی خود را به دست آورده‌اند.
در چنین شرایطی نیروهای نزدیک به اصلاح‌طلبان تلاش کردند تا از میان کاندیداهای باقی‌مانده و در ائتلاف با نیروهای حامی دولت حسن روحانی و بخشی از اصولگرایان معتدل (عموما حامیان و اطرافیان علی لاریجانی) لیست‌های خود را آماده کنند. برای مثال در تهران کاظم جلالی، بهروز نعمتی و علی مطهری از جمله اصول‌گرایانی بودند که در لیست انتخاباتی حضور داشتند، هم‌چنان که اصلاح‌طلبان در قم از علی لاریجانی حمایت کردند و در برخی شهرستان‌ها نیز برخی اعضای فراکسیون رهروان ولایت مجلس نهم وارد لیست انتخاباتی اصلاح‌طلبان شدند.
این جناح سیاسی با چنین ترفندی موفق شد اکثریت نسبی کرسی‌های مجلس را به خود اختصاص دهد، اما نباید فراموش کرد که چنین ائتلاف‌هایی لزوما به نتیجه مورد پسند گروه سیاسی ختم نخواهد شد. این همان مساله‌ای است که وب‌سایت رجانیوز – نزدیک به جبهه پایداری – در تحلیلی از نتیجه انتخابات مجلس به آن اشاره کرده است. رجانیوز اشاره کرده در لیست اصلاح‌طلبان «ده‌ها الهه راستگو» حضور دارند.
الهه راستگو از جمله اعضای لیست اصلاح‌طلبان در انتخابات شورای شهر تهران بود. او در جریان انتخاب شهردار تهران و در حالی که کاندیدای اصلاح‌طلبان محسن هاشمی‌رفسنجانی بود، رای خود را به سبد محمدباقر قالیباف، کاندیدای اصولگرایان برای شهرداری تهران، انداخت تا قالیباف با همان رای بار دیگر در ساختمان بهشت ماندگار شود.
این مساله احتمالا پیش و بیش از همه در جریان انتخاب رئیس مجلس خود را نمایان خواهد ساخت. جایی که محمدرضا عارف، سرلیست اصلاح‌طلبان در تهران، عزم خود را برای حضور به عنوان رئیس قوه‌مقننه جزم کرده و احتمال رقیب جدی علی لاریجانی – رئیس مجالس هشتم و نهم – خواهد بود.
آخرین باری که نیروهای اصلاح‌طلب اکثریت مجلس را در اختیار داشتند به مجلس ششم باز می‌گردد. آخرین فراکسیون اصلاح‌طلبان نیز به مجلس هشتم مربوط می‌شود. در واقع تعداد نیروهای اصلاح‌طلب در مجلس نهم به حدی پایین بود که آن‌ها از تشکیل فراکسیونی مستقل منصرف شدند و در دیگر فراکسیون‌ها – عموما فراکسیون رهروان ولایت – عضو شدند.
به نظر می‌رسد که این‌بار اما اصلاح‌طلبان قصد دارند فراکسیون اختصاصی خود را در مجلس تشکیل دهند. محمدرضا عارف چند روز پیش خبر از آن داد که «فراکسیون امید» به طور قطع در مجلس دهم تشکیل خواهد شد. محمدرضا تابش، از جمله نمایندگان عضو لیست امید، نیز گفت که به زودی همایش «منتخبان اصلاح‌طلب و اعتدالی» مجلس دهم با حضور «بیش از ۱۵۰ منتخب مجلس دهم» تشکیل خواهد شد.
تنها حالتی که ممکن است اصولگرایان تبدیل به اکثریت ضعیف یا اقلیت قوی در مجلس شوند، ایجاد دوگانه اصلاح‌طلب – اصولگرا در مجلس است.
لاریجانی و رهروان ولایت
علی لاریجانی و حامیان او بزرگ‌ترین فراکسیون مجلس نهم با نام «فراکسیون رهروان ولایت» را تشکیل داده بودند. فراکسیونی با حضور حدود ۱۷۰ نماینده مجلس که به گفته اعضای آن «هم اصولگرا، هم اصلاح طلب و هم اقلیت مذهبی» در آن عضویت داشتند و «مصداق اعتدال» بود.
فراکسیون رهروان ولایت در تقابل با فراکسیون اصولگرایان ایجاد شد. فراکسیونی با ریاست غلام‌علی حدادعادل که برخی از نمایندگان عضو یا نزدیک به جبهه پایداری نیز در آن حضور داشتند. تشکیل فراکسیون رهروان ولایت البته با واکنش اصولگرایان مواجه شد. بخش نه چندان کوچکی از اعضای این فراکسیون پس از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲ از دولت روحانی حمایت کردند. در جریان تصویب برجام در مجلس نیز نحوه عمل‌کرد علی لاریجانی و اعضای فراکسیون متبوع وی از سوی اصولگرایان، به سود دولت روحانی ارزیابی شد.
با این حال به نظر نمی‌رسد که اعضای این فراکسیون قصد داشته باشند فعالیت خود در مجلس دهم را خاتمه دهند. گرچه پیش از این برخی از اعضای فراکسیون رهروان ولایت خبر از تعطیلی آن داده بودند، اما بهروز نعمتی، نایب رئیس این فراکسیون، گفت که «تفکر رهروان در مجلس آینده نیز ادامه خواهد داشت اما ممکن است نامش دیگر رهروان ولایت نباشد». نعمتی اضافه کرد که به عقیده او مجلس آینده سه فراکسیون خواهد داشت و او «در فراکسیون سوم که مشی اعتدالی دارد» عضو می‌شود و «ممکن است آقای لاریجانی عضو این فراکسیون اعتدالی باشد کما اینکه قبلا هم عضو فراکسیون رهروان بود».
تشکیل چنین فراکسیونی نمی‌تواند برای اصلاح‌طلبان خبر خوشی باشد. می‌توان پیش‌بینی کرد که با توجه به ترکیب مجلس و تعداد نمایندگانی که به شکل مستقل و خارج از دو لیست اصلی صاحب کرسی شده‌اند، این فراکسیون تبدیل به رقیبی جدی برای فراکسیون امید برای کسب عنوان اکثریت باشد.
اصولگرایان، بار دیگر در اقلیت
از مجلس هفتم بدین سو، اکثریت مجلس همواره در اختیار اصولگرایان بود. آن‌ها این بار اما بار دیگر تبدیل به اقلیت شده‌اند. بعید به نظر می‌رسد که عدد اعضای فراکسیون اصولگرایان در مجلس دهم، تفاوت چندانی با تعداد اعضایی داشته باشد که با حضور در لیست آن‌ها، وارد مجلس شده‌اند. تنها حالتی که ممکن است اصولگرایان تبدیل به اکثریت ضعیف یا اقلیت قوی در مجلس شوند، ایجاد دوگانه اصلاح‌طلب – اصولگرا در مجلس است. با این حال و با توجه به ترکیب مجلس بعید به نظر می‌رسد که چنین اتفاقی رخ دهد. حتی در صورت چنین تقابلی، احتمال تشکیل فراکسیون سوم، قوی‌تر از هر امکان دیگری خواهد بود.
دوقطبی دیگری که ممکن است در مجلس تشکیل شود، تقابل میان حامیان و مخالفان دولت خواهد بود. در این صورت نیز اصولگرایان شانس چندانی برای نقش آفرینی موثر در مجلس و جهت‌دهی تصمیم‌گیری‌ها به سمت مورد نظر خود، نخواهند داشت. ترکیب مجلس دهم به گونه‌ای است که اکثریت نمایندگان با دولت حسن روحانی هم‌سو هستند و احتمالا از سیاست‌های او پشتیبانی خواهند کرد.
به نظر می‌رسد روزهای آینده و با ادامه رایزنی‌ها درباره ریاست مجلس و تشکیل فراکسیون‌ها، ترکیب سیاسی مجلس دهم روشن‌تر از پیش شود. مجلسی که بخش‌هایی از اصولگرایان چنین درباره نیروهای موثر بر انتخاب رئیس آن سخن می‌گویند: «این دولت است که با نمایش رویکرد خود، اکثریت مجلس را نیز در اختیار خواهد داشت. دولت با امکاناتی همچون عزل و نصب مدیران شهرستان‌ها توسط نمایندگان تازه به مجلس رسیده، می‌تواند نقش مهمی در انتخاب رئیس ساختمان سبز بهارستان داشته باشد. به همین دلیل باید منتظر ماند و تماشا کرد که میل جناب رئیس‌جمهور به رفیق جلوت‌اش یعنی عارف است یا رفیق خلوت یعنی لاریجانی».
۱۳ آبان در تاریخ جمهوری اسلامی روز مهمی است؛ نه از آن جهت که سفارت…
در تحلیل سیاسی و روانشناختی دیکتاتوری، مسئله مقصر دانستن پذیرفتگان دیکتاتوری به عنوان افرادی که…
امروز یکم نوامبر، روز جهانی وگن است؛ این روز، یادبودِ تمام دردمندی‌ها و خودآگاهی‌هایی است…
درآمد در این نوشتار به دو مطلب خواهم پرداخت. نخست، تحلیلی از عنوان مقاله و…