3 پاسخ

1. در این تصارب آراء و در فضای هر کسی از ظن خود شد یار من و … مایلم یادآوری کنم که دکتر شریعتی در ماه های آخر عمرش دوست و یار و همفکر باسوادش، استاد محمد رضا حکیمی را وصی فرهنگی خود کرد و از او خواست آثارش را اصلاح کند. هر چند او در عمل به این کار توفیق نیافت.

2. با سلام
   من بر این نوشتۀ إشکوری عزیز نکاتی را دو بخش می افزایم و مرادم در بخش اول ابهام زدایی از گفتار وی است. در بخش دوم به ویژگی مبارکی که در نوشتۀ اوست می پردازم.
   بخش اول
   می نویسند: شریعتی گفت «همه کتاب ها را بخوان … و فراموش کن.» این گویا اشارت به یکی از مشکلات اساسی ما ایرانیان [با سواد] دارد و آن این است که ما مرتب در گفته یا نوشته مان می گوییم فلان کس یا بهمان کس این را گفت. این به سبب آن است که کارپایۀ کار دانشگاهی ما در رشته علوم اجتماعی و علوم انسانی ضعیف و یا دارای اشکال است.
   از جنبۀ دانشگاهی ما اگر بنا داریم عبارتی را در میان نهیم و می دانیم که این عبارت را پیش از ما فلان کس یا بهمان کس گفته است به اقتضای “حق” و “کپی رایت” باید بگوییم که این گفته از فلان کس یا بهمان کس در فلان تاریخ ـ و در فلان جا ـ است. مجاز نیستیم که نگوییم. اما اگر چنانچه مرادمان این است که بگوییم این عبارت شایان اعتناست چون که فلان کس یا بهمان کس آن را گفته است چِرت و پِرت می گوییم.

   می نویسند: «شریعتی گفت: ترجمه ای فکر نکنید!» این کما این که إشکوری عزیز در میان نهاده اند دارای کمال اهمیت است. ما به ویژه در علوم اجتماعی و علوم انسانی رویاروی با قوانین مسلم و قطعی نیستیم. برای مثال اعتبار چامسکی هرگز به سبب کتاب هایی که در رشتۀ دانشگاهی خودش نوشته نیست. از همه آنچه که پیاژه در روانشناسی کودک نوشته اکنون تنها خطوط کلی اش مطرح و در خور اعتناست. عمر چنین نوشته هایی در جوامع غربی ـ به سبب جدیت این نوشته ها و نیز پویایی این جوامع ـ مقطعی و کوتاه است. این است که «ترجمه ای فکر کردن» دارای ایراد و اشکال است.

   بخش دوم
   نوشتۀ إشکوری در بارۀ شریعتی از این جنبه که بر مدار سنت نبی اکرم است برایم بسا خوشایند است. این را با نقل دو گفتار شرح می دهم:
   گفتار اول:
   بخارایی می نویسد: گفته اند آنگاه که عثمان بن مظعون ـ که از مهاجرین به مدینه و مقیم در خانۀ یکی از انصار بود ـ در پی بیماری درگذشت؛ پیامبر به خانۀ میزبان شد. زن میزبان ـ به اسم اُمّ العلاء ـ پیش آمد و با پیامبر از سر مهر گفت: خدایش بیامرزد که اکنون به پاس نیکی هایش مورد إکرام خداوند است. پیامبر گفت: تو این را از کجا می دانی؟ گفت: پیامبرا ! پس خداوند که را إکرام می کند؟ پیامبر گفت: آنچه اکنون برای من و تو روشن است این است که او درگذشته است. من البته امید می برم که او عاقبت به خیر گردد ـ اما بگویمت که من ـ که پیامبر خدایم ـ از سرنوشت اُخروی ام بی خبرم. [این است که می پرسم: تو از کجا می دانی که او اکنون نزد خدا مورد إکرام است؟]
   بخارایی در ادامه می نویسد: ام العلاء گفته که من آنگاه به پیامبر گفتم: «من از این پس هرگز در بارۀ کسی اقدام به “منزّه انگاری” نمی کنم.»
   [عربی: «قَالَت: فَوَاللّهِ لا أزکی أحداً بَعدهُ أبداً.» (صحیح بخاری؛ فارسی؛ ج ۲؛ حدیث ۱۲۴۳ ص ۷۶)
   [عربی: [امّ العلا می بگفت: «رَحمهُ الّلهُ عَلَیکَ. فَشهادتی عَلَیکَ لَقَد أکرَمَکَ أللّهُ. فَقَال النّبی (ص) وَ مَا یُدرِیکِ أنَّ اللّهَ قَد أکرَمَهُ؟ فَقُلتُ بِأبی أنتَ یَا رَسُول اللّه فَمَن یُکرِمُهُ اللّهُ؟ فَقَالَ أمّا هُوَ فَقَد جَاءَ الیَقینُ وَاللّهُ إنّی لأرجُو لَهُ الخَیرَ وَاللّهُ مَا أدرِی وَ أنَا رَسُولُ اللّهِ مَا یُفعَلُ بِی.»]
   گفتار دوم
   بخارایی می نویسد که گفته اند پیامبر گفت: اگر چنانچه در موقعیتی قرار گرفتید که لازم آمد از کسی تعریف و تمجید کنید بگویید او به درک و برداشت من چنین و چنان است؛ [واقع امر را اما] خدا عالم است. آنگاه صفاتی را به او نسبت دهید که می دانید او متصف به آن صفات است. با این حال از برای هیچ کس منزّه انگاری مکنید. [بگویید به درک و برداشت من چنین یا چنان است؛ واقع امر را اما خدا عالم است.]
   [عربی: قالَ: مَن کانَ مِنکُم مَادِحًا أخَاهُ لا مَحَالَهَ، فَلْیَقُلْ أحْسِبُ فُلَانًا، واللَّهُ حَسِیبُهُ، ولَا أُزَکِّی علَى اللَّهِ أحَدًا أحْسِبُهُ کَذَا وکَذَا، إنْ کانَ یَعْلَمُ ذلکَ منه. (صحیح بخاری ؛ فارسی ؛ ج ۳؛ حدیث ۲۶۶۲ ص۲۴۵)

   با سلام و احترام
   داود بهرنگ

   منابع
   صحیح بخاری ـ ترجمۀ عبدالعلی نور احراری ـ نشر انتشارات تربت جام

3. بی تردید علی شریعتی یکی از فاجعه بار ترین تجربه های روشنفکری جامعه ایرانی دروان معاصر بوده است !
   این قضاوت نه تنها بر اساس تجربه چهل ساله است بلکه به خاطر یافتن شهامت نقد غول های روشنفکری آن دوران است که در زمان خودشان به خاطر نبودن فرهنگ انتقاد و نداشتن سواد لازم بوده است والا مواد و دانش و اطلاعات لازم برای به نقد کشیدن امثال شریعتی و آل احمد و نظایر آن در همان زمان مهیا بود !
   با نگاهی نه چندان جدی به آموزه ها و پیام های این قبیل منتقدین ، یا بهتر بگویم مخالفین میشد فهمید که جنابان نه فهم درستی از جامعه و انسان داشتند و نه درک درستی از مدنیت و مدرنیته و مدرنیسم ! حتی میتوان به راحتی فهمید که تلاش چندانی برای آموختن این موضوعات هم نکرده بودند !
   در واقع ایشان قربانیان شرایط موجود در آن عصر بودند ! دوران سلطه چپ ویرانگر و مهاجم ! و هیجانات و خود نمایی های جوانان پر انرژی که تحت تاثیر نمایش های سینمایی و درخشش قهرمانان رمانهای روزگار خود بودند ! همانطور که این روزها فوتبالیست های مشهور و ناماور اکثریت جوانان جویای نام و شهرت و ثروت را مجذوب کرده است و در هر گوشه کنار جهان همه را پا به توپ میتوان دید ! در آن دوران هم جوانان کتاب جلد سفید به دست و با سخنان شورانگیز پر از ایسم های ساده شده توسط مترجمان کلیشه ای ! جذابیت مخالفت آنقدر شدید بود که موضوع مخالفت را در درجه آخر گذاشته بود ! مهم مخالفت کردن و عصیان کردن و شیشه شکستن و اتوبوس آتش زدن بود !
   کافی است به سرانجام این مخالفان سنگ به دست و اسلحه به دست توجه کنید ! آنهایی که ابراز ندامت کرده اند و واقع بینانه به شوریده گی و هیجان‌زده گی و خودنمایی و …خود اقرار کردند اگر بگذریم ! میماند آنها که همچنان بر سر حقانیت مخالفت خود پا میفشارند! کجایند و چه میکنند ! سالهاست که به دامن امپریالیسم گریخته اند ! و زانو به زانوی دموکراسی و آزادی نشسته اند اما نمیدانند با آن چه کنند ! امثال شریعتی ها را اگر با اغماض انسانهای مومن و معتقد و با حسن نیت بدانیم! اما نمی توانیم از عقده های حقارت و حسادت و خودنمایی آنها بگذریم و یا از نادانی و تنبلی و عدم تلاش برای کسب دانش و فهم موضوعات جامعه و تجربه های موجود بگذریم !
   متاسفانه تعصب و خودخواهی هنوز دامنگیر کسانی است که نمیخواهند به گذشته پر اشتباه خود و افکار معیوب و ناقص خود اعتراف کنند و بپذیرند که نقش آنها و الگوهای انها در رسیدن به جایی که اکنون در آن به سر میبرند منفی بوده است !
   مشکل ما نه تعصب و جهالت و خرافات و …است ! بلکه مشکل ما تربیت و آموزش بوده است ! نهاد تربیتی و آموزشی ما حتی دورتر از دوران معاصر غلط و پر از اشتباهات و اغراض و امیال ناهنجار بوده است !
   تربیت ما برخلاف تربیت دیگران که بر اقناع بوده است بر تهدید و تحقیر استوار بوده است !

دیدگاه‌ها بسته‌اند.