زیتون– جمعی از فعالان اجتماعی در نامه‌ای به مراجع تقلید و علمای حوزه‌های علمیه در باب عزاداری‌های مذهبی در دوران شیوع ویروس کرونا نگرانی خود را از شیوه‌ی برگزاری مراسم سوگواری ماه محرم ابراز کردند.
به گزارش «زیتون» در این بیانیه آمده است: « همه‌ی آن‌ها که در سوگواری‌های محرم شرکت کرده‌اند و یا از چندوچون برگزاری آن خبر دارند، از ازدحام و شلوغی چنین مراسم‌هایی آگاه‌اند و به وضوح می‌دانند که اداره‌ی بهداشتی جمعیت زیاد، مهار تعداد پرشمار حاضران در فضاهای بسته‌ای مانند مساجد، حسینیه‌ها و یا در خیمه‌های عزاداری عملا ناممکن است. گرمای هوای تابستان در بیشتر مناطق ایران در این فصل امکان برگزاری تجمعات در فضای آزاد را نیز محدود می کند. همچنین رعایت مسائل بهداشتی در توزیع آب آشامیدنی و مواد غذایی در میان عزاداران، خطر همه‌گیری ویروس را بسیار بالا خواهد برد.»
امضا کنندگان این نامه در ادامه تاکید کردند علماء خود بهتر واقف‌اند و نیاز به تکرار نیست که در دستورهای اسلامی و سیره‌ی پیامبر اسلام و زندگی امامان شیعه، بر پاسداری از سلامت جسم و روان، هر دو در کنار هم، بسا تاکید رفته است.
در بخش دیگری از این نامه تاکید شده است: «لازم به یادآوری است که در چنین موقعیت خطیری از عالمان راستین انتظار می‌رود که دانش و تقوای خود را به کار بندند تا ارباب امور و نیز جامعه‌ی عزادار با دست خویش به ورطه‌ی هلاک افکنده نشوند. اندوه‌ناک است که برخی خرافه‌باوران درصدد استفاده ابزاری از اعتقادات مذهبی و عواطف دینی مردم، برای توجیه بی‌تدبیری خویش اند و گاه تعابیری از این دست شنیده می‌شود که «عزاخانه محرم، شفاخانه است و در آن بیماری اتفاق نمی‌افتد».
متن کامل این نامه که برای انتشار در اختیار «زیتون» قرار گرفته٬ به شرح زیر است:
حضور محترم مراجع عظام تقلید، علماء، فضلاء و مدرسین سطوح عالی حوزه‌های علمیه شیعه در ایران،
با تقدیم سلام و عرض ادب و با تبریک اعیاد سعید قربان و غدیر و با آرزوی دوام خدمت‌گذاری به خلق و خالق،
با توجه به شرایط خاصی که به سبب همه‌گیری ویروس کرونا (کووید ۱۹) در سراسر جهان و از جمله ایران پدید آمده و نظر به نزدیک شدن ماه محرم، ما جمعی از فعالان فرهنگی-اجتماعی ایرانی بر آن شدیم که با نامه‌ای سرگشاده، نگرانی خود را از شیوه‌ی برگزاری مراسم سوگواری ماه محرم ابراز کنیم و از مراجع عظام تقلید، علماء، فضلاء و مدرسین سطوح عالی حوزه‌های علمیه شیعه در ایران بخواهیم در چاره‌جویی این معضل خطیر در کنار مردم باشند.
ناگفته پیدا است که اجرای مراسم سوگواری محرم تاریخچه‌ای دیرینه در کشورهای با اقلیت یا اکثریت شیعه، به ویژه ایران، دارد و افراد زیادی از طیف‌های مختلف فکری-مذهبی و حتی گاه کسانی که ممکن است غیر مذهبی یا کم‌تر مذهبی به نظر برسند هر ساله در اقامه‌ی پرشور این آیین کهن و مذهبی-ملّی همت می‌گمارند. با این حال، در شرایط ویژه امسال و در حالی‌که تعداد زیادی از هموطنان عزیزمان مبتلا و یا قربانی همه‌گیری ویروس کرونا شده‌اند و یا درگیر بهبود عزیزان‌شان هستند، به‌جاست که در برگزاری حضوری مراسم عزاداری محرم تجدیدنظر جدّی صورت گیرد.
اخیرا در رسانه‌ها اعلام شده که مراسم سوگواری به سیاق هر ساله در ایران برگزار می‌شود اما با رعایت آداب (پروتکلهای) بهداشتی، همچون پوشیدن ماسک و رعایت فاصله‌ی اجتماعی. همه‌ی آن‌ها که در سوگواری‌های محرم شرکت کرده‌اند و یا از چندوچون برگزاری آن خبر دارند، از ازدحام و شلوغی چنین مراسم‌هایی آگاه‌اند و به وضوح می‌دانند که اداره‌ی بهداشتی جمعیت زیاد، مهار تعداد پرشمار حاضران در فضاهای بسته‌ای مانند مساجد، حسینیه‌ها و یا در خیمه‌های عزاداری عملا ناممکن است. گرمای هوای تابستان در بیشتر مناطق ایران در این فصل امکان برگزاری تجمعات در فضای آزاد را نیز محدود می کند. همچنین رعایت مسائل بهداشتی در توزیع آب آشامیدنی و مواد غذایی در میان عزاداران، خطر همه‌گیری ویروس را بسیار بالا خواهد برد.
علماء خود بهتر واقف‌اند و نیاز به تکرار نیست که در دستورهای اسلامی و سیره‌ی پیامبر اسلام و زندگی امامان شیعه، بر پاسداری از سلامت جسم و روان، هر دو در کنار هم، بسا تاکید رفته است؛ تا جایی که در مورد واجباتی همچون روزه گرفتن و یا اجرای اعمال حج و مواردی دیگر از این دست چنان‌چه احتمال عقلایی به خطر افتادن جدی سلامت افراد در میان باشد، تحت شرایطی شخص از انجام آن واجبات معذور خواهد بود. گرچه اجرای مراسم سوگواری ماه محرم برای شماری از متدینان، تبدیل به واجب در عرف متشرّعه (گرچه نه «واجب شرعی») شده است اما انتظار می‌رود که با توجه به شرایط خاص همه‌گیری ویروس کرونا، از انجام این عمل مستحب به شیوه‌ی همیشگی (یعنی حضوری) جدا اجتناب شود. امروزه به سبب دسترسی همه‌گیر به فناوری، سوگواران می توانند به شیوه‌ی مجازی و از رهگذر پخش زنده مراسمی که در محافل کوچک و یا خصوصی انجام می شود، به ثواب شرکت در عزاداری نایل آیند؛ چنان‌چه آیین‌های مذهبی در ماه رمضان امسال کم‌وبیش به شیوه‌ی غیر حضوری برگزار شد و ایمان و امان خلق هم آسیب ندید.
در شرایطی که کادر پزشکی و بهداشتی ایران در نیم‌سال گذشته خالصانه و بی دریغ، با نثار وقت، توش و توان و حتی تقدیم جان خود در حفظ و بازیابی سلامت جامعه کوشیده‌اند، اکنون سزاوار است که همگی با تصمیم‌گری به‌جا و اتخاذ رویّه‌ای صحیح و محتاطانه در اجرای مجازی (و نه حضوری) سوگواری محرم، یه یاری کادر درمان کشور شتافته تا سلامت را به جامعه بازگردانیم و یا دست‌کم در حادتر شدن اوضاع شریک نباشیم.
لازم به یادآوری است که در چنین موقعیت خطیری از عالمان راستین انتظار می‌رود که دانش و تقوای خود را به کار بندند تا ارباب امور و نیز جامعه‌ی عزادار با دست خویش به ورطه‌ی هلاک افکنده نشوند. اندوه‌ناک است که برخی خرافه‌باوران درصدد استفاده ابزاری از اعتقادات مذهبی و عواطف دینی مردم، برای توجیه بی‌تدبیری خویش اند و گاه تعابیری از این دست شنیده می‌شود که «عزاخانه محرم، شفاخانه است و در آن بیماری اتفاق نمی‌افتد».
حال تصور کنید که، خدای ناکرده، بر اثر مراسم حضوری سوگواری محرم که با ازدحام مردم شکل می‌گیرد شمار مبتلایان و قربانیان افزایش تصاعدی پیدا کند، آیا این امر خود اسباب بی احترامی و بی اعتقادی به شعایر مذهبی را فراهم نمی‌کند؟ آیا پایه‌های باور مردم را سست(تر) نمی‌کند؟ آیا تن زدنِ علماء از گرفتن تصمیمی متین که ضامن سلامت جامعه و پشتیبان ایمان مردم باشد، باعث سلب اعتماد مردم از علمای دین نخواهد شد؟ آیا چنین امری تدبیر و کارآیی حوزه‌های علمیه‌ی شیعه در حفظ سلامت جامعه و بحران‌زدایی در شرایط بحرانی را به زیر پرسش نخواهد کشید؟
ما صمیمانه از علماء اعلام می‌خواهیم که علاقمندان را به حضور مجازی در مراسم‌های عزاداری محرم دعوت کرده و اگر عزاداری حضوری محرم را منع نمی‌کنند دست‌کم آن را تشویق نکنند؛ زیرا حکمی تشریفاتی مانند «برگزار شود اما با رعایت پروتکلهای بهداشتی» در عمل تغییر محسوسی در مهار همه‌گیری ویروس کرونا ایجاد نخواهد کرد (اگر همه‌گیری را تشدید نکند)، چنان‌که تأکید بر رعایت آداب بهداشتی در باب دیگر تجمع‌ها تا کنون تغییر محسوسی در مهار همه‌گیری ایجاد نکرده است و دلیلی در دست نداریم که نشان دهد متدینان از حیث رعایت آداب بهداشتی مستثنی از دیگران اند.
ما صمیمانه امیدواریم که فرهیختگان حوزوی در امر خطیر بازیابی بهداشت و سلامت جامعه و امیدوار نگه داشتن مردم عزیز و صبور کشورمان به بهبود اوضاع در این روزهای دشوار در کنار مردم باشند و در خدمت‌رسانی به مردم از هیچ تصمیم شجاعانه و تلاش به‌جایی دریغ نکنند. امید آن‌که همه در کنار هم در اقامه‌ی اوجب واجبات، که در وضع کنونی چیزی جز حفظ و بازیابی سلامت جامعه نیست، کوشا باشیم.
از درگاه حضرت حقّ برای همه‌ی خدمت‌گذاران به خلق در تحقق امر خطیر سلامت، توفیق و برکت خواستاریم.
جمعی از فعالان فرهنگی-اجتماعی ایرانی:
دکتر علی افشاری، فعال و تحلیلگر سیاسی
دکتر پروانه انداچه، پزشک ارشد سرطان شناسى
دکتر نورالدین پیرموذن، فعال سیاسی و فوق تخصص جراحی ریه
دکتر محمد کاظم عطاری، پزشک و محقق پزشکی اجتماعی
دکتر آرش علایی، پزشک و مدیر انستیتوی بین المللی سلامت و آموزش
دکتر کامیار علایی، پزشک و مدیر انستیتوی بین المللی سلامت و آموزش
مریم فقیه ایمانی، پژوهشگر امور توسعه پایدار و رهبری بین المللی
مهرانگیز کار، حقوقدان و فعال حقوق بشر
محمد مصطفایی، وکیل و فعال حقوق بشر
محمد مقیمی، وکیل و کارشناس امور حقوق بشر
دکتر یاسر میردامادی، پژوهشگر دین و فلسفه
بابک مینا، پژوهشگر جامعه‌شناسی و فلسفه
درآمد در این نوشتار به دو مطلب خواهم پرداخت. نخست، تحلیلی از عنوان مقاله و…
تردیدی نیست که تداوم نزاع اسرائیل و فلسطین که اینک منطقه‌ی پرآشوب و بی‌ثبات خاورمیانه…
تصور پیامدهای حمله نظامی اسرائیل به ایران نیروهای سیاسی را به صف‌بندی‌‌های قابل تأملی واداشته…
ناقوس شوم جنگ در منطقۀ خاورمیانه بلندتر از هر زمان دیگری به گوش می‌رسد. سه‌گانۀ…