زیتون– پس از روزها اعتراض زنان و فعالان حقوق بشری٬ مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی، سرانجام امروز اعلام کرد: «به هیچ عنوان موضوع ثبت خونبس در دستور کار شورای ملی ثبت میراث فرهنگی ناملموس قرار ندارد.»
مصطفی پورعلی مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی در این رابطه به خبرگزاری مهر گفت: «با توجه به بررسیهای انجام شده رسم خونبس با شرایط مطرح شده در تعارض با حقوق زن و طبیعتاً مغایر با شاخصههای ثبت مواریث فرهنگی ناملموس در فهرست آثار ملی است.»
به گفته او تلاش برای صلح و دوستی بین اقوام و طایفههای مناطق مختلف کشور بسیار حائز اهمیت است اما بدیهی است تحقق چنین موضوعی نباید خللی به حقوق افراد اعم از زنان وارد کند.»
اواخر سال گذشته رییس دادگستری شوش با اعلام این که ثبت ملی دو «اثر فاخر اجتماعی فصل و خونبس» را به عنوان میراث معنوی و ناملموس در درخواست داده بود و از «فرهیختگان» برای جمعآوری مستندات لازم برای ثبت ملی این سنت دعوت کرد.
آنچه این مقام قضایی به دنبال ثبت ملی آن به عنوان میراث معنوی است، سنتی برای پایان دادن به دعوای خونین میان دو قوم است که در آن زنی از طایفه قاتل به طایفه مقتول داده میشود. عربها به آن زن «فصلیه» میگویند و در سایر اقوام نیز «خونبس» نامیده میشود.
دخترانی که در این موقعیت قرار میگیرند و اینگونه ازدواج میکنند در واقع قربانی خطای مردان طایفه میشوند. آنها به شدت زیر فشار روحی و تحقیر قرار دارند و مرتبه اجتماعیشان در عشیره بسیار پایین است.
تلاش رییس دادگستری شوش برای ثبت ملی این سنت اولین نمونه نیست. پرونده «خونبس» از سال ۸۹ در سازمان میراث فرهنگی مطرح شده و استانهای لرستان، چهارمحال و بختیاری، فارس و در آخر کهگیلویه و بویراحمد تا سال ۹۱ برای ثبت آن تلاش کردهاند.
یکی از ضوابط ثبت آثار معنوی و ناملموس این است که اثری در فهرست ثبت میشود که رو به زوال و در حال انقراض باشد. یکی دیگر از شرایط ثبت نیز این است که آن سنت بعد از ثبت، باید پویا و پایدار شود و گزارشهایی از پویایی آن به ثبت کنندگان ارائه شود.
اعتراضات مدنی به ثبت سنتی غیر انسانی
در پی انتشار این خبر زنان خوزستانی و فعالین حقوق زنان و حقوق بشر با هشتگهای #من_فصلیه_نمیشوم و #من_خونبس_نمیشوم کارزاری راه انداختهاند تا جلوی ثبت ملی سنت «فصل و خونبس» به عنوان میراث معنوی را بگیرند.
حرف رییس دادگستری شوش، اما همان است که بود؛ او چهارروز پیش در اینباره به ایسنا گفت که فرهنگ صلح و سازش در میان مردم شهرستان شوش با عناوین و آداب و رسوم خاص ریشه در تاریخ اجتماعی منطقه دارد و به همین دلیل برای احیا و رسمیتدادن به این سنت و معرفی به مراکز علمی و تحقیقاتی و تصمیمساز قانونی برای بهرهگیری، درخواست ثبت سنت حسنه «فصل و خونبس» در فهرست میراث معنوی و ناملموس ارایه شده است.
به گفته او، دادگستری شوش شعبه ویژهای راهاندازی کرده و با استفاده از ظرفیتهای اجتماعی و بزرگان این شهرستان، در حلوفصل پروندههای سنگین عملکرد موفقی داشته، بهطوری که نزدیک به ۱۵ پرونده طی یکی دوسال گذشته که بیش از ۲۰سال طول کشیده و سه چهار مورد از آنها پرونده قتل بود از طریق صلح و سازش حل و فصل شده است: «با ثبت سنت فصل و خونبس بنا داریم از این سنت در توسعه قضائی، عدالت، امنیت پایدار و ارتقای سرمایه اجتماعی استفاده کنیم. بنا بود همایشی ملی در اسفند ماه ۹۸ با استانهای همجوار برگزار کنیم که به دلیل کرونا متوقف شد »
از ١٠سال پیش تاکنون این پنجمینبار است که درخواست ثبتملی رسم خونبس مطرح شده و با اینکه آخرینبار، مسئولان وقت سازمان میراث فرهنگی، در پی اعتراض یونسکو به موضوع، آن را متوقف کردند، حال رییس دادگستری شوش به ایرنا گفته: «این یک نگاه تنگنظرانه به موضوع است که بخواهیم مسأله را حقوقبشری کنیم. فرهنگ مردم خوزستان خیلی غنیتر از این است، اما متأسفانه بعضی مواقع ریشهها از یادمان میرود، این رسم برای این بوده که مانع ادامه خونریزی شود، شما با هر وسیلهای جلوی خونریزی را بگیرید، مانعی ندارد، ضمن اینکه ایرادات این رسم به دلیل تأثیر شرایط اجتماعی، اکنون برطرف شده، بهطوری که در پروندههای قتلی که حلوفصل کردیم، به هیچوجه چنین چیزی مطرح نشده است. »
۱۳ آبان در تاریخ جمهوری اسلامی روز مهمی است؛ نه از آن جهت که سفارت…
در تحلیل سیاسی و روانشناختی دیکتاتوری، مسئله مقصر دانستن پذیرفتگان دیکتاتوری به عنوان افرادی که…
امروز یکم نوامبر، روز جهانی وگن است؛ این روز، یادبودِ تمام دردمندیها و خودآگاهیهایی است…
درآمد در این نوشتار به دو مطلب خواهم پرداخت. نخست، تحلیلی از عنوان مقاله و…