انتقال پایتخت به سبکِ سپاه

زیتون – احسان نادرپور: اواخر شهریور قرارگاه خاتم الانبیا سپاه با ارسال نامه‌­ای به حسن روحانی از پیشنهاد خود برای انجام صفر تا صد انتقال پایتخت خبر داد. خبری که ابوترابی یکی از حامیان این طرح و البته حامی چند سال اخیر قرارگاه خاتم در انجام این طرح اعلام کرد.

ابوالفضل ابوترابی، نماینده مجلس با اعلام این خبر گفته بود که «قرارگاه خاتم‌الانبیاء نامه‌ای را رسماً به رئیس جمهور ارسال کرده و بدون اینکه پولی از دولت بخواهد عنوان کرده که ساماندهی تهران را انجام می‌دهد و انتقال پایتخت سیاسی و اداری را نیز به سرانجام می‌رساند.»‌

ادعایی که روز گذشته محسن هاشمی در رابطه با آن موضع گیری کرد و آن را  «شعاری و غیر قابل اجرا» دانست و گفت: « این روش پاک کردن صورت مساله به کجا خواهد انجامید؟ آیا با این نگاه سرنوشت همه کلانشهرهای ما، نابودی نخواهد بود؟ باید با ایجاد مشکل در یک شهر، آن را به حال خود رها کنیم و سراغ منطقه‌ای دیگر و شهری دیگر برویم؟»

او پیش از این هم در این رابطه در جبهه مخالف ایستاده و گفته بود اگر یک دهم اعتبار انتقال پایتخت خرج تهران شود مشکلاتش حل می شود.

چه شهری جایگزین تهران خواهد بود؟

هرچند عضو کمیسیون امور داخلی و شوراهای مجلس گفت که منطقه انتخاب شده برای تاسیس پایتخت سیاسی اداری جدید «محرمانه» است، اما تاکید کرد: «این منطقه اصفهان نیست. و  ۵، ۶ مکان برای این کار «در حد اولیه کارهای اولیه» در نظر گرفته شده است.»

از سال­‌های پیش که بحث انتقال پایتخت در ایران مطرح شده بود، نام شهرهای مختلفی مطرح شد‌. این طور گمان می­‌رفت که شهرهای بزرگی چون شیراز، اصفهان یا تبریز گزینه‌­های احتمالی باشند. اما اظهارات دیگری هم نشان از انتخاب شهرهای اطراف تهران به عنوان پایتخت دارد.

عضو کمیسیون امور داخلی و شوراهای مجلس گفت که منطقه انتخاب شده برای تاسیس پایتخت سیاسی اداری جدید «محرمانه» است، اما تاکید کرد: «این منطقه اصفهان نیست».

سمنان یک از این شهرهاست. شهری کم جمعیت که چندان مهاجرپذیر هم نیست. انتخاب این شهر هم موافقان و مخالفان بسیاری دارد. یکی از اصلی‌ترین مواردی که مخالفان بر آن تاکید دارند و معتقدند به تنهایی می­‌تواند عامل عدم موفقیت این انتقال باشد، بحران آب در سمنان است. به علت کمبود آب؛ سمنانی­‌ها هم مانند بسیاری از شهرها به اضافه ‌برداشت از منابع زیرزمینی روی آوردند و این مساله پیامدهایی همچون نشست زمین در این منطقه را به دنبال داشته. شاید در راستای تامین آب برای  برپایی پایتخت بود که طرح پرحاشیه و پر اما و اگر انتقال آب دریای خزر به سمنان در دو دولت اخیر دنبال شد و البته به جایی نرسید.

سود سپاه از انتقال پایتخت چه خواهد بود؟

اما تاکید سپاه پاسداران و قرارگاه خاتم بر بی‌هزینه بودن این انتقال برای دولت این سوال را در اذهان متبادر خواهد کرد که هزینه طرح از کجا تامین می‌شود و اساسا انجام بی‌چشم داشت آن  چه سودی برای سپاه دارد؟

در اردیبهشت ماه سال ۹۸ ابوالفضل ابوترابی، عضو شورای ساماندهی مرکز سیاسی و اداری کشور و ساماندهی و تمرکز زدایی از تهران در رابطه با تصمیمات این شورا در زمینه انتقال پایتخت گفته بود: «انتقال پایتخت با احتساب گرانی‌های اخیر حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان هزینه خواهد داشت. در پایان سال یکی از شرکت‌های بزرگ و خوشنام کشور در این زمینه جلسه‌ای با شورا داشتند و یک مدل اقتصادی با عنوان «کلید در دست» طراحی شده است، به این صورت که این شرکت، به ساخت‌وساز خواهد پرداخت بدون اینکه ریالی از دولت بگیرد و در مقابل فضا‌هایی که در تهران خالی می‌شود با حضور کارشناسی تحویل خواهد گرفت.»

این بدین معناست که سپاه پاسداران در نظر دارد در ازای ساختن پایتختی از صفر تا صد در جایی «محرمانه» برای دولت، اختیار ساختما‌‌ن‌های پایتخت فعلی را در دست بگیرد.

این اما اولین باری نیست که سپاه ترجیح می­‌دهد به جای دریافت پول از دولت بابت طلب‌هایش دست به تهاتر بزند.

سعید محمد، فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبیاء، پیش از این از بدهی ۵۰ هزار میلیارد تومانی دولت به این قرارگاه خبر داد و اعلام کرده بود حاضر است به جای دریافت این هزینه سراغ تهاتر اموال اداری دولت، تهاتر نفت و استفاده از اوراق تسویه خزانه برود. او گفته بود که به دنبال برگزاری جلسات متعدد قرارگاه با رئیس سازمان برنامه بودجه و هیات رئیسه مجلس پیشنهاد شد «۸۱ پروژه مهم، ملی و تاثیرگذار تا خرداد ۱۴۰۰ تکمیل شوند اما این پرژوه‌ها به منابع مالی بالای نیاز دارند به همین دلیل از ظرفیت‌های موجود در قانون برنامه بودجه نهایت استفاده را خواهیم کرد.» به نظر می‌رسد منظور از استفاده از این «ظرفیت‌ها» همان پیشنهاد تهاتر است

در همین راستا البته این شائبه هم پیش می­‌آید که محمد به دنبال مطرح کردن هر چه بیشتر نام خود در محافل خبری­ است. محافلی که در آنان از او به عنوان یکی از گزینه‌های اصولگرایان برای انتخابات ۱۴۰۰ نام می‌برند و حالا عملکرد او در قرارگاه خاتم‌ و تلاش او برای تهاتر با دولت هم ار او چهره عملگرایی در نزد هواداران می‌سازد و هم با این تهاتر اموال دولت را از این جیب گرفته و به آن جیب می‌نهد.

ترس امنیتی؛ دلیل انتقال پایتخت؟

طرح انتقال پایتخت در ۱۷ بهمن ۹۱ توسط ۱۵۰ نفر از نمایندگان مجلس نهم پیشنهاد شد. پس از بررسی‌های فراوان و پاسکاری بین شورای نگهبان و مجلس و تعویض دولت سرانجام در اردیبهشت ۹۴ تصویب شد و از سوی مجلس به دولت فرصتی دو ساله برای بررسی این طرح و سپس انجام آن داده شد.

ابوترابی: «این مساله [تهران] خطری بالقوه برای جمهوری اسلامی و یکی از معضل‌های اصلی نظام ماست. این تمرکز بیش از حد مردم، ثروت، دانش و صنعت در تهران یک تهدید واقعی است؛ چه از لحاظ طبیعی و چه حمله‌های نظامی و چه نافرمانی‌های اجتماعی.»

به نظر می‌رسد دولت روحانی هم با این طرح موافق است. هرچند بعید است در روزهای باقی مانده از این دولت؛ حسن روحانی ریسک انجام این کار را بپذیرد و تا پایان دولت این انتقال صورت بگیرد اما او طی نامه‌ای به وزیر راه و شهرسازی که دبیر شورایعالی انتقال پایتخت هم هست؛ خواهان تصمیم‌گیری در این زمینه شده است.

اما چیزی که این بار بحث انتقال پایتخت را با دفعات قبلی متفاوت می­‌کند، پافشاری سپاه پاسداران برای انجام این کار است.

ابوترابی همین هفته پیش با اشاره افزایش مهاجرت به تهران گفته بود: «این مساله خطری بالقوه برای جمهوری اسلامی و یکی از معضل‌های اصلی نظام ماست. این تمرکز بیش از حد مردم، ثروت، دانش و صنعت در تهران یک تهدید واقعی است؛ چه از لحاظ طبیعی و چه حمله‌های نظامی و چه نافرمانی‌های اجتماعی.»

این عضو کمیسیون داخلی و شوراهای مجلس می­‌گوید: «ما باید تهران را سبک کنیم، یعنی تعدادی از دانشگاه‌های مهم، پادگان‌های بزرگ، کارخانه‌های بزرگی مثل ایران‌خودرو و سایپا را از آن خارج کنیم. بعد از آن پایتخت سیاسی را جدا کنیم، یعنی دولتی‌هایی را که محوریت سیاسی دارند و برای پایتخت نیازند، جدا کنیم. با این کار خود به خود تهران سبک می‌شود.»

احتمالا در واکنش به همین سخنان ابوترابی بود که محسن هاشمی، رییس شورای شهر تاکید کرد: «نگاهی که تهران را به عنوان منبعی از تهدیدات بالقوه و بالفعل می‌داند، از آلاینده های فزاینده تا تاب آوری پایین در برابر سوانح، شهری پر از معضلات اجتماعی و فرهنگی. پرسش اینجاست که اگر با نگاهی منفی گرایانه به تهران بنگریم، با چه پیامدهای مواجه خواهیم شد؟ … چگونه دیگر کشورها با اصلاح و ساماندهی معضلات خود می توانند به بازافرینی و نوسازی شهرها خود اقدام کنند اما باید با ایجاد مشکل در یک شهر، آن را به حال خود رها کنیم و سراغ منطقه ای دیگر و شهری دیگر برویم؟»

پیش از این همیشه بحث بر سر تراکم بالا و مشکلات جمعیتی پایتخت، آلودگی و مواردی از این دست مطرح می‌شد و کمابیش مورد تایید کارشناسان این حوزه هم بود، اما تاکید بر مسایل امنیتی و نافرمانی­‌های اجتماعی بحث تازه‌ای است که با گشوده شدن پای سپاه به این بحث آغار شده است.