بازگشت به جهان دو قطبی از راه ایران؟

زیتون ـ یلدا امیری: شکست تلاش‌های آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران تا به اینجا، می‌تواند گویای آن باشد که جهان بار دیگر به سوی دو قطبی شرق و غرب پیش می‌رود. تصمیم‌گیری‌های دونالد ترامپ، رئیس جمهوری تاجر مآب آمریکا که تجربه‌ای در عالم سیاست ندارد، این روند را سریع‌تر کرده است. ترامپ با سیاست‌هایی همانند جنگ تجاری با چین، که در حوزه سیاست خارجی در پیش گرفته، باعث شده بلوک شرق انسجامی تازه پیدا کند و ایران هم در این میان بی‌تاثیر نیست.

این روزها آمریکا تلاش می‌کند که تحریم تسلیحاتی ایران را تمدید کند، این تحریم ها روز ۲۷ مهر ماه به پایان می‌رسد و واشنگتن تمام تلاش خود را به کار بسته است.

شمشیرها از رو بسته شده، ظاهرا هیچ نرمشی در کار نیست، واشنگتن به دنبال مصالحه نیست. از یک سو برایان هوک می‌گوید که گزینه نظامی روی میز است و مایک پمپئو هم پس از جلسه شورای امنیت اعلام می‌کند که آمریکا حاضر نیست طرح پیشنهادی اروپا مبنی بر تمدید محدود تحریم تسلیحاتی ایران را بپذیرد. از سوی دیگر اما مقامات آمریکایی ایران را به مذاکره دعوت می‌کنند. به نظر می‌رسد سیاست‌های کلان آمریکا در قبال ایران انسجامی ندارد. اما ایران پشتش به حمایت چین و روسیه گرم است. و البته کشوری که اقتصاد آن در این میان زیر بار تحریم کمر خم کرده ایران است.

مذاکره و گزینه نظامی روی میز

تنها یک روز پس از جلسه شورای امنیت، روز ۱۱ تیر ماه، برایان هوک، نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران در جریان مصاحبه‌ای در اسرائیل گفته «همان‌طور که رئیس‌جمهوری آمریکا تاکید کرده ایران نباید به سلاح اتمی دست یابد و گزینه نظامی در این مورد همیشه روی میز است».

برایان هوک، نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران در جریان مصاحبه‌ای در اسرائیل گفت: «همان‌طور که رئیس‌جمهوری آمریکا تاکید کرده ایران نباید به سلاح اتمی دست یابد و گزینه نظامی در این مورد همیشه روی میز است».

این در حالی است که کمتر از یک ماه پیش، روز ۱۶ خرداد دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا از ایران برای آزادی مایکل وایت، نظامی سابق آمریکایی، تشکر کرد و مقام‌های ایرانی را به مذاکره با آمریکا دعوت کرد و گفت بهتر است تا انتخابات آمریکا صبر نکنند.

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، نیز در این چند روز ساکت نمانده است. او پس از جلسه شورای امنیت، در جلسه هیئت دولت روز ۱۱ تیرماه گفت: «همین راه و مسیر را آمریکایی ها دنبال می‌کنند و روز گذشته در سازمان ملل متحد محل نمایشی برای شکست مجدد سیاسی آمریکا در برابر جمهوری اسلامی ایران بود.»

او در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر اینکه ایران به تعهد سیاسی، حقوقی و اخلاقی خود در طول تاریخ مخصوصا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی پایبند بوده و امروز هم هست گفت :«اگر آمریکا باز هم بخواهد به برجام ضربه بزند، تاکنون ضربات آمریکا ضربه اقتصادی بوده و در مقابل ما برخی تعهداتمان را کم کرده‌ایم ولی باید بدانند که اگر بخواهند به برجام ضربه سیاسی بزنند، جمهوری اسلامی ایران دیگر تحمل نخواهد کرد و اقدام قاطع انجام می‌دهد. ما بارها به ۱+۴ گفته‌ایم.»

روحانی در ادامه اما از روسیه و چین به عنوان «دوستان ما» یاد کرد و گفت:«البته دوستان ما مانند چین و روسیه در طول این سه سال و نیم همیشه مواضع خوبی داشته‌اند و دیروز هم مواضع سیاسی خوبی اتخاذ کردند.»

ایران و آمریکا در برزخ روابط دیپلماتیکی که با تهدید و ابهام انباشته شده دست و پا می‌زنند. هر دو کشور سعی دارند خود را اثبات کنند، آمریکا حمایت نیم بند اروپا را پشت سر دارد و ایران از حمایت قاطع چین و روسیه برخوردار است.

کارزار تمدید تحریم‌ها

وزیر خارجه آمریکا در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد، پایان دادن به تحریم‌های تسلیحاتی ایران را خیانت به رسالت سازمان ملل خواند. مایک پومپئو از این نهاد خواست که با تمدید این تحریم‌ها در جهت برقراری صلح و امنیت بین‌المللی گام بردارد.

اما به نظر می‌رسد واشنگتن ابزاری برای تمدید تحریم‌ها ندارد بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که به دنبال توافق برجام به تصویب رسید، تحریم تسلیحاتی ایران روز ۲۷ مهرماه به پایان می‌رسد و آمریکا کارزاری با هدف تمدید این تحریم‌ها به راه انداخته است.

بیشتر بخوانید:

سایه‌ی بازگشت تحریم‌های بین‌المللی بر سر ایران

پیش‌بینی‌‌های هشدارآمیز ظریف

در نشست روز ۱۰ تیر ۱۳۹۹ مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، رسما از شورای امنیت خواست تا تحریم تسلیحاتی ایران را به طور نامحدود تمدید کند. وزیر خارجه آمریکا حکومت ایران را «وقیح‌ترین رژیم تروریستی جهان» نامید.

او گفت که اگر قطعنامه ۲۲۳۱ در مورد تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران به علت مخالفت دو کشور چین و روسیه به تصویب نرسد، آمریکا با توجه به نکات مطرح شده در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ و نشان دادن موارد نقض الزام‌های این توافق توسط ایران، خواستار بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور خواهد شد. منظور مایک پمپئو به کار‌گیری مکانیسم ماشه است که از نظر بسیاری از حقوقدانان و صاحب نظران به دلیل خروج آمریکا از برجام، این کشور توانایی به کار اندازی این مکانیسم را ندارد.

در نشست روز ۱۰ تیر ۱۳۹۹ مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا رسما از شورای امنیت خواست تا تحریم تسلیحاتی ایران را به طور نامحدود تمدید کند. او حکومت ایران را «وقیح‌ترین رژیم تروریستی جهان» نامید.

وزیر امور خارجه آمریکا به گزارش اخیر آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل اشاره کرد و گفت که محموله‌های نظامی کشف شده اخیر به وضوح نشان می‌دهد که پهپادها و موشک‌های استفاده شده در حمله به تاسیسات نفتی آرامکو عربستان و فرودگاهی در این کشور جنگ‌افزارهای ساخت ایران بوده‌اند.

مایک پمپئو، روز چهارشنبه ۱۱ تیرماه بار دیگر خواستار جلوگیری از لغو تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران شد و گفت: «رژیم ایران سزاوار لغو تحریم تسلیحاتی نیست زیرا آنها به محدودیت های فعلی خود پایبند نبوده‌اند. تا زمانی که آنها از تهدید سایر ملل و حمایت از فعالیت های تروریستی در منطقه دست برنداشته‌اند، ما نمی توانیم به عملکرد آن ها همانند یک ملت بالغ اعتماد کنیم.»

حمایت چین و روسیه از ایران

در جلسه شورای امنیت، چین و روسیه از عملکرد آمریکا انتقاد کردند. همزمان بریتانیا، فرانسه و آلمان از فعالیت‌های تسلیحاتی ایران ابراز نگرانی کردند. آمریکا هم تمام تلاش خود را کرد تا این تحریم ها را تمدید کند، اما تابحال موفق نشد.

تندترین واکنش به درخواست آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل متحد بر زبان آورد. سفیر روسیه گفت که این کشور مخالف فشار حداکثری و تحریم تسلیحاتی ایران است. او سیاست آمریکا را «خفه‌کردن حداکثری» نامید و گفت که ایالات متحده به این ترتیب عملا سیاست تغییر رژیم در ایران را در پیش گرفته است. واسیلی نبنزا با اشاره به مرگ جورج فلوید در پی دستگیری خشونت‌آمیز او توسط پلیس آمریکا گفت که سیاست واشنگتن در قبال ایران شبیه به گذاشتن زانو بر روی گردن یک نفر است.

واسیلی نبنزا با اشاره به مرگ جورج فلوید در پی دستگیری خشونت‌آمیز او توسط پلیس آمریکا گفت که سیاست واشنگتن در قبال ایران شبیه به گذاشتن زانو بر روی گردن یک نفر است.

ژانگ جون، سفیر چین در سازمان ملل متحد نیز با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران مخالفت کرد. او گفت که آمریکا پس از خروج از توافق هسته‌ای در موقعیتی نیست که خواستار تغییر آن شود.

محمد جواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران ، سخنرانی خود  را با نام و سخنانی از محمد مصدق آغاز کرد و  با اشاره به عهدشکنی آمریکا در دوره زمامداری دونالد ترامپ، گفت که این حکومت حقوق داخلی آمریکا را به جای حقوق بین‌الملل نهاده و از این طریق صلح و امنیت جهانی را به مخاطره انداخته است. ظریف خروج آمریکا از توافق هسته‌ای را نقض آشکار این توافق دانسته و تاکید کرده است که رفع تحریم تسلیحاتی یکی از ارکان اصلی توافق هسته‌ای بوده و تمدید این تحریم‌ها به معنای پایان کامل این توافق است.

جلسه اخیر شورای امنیت بدون هیچ نتیجه مشخصی به پایان رسید، اما به نظر می‌رسد خط کشی‌ها مشخص شده و چین و روسیه پشت ایران ایستادند تا به آمریکا نشان دهند دیگر قدرت اول دنیا نیست. دولت دونالد ترامپ با شعار «اول آمریکا» بسیاری از پیمان‌های بین المللی را زیر پا گذاشته و در راستای یکجانبه‌گرایی بسیاری از قوانین را بر هم ریخته است. ظاهرا اتحادی در بلوک شرق شکل گرفته است، اما در نهایت معلوم نیست که دو قطبی شدن مناسبات بین‌المللی به نفع ایران باشد یا نه.