زیتون ـ احسان نادرپور: پس از چند ماه سرانجام رای دیوان عالی کشور در رابطه با روح‌الله زم اعلام شد. «اعدام» سرنوشتی بود که قاضی صلواتی برای روح الله زم رقم زده بود و  حالا دیوان هم بر آن مهر تایید زد. به این ترتیب بار دیگر یکی از جنجالی‌‌ترین شخصیت­‌های رسانه‌­ای چند سال اخیر ایران که از فعالیت­‌ها تا بازداشتش تبدیل به تیتر رسانه­‌های داخل و خارج  کشور می‌­شد، بار دیگر به صدر اخبار صبح روز ۱۷ آذر ایران برگشت.

سخنگوی قوه قضاییه، صبح روز گذشته در پاسخ به سوالی درباره تایید حکم اعدام روح‌الله زم در دیوان عالی کشور، گفت: «بیش از یک ماه قبل دیوان عالی کشور به این پرونده رسیدگی کرد و حکم صادره از دادگاه انقلاب به تایید دیوان عالی کشور رسیده است.»

«بیش از یک ماه پیش» یعنی تقریبا زمانی که باشگاه خبرنگاران جوان خبر تایید حکم روح‌­الله زم را اعلام کرده بود و پس از تکذیب سخنگوی قوه قضاییه  که گفته بود: «هیچ خبر جدیدی در مورد حکم نهایی روح الله زم منتشر نشده است»، خبر را از خروجی خود حذف کرد.

به نظر می‌­رسد عده‌­ای در داخل ایران و علی‌الخصوص در میان سپاه پاسداران، علاقه زیادی به تسریع در اجرای این حکم دارند. بر اساس خبری که به دست «زیتون» رسیده، طی دو هفته اخیر نیز دست کم دو نفر از افرادی که متهم به همکاری با روح‌­الله زم بودند و پرونده­‌هایشان بلاتکلیف مانده بود، دوباره احضار و بازداشت شدند. و مجموع این اتفاقات نشان از عزم دستگاه­‌های امنیتی برای حذف سریع روح‌­الله زم و جلوگیری از خبررسانی و واکنش‌­های احتمالی دارد.

جرایم یا دام‌ها؟

اتهام جاسوسی چیزی بود که روح‌­الله زم در همان ابتدا با آن روبرو شده بود. «افساد فی‌الارض، جاسوسی به نفع سرویس اطلاعاتی اسرائیل به واسطه سرویس اطلاعاتی یکی از کشورهای منطقه، جاسوسی به نفع سرویس اطلاعاتی فرانسه و همکاری با دولت آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران»؛ مصادیق این اتهام بود. نتیجه آنها هم «افساد فی‌الارض» شد. اتهامی که بر طبق قانون، اشد مجازات آن اعدام است، اما در رابطه با مصادیق این جرائم هیچگاه اطلاعات درستی ارائه نشد.

بر اساس خبری که به دست «زیتون» رسیده، طی دو هفته اخیر نیز دست کم دو نفر از افرادی که متهم به همکاری با روح‌­الله زم بودند و پرونده­‌هایشان بلاتکلیف مانده بود، دوباره احضار و بازداشت شدند.

چیزی که مشخص است، استناد نیروهای امنیتی و دستگاه قضا به اطلاعاتی است که زیر نظر روح‌­الله زم در کانال تلگرامی آمدنیوز منتشر می‌شد و ادعا می‌شد که این اطلاعات از داخل ایران به دست آنان رسیده است. فارغ از درست بودن یا غلط بودن آن اطلاعات و اینکه روح‌­الله زم به عنوان یک خبر­نگار تا چه اندازه توانسته است از صحت این اخبار و اطلاعات مطمئن شود و اصول حرفه­‌ای را در آن رعایت کند، به نظر می‌رسد که قوه قضاییه به صرف انتشار این اخبار روح‌­الله زم را مستحق اعدام می­‌داند .

این در حالی است که دستگاه قضا طبق روال همیشگی خود مستندات قابل اتکایی برای اثبات جاسوسی این فرد و اقناع افکار عمومی ارائه نکرد و به چند اعتراف تلویزیونی بسنده کرد. از سوی دیگر قوه قضاییه جوابی به این پرسش هم نداد که سرنوشت افرادی که این اخبار را به دست زم رسانده‌اند چه می­‌شود؟ مگر نه اینکه ادعا می‌شود او از طریق نفوذ به دستگاه‌های مختلف با افرادی ارتباط گرفته و مرتکب جاسوسی شده و اطلاعاتی کسب کرده، آنها چه کسانی هستند؟

در گزارش‌های پیشین زیتون، بر اساس اطلاعات موجود، گروهی از گزینه‌های احتمالی مورد بررسی قرار گرفتند. نشانه‌ها حکایت از آن دارند که احتمالا افرادی از دل سازمان اطلاعات سپاه و با اطلاع حسین طائب، این «اخبار» را به روح الله زم می‌رساندند و این بدان معناست که زم عملا برای انجام کارهایی که اطلاعات سپاه به صورت غیرمستقیم از او خواسته بود، حکم اعدام می­‌گیرد. در مستند تلویزیونی «ایستگاه پایانی دروغ» به مواردی از این دست اشاره شده است.

بیشتر بخوانید:

روح الله زم؛ حکایتِ صید و صیاد

«مجریِ‌» بازجو و اعدامیِ«خندان»

فارغ از افراد نزدیک به نهادهای امنیتی که نامی از آنها برده نشده، این پرونده چند متهم امنیتیِ در بازداشت هم دارد؛ محمدحسین رستمی، محمدحسین تاجیک و علیرضا عباس‌زاده که هر چند حالا اسم آنان در پرونده زم هم مطرح شده، اما به دلایلی مانند افشای فساد بعد از دستگا‌ه‌های حکومتی بازداشت شدند.

علی غزالی هم یکی دیگر از افرادی بود که در پرونده خود نامی از روح‌الله زم را داشت و بعدها نام او  هم به پرونده زم راه یافت. غزالی کسی بود که در سال ۹۵ با افشای پرونده موسوم به بورسیه­‌های تحصیلی، توسط سپاه بازداشت شد. او در مرداد همان سال به یک سال حبس محکوم شد و به زندان رفت. در شهریور ۱۳۹۶، آمدنیوز ادعا کرد که علی غزالی با فشار پدرزن سابق خود؛ حسین نجات، از فرماندهان سپاه پاسداران؛ به اتهام «جاسوسی» در معرض اعدام قرار گرفته، اما غزالی نهایتا در آبان ۹۶ از زندان آزاد شد.

واکنش‌ها به خبر حکم اعدام

سازمان عفو بین‌الملل در واکنش به صدور حکم اعدام برای روح‌­الله زم نوشت: «تایید حکم اعدام روح الله زم، روزنامه‌نگار و مخالف سیاسی، توسط دیوان عالی، تصمیمی تکان‌دهنده‌‌ از سوی مقامات ایرانی مبنی بر استفاده فزاینده از مجازات اعدام به عنوان سلاحی برای سرکوب است. اقدامات فوری از جمله از سوی اتحادیه اروپا لازم است تا مقامات این حکم ظالمانه را لغو کنند.»

پیش از این سازمان گزارشگران بدون مرز هم در حمایت از روح‌­الله زم بیانیه‌­ای صادر کرده بود، گزارشگران بدون مرز (RSF)، صدور حکم اعدام برای روح الله زم، مدیر کانال اطلاع‌رسانی آمدنیوز را محکوم کرده و خواهان لغو فوری این حکم غیر قابل پذیرش شد.

خبرگزاری هرانا هم پس از اعلام خبر تایید حکم اعدام روح‌­الله زم نوشت که با وجود صدور و تایید حکم اعدام او در دیوان عالی کشور، نهادهای امنیتی کماکان از انتقال وی به بند عمومی خودداری می‌کنند.

خبرگزاری هرانا هم پس از اعلام خبر تایید حکم اعدام روح‌­الله زم نوشت که با وجود صدور و تایید حکم اعدام  او در دیوان عالی کشور، نهادهای امنیتی کماکان از انتقال وی به بند عمومی خودداری می‌کنند. زم تاکنون از فرصت تماس با خانواده­اش محروم بوده است و اکنون بیش از یکسال است که در انفرادی­‌های سپاه پاسداران در زندان اوین به سر می­‌برد.

محمدعلی زم، پدر روح الله زم، هم پیش از این حکم اعدام را «غیرقانونی» را خوانده بود و تاکید داشت که فرزندش در جریان محاکمه «از ابتدایی‌ترین حقوق خود» محروم مانده است. پدر روح‌الله زم که برای برای بیش از دو دهه ریاست حوزه هنری را بر عهده داشته است، در صفحه اینستاگرام نوشته بود که روح الله زم در جریان دادگاه «هیچ اختیاری برای دفاع کامل و جامع» از خود نداشته و این حق با «بخشنامه یک مقام قضایی به نفع تحقیقات جانبدارانه ضابطان و بازپرسان سلب گردیده است.»

از سرگیری کمپین اعدام نکنید

همزمان با انتشار خبر تایید حکم زم، کاربران شبکه­‌های اجتماعی به این حکم واکنش نشان داده و شروع به زدن هشتگ اعدام نکنید، کردند. در این میان حتی کاربران موسوم به ارزشی نیز با این هشتگ همراه شدند، با این استدلال که روح‌­الله زم مهره اصلی ماجرا نیست و او کسی نیست که باید اعدام شود. دلایل کاربران مختلف برای دفاع از زم متعدد و گاه حتی متناقض است. هر چند بر اصل خواست اعدام نشدنش توافق وجود دارد.

من برای روح الله زم #هشتک اعدام نکنید ؛ میزنم

واقعا عدالت نیست او باید تک تک مدیران و نمایندگان و مسئولان عالی رتبه قوه مجریه و … کره او را ساپورت میکردند نام ببرد

اعدام او جفا به جمهوری اسلامی ایران خواهد بود

— smajidi_ir2 (@majidii_ir) December 8, 2020

برخی از کاربران به فعال رسانه‌ای بودن زم اشاره کرده و معتقدند روزنامه نگاری جرم نیست و از سازمان­‌ها و نهادهای بین‌المللی درخواست کردند که جلوی اعدام او را بگیرند.

تایید حکم اعدام #روح_الله_زم یعنی او حالا تنها یک گام با طناب دار فاصله دارد. کشورهای غربی و بخصوص فرانسه باید پیامی قاطع به جمهوری اسلامی بدهند و به این جانیان نشسته بر مسند قدرت بفهمانند، که در دنیای امروز، اعدام یک فعال رسانه‌ای میتواند هزینه‌های بسیار سنگینی داشته باشد.

— شراگیم زند (@sharagim_zand) December 8, 2020

برخی دیگر هم به فعالیت­‌های زم و نقش او در دی ماه ۹۶ اشاره کردند و خواهان آن شدند که مردم او را فراموش نکنند و برای حفظ جانش قدمی بردارند.

واقعا روح الله زم از زمانی که گرفتنش تا الان که حکم اعدامش تایید شد بینهایت تنها و مظلوم بوده .چرا سخته برامون این حقیقت رو که روح الله زم یکی از عوامل اصلی دی ماه ۹۶ که باعث تغییر خیلی هامون شد رو به زبون بیاریم ؟

— ‌Hossein Qashqaei (@HosseinQashqaei) December 8, 2020

در مقابل گروهی هم با این استدلال که در غیاب زم و زمانی که او در زندان بود، آبان ۹۸ اتفاق افتاد و از این رو او نبود که محرک اعتراضات دی ۹۶ شد، خواهان توقف این حکم شدند.

بسیاری از سخنگویان حکومت -به‌سادگی- اعتراضات دی ۹۶ را کارِ آمدنیوز دانستند. به روی خودشان هم نیاوردند که وقتی #روح_الله_زم زندانی و آمدنیوز تعطیل بود، اعتراضاتِ بزرگترِِ آبان ۹۸ از راه رسید. #اعدام_نکنید

— Hossein Bastani حسین باستانی (@hosseinbastani) December 8, 2020

گروهی نیز از منظر مخالفت با اعدام  و اینکه مدعی العموم خواست آنان را نمایندگی نمی‌کند، خواهان توقف این حکم شدند.

نام دیگر دادستان مدعی‌العموم است و من یکی از آن عموم!
اگر نخواهم از جانب من کسی را به زندان بیندازند یا اعدام کنند باید که را ببینم؟!#اعدام_نکنید#زندانی_سیاسی_را_آزاد_کنید

— Mehdi Hajati (@MehdiHajati) December 8, 2020