زیتون ـ محمدرضا سرداری: مجلسِ ۴۲ درصدی، مهرداد بذرباش، یکی از یاران پیشین محمود احمدی‌نژاد را به ریاست دیوان محاسبات کشور برگزید. مرد ۴۰ ساله‌ای که هوادارانش می‌گویند می‌خواهد امانوئل ماکرون جمهوری اسلامی شود. این انتصاب موجی از انتقاد را حتی میان اصولگرایان برانگیخته و برخی از آنان وی را فاقد صلاحیت قانونی و علمی برای احراز این سمت می‌دانند. اما مگر دیوان محاسبات کشور چه جایگاهی در نظام حقوقی ایران دارد که چنین انتصابی تا این حد سروصدا به پا کرده است.

دیوان محاسبات کشور یا همان ذیحساب بیت‌المال

دیوان محاسبات کشور همان‌طور که از نامش آشکار است؛ ذیحساب کل کشور است. یعنی به حساب و کتاب هر دستگاه و نهادی که به نحوی از بودجه دولتی استفاده کرده، رسیدگی و حسابرسی می‌کند. از این رو می‌توان گفت که دیوان محاسبات کشور در میان مجموع نهادهای نظارتی جایگاه برتر را دارا است. از این رو در قانون اساسی نیز اصل جداگانه‌ای بدان اختصاص یافته است. در اصل ۵۵ قانون اساسی آمده است:« دیوان محاسبات به کلیه حساب‌های وزارتخانه‌ها، مؤسسات‌، شرکت‌های دولتی و سایر دستگاه‌هایی که به نحوی از انحاء از بودجه کل کشور استفاده می‌کنند به ترتیبی که قانون مقرر می‌دارد رسیدگی یا حسابرسی می‌نماید که هیچ هزینه‌ای از اعتبارات مصوب تجاوز نکرده و هر وجهی در محل خود به مصرف‌ رسیده باشد. دیوان محاسبات‌، حسابها و اسناد و مدارک مربوطه را برابر قانون جمع‌آوری و گزارش تفریغ بودجه هر سال را به انضمام‌ نظرات خود به مجلس شورای اسلامی تسلیم می‌نماید. این گزارش ‌باید در دسترس عموم گذاشته شود.»

 کلیه نهادهای کشوری و لشگری باید گزارش مصرف بودجه خویش را در اختیار دیوان قرار دهند تا این گزارش پس از بررسی و حسابرسی در اختیار نمایندگان مجلس قرار گرفته و به شکل علنی منتشر شود.

طبق این اصل قانون اساسی کلیه نهادهای کشوری و لشگری باید گزارش مصرف بودجه خویش را در اختیار  دیوان قرار دهند تا این گزارش پس از بررسی و حسابرسی در اختیار نمایندگان مجلس قرار گرفته و به شکل علنی منتشر شود. هر چند این حسابرسی تاکنون بیشتر نهادهای دولتی را شامل شده و کمتر به حساب و کتاب نهادهای زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی که از بودجه عمومی نیز استفاده می‌کنند؛ پرداخته شده است.

حسابرس جدید بیت‌المال کیست؟
مهرداد بذرپاش نماد یکی از پارادوکس‌های بزرگ در نظام جمهوری اسلامی است. نظامی که از یک سو مدعی جوان‌گرایی است و از سوی دیگر اختیار یکی از نهادهای پرقدرت خویش را به سالخورده‌ای ۹۳ ساله سپرده است. بذرپاش در ۲۵ سالگی به عضویت هیات مدیره یکی از شرکت‌های بزرگ خودروسازی، سایپا، منصوب و سپس مدیرعامل چند هولدینگ صنعتی دیگر هم می‌شود. جایگاهش تا معاونت ریاست‌جمهوری و ریاست سازمان ملی جوانان ارتقا می‌یابد و بالاخره پس از راهیابی دوباره به مجلس تصدی مهمترین دستگاه نظارتی مالی کشور به وی واگذار می‌شود.

نگاهی به سوابق بذرپاش نشان می‌دهد که سه عامل در رشد سریع وی در نظام مدیریتی جمهوری اسلامی نقش داشته است. زادگاه، ازدواج و حضور او در راس بسیج دانشجویی یکی از دانشگاه‌های معتبر کشور. بذرپاش اهل گرمسار است. جایی که زادگاه محمود احمدی‌نژاد نیز هست. وی با دختر علیرضا علی احمدی، وزیر آموزش و پرورش دولت احمدی‌نژاد ازدواج کرد. فردی که صرف‌نظر از همکاری، رابطه دوستانه نزدیکی با احمدی نژاد داشته‌است.

رییس فعلی دیوان محاسبات همچنین پس از ورود به دانشگاه صنعتی شریف به عضویت بسیج دانشجویی درآمده و سپس سمت فرماندهی می رسد. رسانه های مستقل به وضوح  به نقش وی به عنوان یک نیروی سرکوب‌گر در جریان اعتراضات دانشجویی به حکم اعدام هاشم آغاجری پرداخته اند.
صرف نظر از حضور وی به عنوان یک عضو گروه فشار، مراحل رشد و ارتقای علمی وی نیز با تردیدهای بسیاری روبرو شده است. قدس آنلاین جایی که بعدها اعضای تحریریه روزنامه وطن امروز به صاحب امتیازی مهرداد بذرباش به آنجا کوچ کردند؛ در گزارشی به اعمال نفوذ وی برای کسب نمره علمی اشاره کرده و گفته است که وی در پاره‌ای از درس‌ها مردود شد اما با اعمال نفوذ در شورای آموزشی دانشگاه نمره قبولی کسب کرده است. وی همچنین با استفاده از رانت دولت نهم تا مقطع دکتری تحصیل کرده و سپس در جایگاه هیات علمی دانشگاه نیز قرار گرفته است.

مخالفان چه می‌گویند؟

یکی از مخالفان جدی انتصاب مهرداد بذرپاش به ریاست دیوان محاسبات کشور، احمد توکلی اصولگرای کارکشته است. مخالفت توکلی با این انتصاب یک دلیل قانونی ساده دارد. طبق قانون، رییس دیوان محاسبات کشور باید دست کم ۲۰ سال سابقه کار اداری داشته باشد اما به گفته توکلی بذرپاش تنها ۱۷ سال سابقه اداری مورد تایید سازمان اداری و استخدامی کشور را دارد و از این رو وی نباید برای ریاست این دیوان نامزد می‌شد. اما به نظر می‌رسد بذرپاش که در دست و پا کردن مدرک و سند تبحر خاصی یافته و ۳ سال سابقه کاری نیز برای خویش مهیا کرده‌است. احمد توکلی با ارسال نام‌ ای رسمی به قالیباف، رئیس مجلس به چنین انتصابی اعتراض کرده و آن را فاقد وجاهت قانونی خوانده و عملکرد کمیته دیوان محاسبات را در این روند زیر سئوال برده است.

عباس نادران، فرزند الیاس نادران، از دیگر اصولگرایان نزدیک به علی لاریجانی نیز در توئیتی انتصاب بذرپاش به این سمت را تصمیم سازمان اطلاعات سپاه دانسته.

از سوی دیگر عباس نادران، فرزند الیاس نادران، از دیگر اصولگرایان نزدیک به علی لاریجانی نیز در توئیتی انتصاب بذرپاش به این سمت را تصمیم سازمان اطلاعات سپاه دانسته. بذرپاس البته سابقه همکاری با سپاه نیز دارد و مدتی از سوی عزیز جعفری فرمانده وقت سپاه به سمت قائم مقامی بنیاد تعاون سپاه منصوب شده بود.

سپاه و دیوان محاسبات کشور
مهمترین پرسشی که پس از مواجهه با این توئیت در ذهن خطور می‌کند رابطه سپاه با دیوان محاسبات کشور است. اینکه سپاه چه نفعی در این میان دارد که تلاش کرده تا فردی نزدیک به خود را در راس دستگاه نظارت مالی کشور قرار دهد. دو فرضیه در این میان امکان طرح دارد. نخست آن که سپاه همچنان در تلاش برای پرونده‌سازی مالی برای دولت و حسن روحانی است و از این رو  با در اختیار داشتن چنین نهادی می‌تواند ابزار مناسبی برای مهار مدیران روحانی یا باج‌گیری از آنان داشته باشد.

فرضیه دیگر، اشاره به برنامه‌های اخیر سپاه به صنعت خودروسازی دارد. سردار حاجی‌زاده فرمانده هوا و فضای سپاه تاکنون چندین بار به قصد سپاه برای ورود به این صنعت و همچنین قطعه‌سازی خودرو سخن گفته است. از این رو شاید حضور بذرپاش که سوابقی در مدیریت شرکت‌های خودروسازی و قطعه‌سازی چون سایپا، پارس خودرو، تراکتورسازی ایران، گروه توسعه انرژی تدبیر  و از همه مهمتر بنیاد تعاون سپاه دارد، بتواند از این جهت به درد سرداران سپاه بخورد. سال گذشته سایت اقتصاد آنلاین گزارش داد؛ سهام دو شرکت بزرگ ایران خودرو و سایپا در آستانه واگذاری به بخش خصوصی است. از این رو دور از ذهن نیست اگر  سپاه که نیت خویش را برای ورود به این صنعت آشکار کرده بکوشد تا با در اختیار گرفتن دیوان محاسبات کشور، رد عملیات‌های مالی در این حوزه را گم کند.