آتش به‌اختیار عمل نکنید

زیتون ـ مهسا محمدی: طی روزهای اخیر رهبر جمهوری اسلامی ناچار شد دوبار از تریبون‌های رسمی «انقلابیون» نزدیک به خود را مورد عتاب و خطاب قرار داده و کنترل کند.

 یکبار در مواجهه با صادق آملی لاریجانی در رابطه با پرونده معاونش، اکبر طبری و حمله گسترده اصول‌گرایان به او، بار دیگر هم در دفاع از دولت در برابر مجلس «انقلابی».

رهبر جمهوری اسلامی در دیدار مجازی روز گذشته خود با نمایندگان مجلس به آنان گفت که از فضای «تشنج» با دولت فاصله بگیرند، چرا که مردم با این فضا مخالفند و از سوی دیگر به آنان تاکید کرد که خواهان آن است که دولت حسن روحانی دوره دوم ریاست جمهوری خود را تمام و کمال طی کند.

پیش از این هم با نزدیک شدن حلقه‌های افشا شده فساد در قوه قضاییه به صادق آملی لاریجانی، و خیز ابراهیم رئیسی و «جوانان انقلابی» تحسین‌کننده‌اش برای به میان کشیدن پای رییس پیشین دستگاه قضا، رهبر جمهوری اسلامی اجازه‌ی این کار را نداد. او در روز ۷ تیر در ارتباط تصویری با رئیس و مسئولان عالی قضایی و همچنین روسای کل دادگستری‌های سراسر کشور، با گلایه از «اهانت و ظلم به برخی بزرگان پاکدست قبلی قوه قضائیه» در جریان قضاوت‌ها و اظهارنظرهایی که در خصوص دادگاه‌های فساد اخیر شده، گفت: «خطاب من در این موضوع مردم و جوانان مؤمن است که مراقب باشند تعدی نکنند.» و به این ترتیب لاریجانی را مجددا به حاشیه امنش بازگرداند.

از آتش به اختیاری تا مفاهمه

آیت‌الله خامنه‌ای در ارتباط تصویری روز گذشته با نمایندگان مجلس به آنان گوشزد کرد که «روابط مجلس با دولتمردان باید مطابق قانون و شرع باشد، یعنی سؤال و تفحص به عنوان حق مجلس وجود داشته باشد اما توهین و دشنام و نسبتِ بدون علم به دولتمردان به هیچ وجه جایز نیست و برخی از این نسبت‌ها حرام شرعی است.»

به نظر می‌رسد اشاره او به حملات نمایندگان مجلس به محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه، در جریان حضور هفته پیش وی در مجلس است. در آن جلسه ظریف برای دفاع از خود در برابر «دروغگو» و «ترسو» خوانده شدن از سوی نمایندگان از تحسین‌هایی که رهبر جمهوری اسلامی از او کرده بود مثال آورد.

از سوی دیگر مجلسی که به تعبیر روز گذشته‌ی رهبر جمهوری اسلامی «از قوی‌ترین و انقلابی‌ترین مجالس پس از انقلاب» است، شمشیرش را تا روز گذشته برای حسن روحانی، رییس جمهور هم از رو بسته بود و علاوه بر تلاش برای اجرای طرح سوال از او در صدد جمع کردن امضا از نمایندگان برای استیضاح رییس‌جمهوری هم بود.

آیت‌الله خامنه‌ای برای این حرکت هم نقطه پایان بی‌چون و چرایی گذاشت و در جلسه امروز خود به نمایندگان تاکید کرد که «اعتقاد راسخ دارم که دولت‌ها باید تا روز آخر وظایف خود را انجام دهند و بعد از پایان دوره قانونی خود، امانت را با ارائه صورت وضعیت، به دولت بعدی تحویل دهند.»

خطاب قرار دادن جوانان انقلابی از تریبون‌های رسمی از سوی رهبر جمهوری اسلامی اتفاق جدیدی نیست، این بار اما تفاوت در ماهیت توصیه‌هایی است که به آنان کرده است که می‌تواند ناشی از احساس خطر از شرایط نابسامان کشور نباشد.

خطاب قرار دادن جوانان انقلابی از تریبون‌های رسمی از سوی رهبر جمهوری اسلامی اتفاق جدیدی نیست، این بار اما تفاوت در ماهیت توصیه‌هایی است که به آنان کرده است.

رهبر جمهوری اسلامی پیش از این در یکی از الهام‌بخش‌ترین سخنرانی‌های سال‌های اخیر برای هوادارانش آنان را «آتش به اختیار» کرده بود و در ۱۷ خرداد ۹۶ گفته بود:«جایی که احساس می‌کنید دستگاه مرکزی اختلالی دارد و نمی تواند درست مدیریّت کند، آنجا آتش‌به‌اختیارید.»

این سخنرانی در اوج اختلافات و تک و پاتک‌های رییس‌جمهوری و رهبر جمهوری اسلامی اتفاق افتاده بود و یک هفته پس از آن هم در یک سخنرانی با حضور حسن روحانی، به عزل بنی‌صدر از ریاست جمهوری اشاره کرده و تلویحا به رییس دولت اخطار داده بود.

اعلام آتش به اختیاری و تشبیه روحانی به بنی‌صدر توسط رهبر جمهوری اسلامی از سوی مخاطبان بالقوه و بالفعل‌اش با چنان استقبالی روبرو شد که در هفته‌های بعد رهبر جمهوری اسلامی مجبور شد توضیحی بر فرمان پیشین بگذارد و بگوید:«آتش به اختیار به معنای بی‌قانونی، فحاشی و مدیون کردن جریان انقلابی نیست.»

حالا به نظر می‌رسد، رهبر جمهوری اسلامی در شرایطی که کشور به تعبیر خودش  از یک سو درگیر «بیماری» اقتصادی است و از سوی دیگر در حال به زانو درآمدن در برابر کرونا، برای توجیه هوادارانش در گوش گرفتن توصیه‌های جدید کمی با مشکل مواجه شده و شاید از همین روست که به سراغ «مردم» رفته است. او در سخنرانی امروز تاکید کرد که مردم از تشنج میان قوا گریزانند و گفت:«مردم از مجلس و دو قوه دیگر انتظار بیان حق و پیگیری آن را دارند و به شدت با مجادله و گریبان گیری و تشنج میان قوا مخالف هستند و همه بدانند فضای منازعه در رئوس دستگاهها برای افکار عمومی زیان بخش و ناراحت کننده است.»

واکنش‌ها به عتاب «رهبر»

با وجود گذشت یک هفته از رفتن ظریف به مجلس و بالا گرفتن بحث مجلسیان و او امروز و تنها بعد از اظهارات رهبر جمهوری اسلامی، سخنگوی شورای نگهبان هم در این باره موضع گرفت و گفت که در برخوردهای برخی از نمایندگان با وزیر امور خارجه «کار درستی انجام نشد.»

عباسعلی کدخدایی با اشاره به سخنان رهبر جمهوری اسلامی تاکید کرد که «امیدواریم مجلس و دولت سخنان و توصیه‌های ایشان را همواره مورد توجه قرار دهند.»

نمایندگان مجلس و بالاخص دنبال کنندگان استیضاح که به نظر می‌رسد باید پروژه خود را نیمه‌تمام رها کنند هم ترجیح دادند در برابر این بخش از سخنان رهبر جمهوری اسلامی سکوت کنند و تنها به قسمت‌هایی از سخنان رهبر که بر انقلابی بودن این مجلس تاکید داشت صحه بگذارند.

رهبر جمهوری اسلامی ترجیح می‌دهد مسئولیت اجرایی کشور در این دوران «بیمار» بر عهده دولتی باشد که تا حدی با خود او نیز زاویه دارد، تا بعدها راحت‌تر بتواند دستش را از شکست‌ها و ناکارآمدی‌ها و فسادهای این دوره بشوید.

در میان «افسران جنگ نرم» هوادار «رهبر» در شبکه‌های مجازی هم که به طور معمول بعد از هر سخنرانی وی هشتگی از توصیه رهبر جمهوری اسلامی داغ می‌شد، تحرکی دیده نمی‌شود. آنان، که بعد از ماجرای صادق لاریجانی تلاش می‌کردند با وجود تذکر «آقا» راهی دیگر برای رسیدن به لاریجانی و رو کردن فسادهای وی بیایند، این بار حتی دست از این تلاش هم برداشته‌اند و فقط تک‌صداهایی در میان آنان سعی در بولد کردن تعبیر «انقلابی‌ترین مجلس پی از انقلاب» دارد.

گروهی از تحلیل‌گران به درستی این عتاب رهبر و سکوت مجلس را هم یکی دیگر از نشانه‌های عدم استقلال مجلس و دست و پا بستگی آن در برابر اوامر رهبر جمهوری اسلامی می‌دانند، ادامه سنت مجالس پیشین که از پایان مجلس دهم و بر سر موضوعاتی مانند لایحه بودجه و افزایش قیمت بنزین به اوج خود رسید.

این دستور رهبر اما به نوعی بر خبری که پیش از این درباره استعفای حسن روحانی در آبان ۹۸ و مخالفت رهبر جمهوری اسلامی با آن رسیده‌بود هم صحه می‌گذارد. به نظر می‌رسد که رهبر جمهوری اسلامی ترجیح می‌دهد مسئولیت اجرایی کشور در این دوران «بیمار» و پربحران بر عهده دولتی باشد که تا حدی با خود او نیز زاویه دارد تا بعدها راحت‌تر بتواند دستش را از شکست‌ها و ناکارآمدی‌ها و فسادهای این دوره بشوید و همچنان جایگاه «رهبر» غیرمسئول و غیر پاسخگو را حفظ کند. الگویی که به نظر نمی‌رسد جوانان انقلابی هنوز آن را به درستی درک کرده باشند یا انعطاف کافی را برای تطابق با آن داشته باشند و در نتیجه او مجبور می‌شود هر بار از پشت بلندگو آن را گوشزد کند.