در میان موافقان و مخالفان کیفر «حبس ابد» نظربینابینی نیز وجود دارد. بنا بر این نظر، کیفر حبس ابد تنها در صورتی پذیرفتنی است که همراه با مقرراتی انعطاف‌پذیر در تحمیل و اجرای آن باشد. این نظر موضوع حبس ابد را به چالش بیشتر کشیده و زمینه را برای تعدیل آن فراهم می‌سازد.
اصولا مجازات‌ها پس از گذشت زمانی مشخص تعدیل‌پذیرند. در حقوق داخلی بسیاری از کشورها از جمله ایران، موضوع تعدیل مجازات‌ها در قوانین کیفری مدنظر قرار گرفته و از دو نوع کیفیات مخففه قانونی و قضایی سخن رفته است. قدر مسلّم آن است که امکان تعدیل مجازات‌ها باید در محکمه‌ای بی‌طرف و مستقل بررسی شود و تصمیم این محکمه قابل فرجام‌خواهی باشد. سؤالی که همیشه در ذهن حقوق‌دانان مطرح می‌شود این است که آیا امکان تعدیل حبس‌های طولانی‌مدت، به ویژه حبس ابد وجود دارد؟
در برخی کشورها و با شرایطی از جمله قطعی‌بودن کیفر در دادگاه، ابراز ندامت محکوم، امکان اصلاح، تساوی میان محکومان(سایر زندانیان نیز در اوضاع و احوال مشابه از حق تعدیل مجازات برخوردارند)، رفتار محکوم در طول اجرای مجازات، نظر قضاتی که متهم را محکوم به مجازات کردند، نظر دادستان و همکاری با دادستان، امکان تعدیل مجازات حبس ابد فراهم شده است.
مواضع کشورها در برابر مجازات حبس ابد بسیار متفاوت است . کشورهای شیلی، کوبا، اسرائیل، مکزیک، اسپانیا، پرتغال و ونزوئلا بر مغایرت مجازات حبس ابد با موازین حقوق بشر تاکید ورزیده‌اند. برخی کشورها همچون قطر و عربستان سعودی مجازات حبس ابد را با توجه به خصوصیت نامعین بودن آن رد کردند. با وجود این، مجازات حبس ابد در او ضاع و احوال خاص پذیرفته شده است. جامعه جهانیِ بزه‌دیده‌شناسی درمجموع خاطرنشان می‌سازد، زندانی‌کردن قاتل بدون آزادی مشروط یعنی تا وقتی در زندان بمیرد می‌تواند ظالمانه باشد. این مجازات هم مثل حکم اعدام می‌تواند قاتل را از این فرصت‌ها محروم کند:
– مسئولیت کشتن فردی را بپذیرد؛
– اعضای خانواده قربانی را درک کند؛
– آنچه را در ذهن اعضای خانواده قربانی می‌گذرد، بفهمد؛
– به اینکه خانواده‌ای را نابود کرده اعتراف کند؛
– اینکه واقعاً نادم بوده و می‌فهمد چه صدمه‌ای به دیگران رسانده را نشان دهد.
ازاین‌رو باید درباره صدور حکم زندان ابد بدون آزادی مشروط نیز هشدار داد. اخیراً هیچ فرد صاحب‌مقامی در حد پاپ فرانسیس سخنان قاطعانه‌ای علیه این حکم نگفته است. او چندی پیش از آنکه حبس ابد از مقررات کیفری واتیکان حذف شود گفت: «حبس ابد، اعدام در لباس مبدل است.». در همین راستا دادگاه اروپایی حقوق بشر، محکومیت زندان بدون آزادی مشروط را به‌عنوان نقض کنوانسیون اروپایی حقوق بشرلغو کرده است. همچنین در یک مجموعه از تصمیمات تاریخی، این دادگاه به هر زندانی حق داد، هر زمان حکمش به وسیله دادگاه صالحه بازبینی و مورد تجدیدنظر قرار گرفت، از زندان آزاد شود.
زندان صرفا مکانی برای سلب آزادی مجرمان نیست و ویژگی اصلاح‌کنندگی آن را نباید از یاد برد. با وجود این، علی‌رغم مباحثات افرادی که اعتقاد دارند کیفر حبس ابد اصلاح و بازگشت مجرم را به جامعه غیرممکن می‌سازد، باید توجه داشت که با توجه به حذف مجازات مرگ، حذف حبس ابد بسیار چالش‌برانگیز خواهد بود. برای مثال در جریان توقف اجرای حکم اعدام در کنیا در حالی که ریاست جمهوری کنیا طی بیانیه ای اعلام کرد، اگر چه طی ۲۲ سال گذشته هیچ‌گونه حکم اعدامی در این کشور اجرا نشده، اما از گذشته ۴۰۰۰ محکوم به اعدام در زندان‌های کشور نگهداری می‌شوند. با نظر ریاست جمهوری حکم همه آن‌ها به ابد تقلیل یافت. در چنین شرایطی امکان انحلال احکام حبس ابد بسیار دشوار است و بهتر است به مراحل بعدی واگذار شود.
پایان
***
توضیح: زیتون، ضمن سپاس از آقای سعید مدنی، که با سعه‌ی صدر این مجموعه را برای انتشار در اختیار ما قرار دادند، این مجموعه مباحث «علیه اعدام» را در این‌جا خاتمه می‌دهد. علاقمندان برای مطالعه بیشتر و تفصیلی می‌توانند به کتاب «علیه اعدام» که به زودی در خارج از کشور منتشر خواهد شد ، مراجعه کنند. آرشیو مطالب منتشر شده در زیتون در« این آدرس » قابل دسترسی است.
از همین مجموعه:
آقای مسعود پزشکیان دو روز پیش در مجلس از وضع و حال بغرنج کنونی کشور…
«برای دوستدار راستین سینما، حسین سبزیان (م.)» مقدمه: مسأله در گزارش جنجال‌برانگیز یعقوبی (درگذشت: اوایل…
در دورانی که رهبر حکومت به‌جای دانش‌افزایی و تدبیر، به دنبال افزودن سوخت و برد…