زیتون-آرش بهمنی: حدود یک سال و نیم پس از انتصاب به سمت ریاست سازمان صدا و سیما و به فاصله چند روز پس از انتقاد آیت‌الله خامنه‌ای از این نهاد، شایعه کنار رفتن محمد سرافراز از صندلی ریاست رادیو و تلویزیون جمهوری‌اسلامی و جایگزینی او با عبدالعلی علی‌عسگری، خبر اول رسانه‌ها درباره صدا و سیما است.
استعفای قابل انتظار
این البته نخستین بار نیست که شایعه کنار رفتن سرافراز از سازمان صدا و سیما منتشر می‌شود. زمستان گذشته برخی رسانه‌ها خبر از آن داده بودند که سرافراز «از اواسط اسفند ده روز… در پرکارترین روزهای سال در پایان اسفند بر سرکار خود حاضر نشده است». آن زمان برخی خبرها حکایت از جانشینی غلام‌علی حدادعادل با سرافراز داشت، مساله‌ای که البته از سوی رئیس مجلس هفتم تکذیب شد. روابط عمومی سازمان صدا و سیما نیز در ایام تعطیلی نوروز در اطلاعیه‌ای نسبت به این خبر واکنش نشان داد و آن را تکذیب کرد.
یکی از همکاران سابق شبکه پرس تی‌وی، به زیتون گفت که سرافراز از جمله افرادی است که در بدنه صدا و سیما به عنوان فردی “مرموز” شهرت دارد و معروف است که وی “بدون هماهنگی با بیت” تصمیمی نمی‌گیرد
یکی از حاشیه‌های اصلی رئیس فعلی سازمان صدا و سیما به خروج بازرس ویژه او از کشور باز می‌گشت. شهرزاد میرقلی‌خان، بازرس ویژه سرافراز، به مدت پنج سال در آمریکا زندانی بود. اتهام او «دست داشتن در صدور غیرقانونی دوربین دید در شب» به ایران بود. او بهمن ماه گذشته مجبور به خروج از ایران شد و سرافراز در گفت‌وگویی با روزنامه جام‌جم به انتقاد از «عوامل یک دستگاه امنیتی» پرداخت که با احضار میرقلی‌خان، از او «خواستند کشور را ترک کند». به گفته رئیس سازمان صدا و سیما این افراد «بایستی توضیح دهند چرا با ایشان [شهرزاد میر قلی‌خان] چنین برخوردی داشته‌اند. ابتدا اتهام مضحک جاسوسی زدند و بعد که مدرک نداشتند، حرف خود را پس گرفتند».
سرافراز همچنین اضافه کرده بود که «برخی افراد دخیل در عملیات روانی علیه رسانه ملی» کسانی هستند که «سابقه امنیتی دارند و با دسترسی به اطلاعات کار عملیات روانی خود را علیه سازمان صداوسیما پیش می‌برند».
گرچه رئیس سازمان صدا و سیما اشاره نکرده بود که این ماموران امنیتی به کدام نهاد وابسته بودند، اما میرقلی‌خان در صفحه فیس‌بوک خود نوشت که ماموران سازمان اطلاعات سپاه پاسداران از او بازجویی و خواستار خروج او از کشور شدند.
فراموش نباید کرد که این تنها مشکل سرافراز در دوران ریاستش در سازمان صدا و سیما نبود. درگیری با دولت روحانی، اختلاف با مجلس، کمبود بودجه و تصمیم به تعطیلی یا ادغام برخی شبکه‌ها، حاشیه‌های ایجاد شده درباره برخی تولیدات سازمان صدا و سیما و اختلاف با برخی مدیران از جمله این مسایل بود.
به نظر می‌رسد که سخنان هفته گذشته رهبر جمهوری‌اسلامی تیر خلاصی بر دوران کوتاه ریاست سرافراز بر صدا و سیما بود. آیت‌الله خامنه‌ای هفته گذشته و در دیدار با «معلمان و فرهنگیان» گفته بود که سال گذشته «درباره لزوم برنامه ریزی دقیق و صحیح صدا و سیما برای نسل جوان» سخنانی بیان کرده بود که «متاسفانه عمل نشده است». او همچنین گفته بود که «برنامه‌های کنونی در برخی شبکه‌ها» با نیازهای جوانان دبیرستانی «به هیچ وجه… هم‌خوانی ندارند».
برخی رسانه‌ها نوشتند که علی‌عسگری در زمان جنگ «در سازمان صنایع دفاع و در عرصه موشکی نیز فعال بوده» و از او با عنوان «موسس فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه» یاد می‌شود.
سرافراز آبان ماه سال ۹۳ و با حکم آیت‌الله خامنه‌ای به سمت ریاست سازمان صدا و سیما منصوب شد. رهبر جمهوری‌اسلامی در حکم خود نوشته بود که سرافراز با با توجه به “صلاحیت‌ها” و “تجربه طولانی مدیریتی” در صدا و سیما و “آشنایی گسترده” با این سازمان، به این سمت منصوب کرده است.
سرافراز از سال ۷۱ در پست معاونت برون مرزی صدا و سیما قرار داشت. وی همچنین مدیریت شبکه‌های تلویزیونی العالم، هیسپان تی‌وی و آی‌فیلم را به عهده داشته و از اعضای حقیقی شورای عالی فضای مجازی است؛ شورایی که اعضای آن با حکم آیت‌الله خامنه‌ای انتخاب می‌شوند. نام سرافراز از دو سال پیش به لیست تحریم‌های اتحادیه اروپا به عنوان یکی از ناقضان حقوق‌بشر اضافه شد.
یکی از همکاران سابق شبکه پرس تی‌وی، به «زیتون» گفت که سرافراز از جمله افرادی است که در بدنه صدا و سیما به عنوان فردی “مرموز” شهرت دارد و معروف است که وی “بدون هماهنگی با بیت” تصمیمی نمی‌گیرد. در زمان انتشار خبر انتصاب سرافراز به عنوان رئیس صدا و سیما، برخی منابع مدعی شده بودند که حسین محمدی، معاون سیاسی صدا و سیما و معاون فرهنگی بیت رهبر جمهوری‌اسلامی، حامی اصلی وی در این سازمان است.
پس از انتصاب سرافراز، خبرگزاری تسنیم درباره وی نوشت: «سرافراز به‌عنوان چهره‌ای پاک شناخته می‌شود. او فردی جدی و ساده‌زیست است. سال‌های طولانی ــ و شاید هم تا همین حالا ــ در خانه‌ای اجاره‌ای زندگی می‌کرده است. اتومبیل او برای سال‌ها یک پژو ۴۰۵ بوده و در اکثر مواقع شخصا رانندگی می‌کرده است». فارس نیز پس از انتصاب سرافراز، او را فردی معرفی کرده بود که در طول دوران مدیریت خود در صدا و سیما «مورد هجمه» قرار می‌گرفت، زیرا «عضو هیچ دسته و گروه و باندی» نبود. به نوشته این خبرگزاری دلیل دیگر حمله‌ها به سرافراز از این جهت بود که رییس جدید صدا و سیما «فردی متکی به خود است».
رئیس بعدی صدا و سیما کیست؟
گرچه نام چند گزینه مختلف برای جانشینی سرافراز در روزهای گذشته منتشر شد، اما براساس ادعای رسانه‌ها عبدالعلی علی عسگری رئیس بعدی این سازمان خواهد بود.
علی‌عسگری در دره ریاست ضرغامی معاون توسعه و فناوری این سازمان بود. او سابقه حضور در معاونت آموزشی و ریاست دانشکده صدا و سیما را نیز در کارنامه خود دارد. سرافراز پس از انتصاب در مقام رئیس سازمان صدا و سیما، علی عسگری را از سمت خود برکنار کرد. اما تنها به فاصله چند روز صادق لاریجانی، رئیس قوه قضائیه، او را به سمت مشاور خود انتخاب کرد.
وب‌سایت ایران آن‌لاین – وابسته به روزنامه ایران – ضمن معرفی علی‌عسگری، نوشت که عزت‌الله ضرغامی – رئیس پیشین سازمان صدا و سیما – تا حدی به عمل‌کرد علی عسگری اعتماد داشت که «وقتی قرار شد کسی را به عنوان جانشین خودش معرفی کند، نام معاون فنی خود را اعلام کرد».
برخی رسانه‌ها نوشتند که علی‌عسگری در زمان جنگ «در سازمان صنایع دفاع و در عرصه موشکی نیز فعال بوده» و از او با عنوان «موسس فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه» یاد می‌شود.
آیت‌الله خامنه‌ای و سازمان صدا و سیما
سازمان صدا و سیما از جمله نهادهایی است که تعیین رئیس آن به عهده رهبر جمهوری‌اسلامی است. براساس رسمی نانوشته در دوره رهبری آیت‌الله خامنه‌ای، روسای سازمان‌های زیر نظر رهبر برای پنج سال این سمت را در اختیار خواهند داشت و فردی بیش از دو بار در سمت خود باقی نمی‌ماند.
پیش از سرافراز، صادق قطب‌زاده، محمد هاشمی، علی لاریجانی و عزت‌الله ضرغامی دیگر مدیران این رسانه بوده‌اند. مدت زمان کوتاهی هم جواد لاریجانی در مقام سرپرست آن سازمان قرار داشت که با مخالفت بنیان گذار جمهوری اسلامی جای خود را به محمدهاشمی داد.
آیت‌الله خامنه‌ای در حکم انتصاب خود برای سرافراز، ماموریت سازمان صدا و سیما را «هدایت و مدیریت فرهنگ و افکار عمومی جامعه» توصیف کرده بود، ماموریتی که «با تکیه بر فعالیت‌ها و برنامه‌های حرفه‌ای پیشرفته و عمیق رسانه‌ای، وظیفه گسترش دین و اخلاق و امید و آگاهی و ترویج سبک زندگی اسلامی- ایرانی در میان آحاد ملت» را بر عهده دارد.
نگاه به چند حکمی که آیت‌الله خامنه‌ای در دوران رهبری خود برای رییس سازمان صدا و سیما صادر کرده، نشان‌دهنده‌ی نوع نگاه وی به این رسانه و کارکرد آن است.
رهبر جمهوری‌اسلامی در نخستین حکمی که برای محمد هاشمی صادر کرد، صدا و سیما را دستگاه «عظیم و مهم» و «حساس و پراهمیت» توصیف کرد که وظیفه «ایجاد رشد فکری و فرهنگی و سیاسی و تبیین اسلام و مقابله با توطئه‌های تبلیغاتی» را بر عهده دارد. او همچنین نوشته بود که «شرط اصلی» تولید «همه برنامه‌ها» در صدا و سیما آن است که «به نحوی در خدمت هدف‌های اسلام و انقلاب قرار گیرند».
بهمن ماه سال ۷۲ رهبر جمهوری‌اسلامی حکمی مفصل برای ریاست علی لاریجانی ضمن این‌که بار دیگر خواستار آن شد که «دستگاه تبلیغاتی صدا و سیما» به مقابله با «تهاجم تبلیغاتی و فرهنگی استکبار و ایادی‌اش» بپردازد. وی همچنین خواستار آن شد که «جهت کلی» در «همه برنامه‌ها»ی صدا و سیما «مقابله با تهاجم تبلیغاتی و فرهنگی و خبری استکبار» باشد. مساله‌ای که نه تنها در خبر، بلکه «در گزارش‌ها، برنامه‌های علمی و اجتماعی و سیاسی، و بخصوص در برنامه‌های هنری و سرگرم کننده مانند نمایش و داستان‌های یکه یا دنباله‌دار، باید رعایت شود».
پنج سال بعد و در خرداد ماه سال ۷۸ لاریجانی برای بار دوم به ریاست صدا و سیما منصوب شد. این انتصاب دو سال پس از پیروزی محمد خاتمی در انتخابات ریاست‌جمهوری رخ داد. آن زمان دولت و حامیان آن، صدا و سیما را متهم می‌کردند که علیه دولت فعالیت می‌کند. با این حال رهبر جمهوری‌اسلامی در حکم خود از «فعالیت‌های برجسته و تلاش طاقت فرسای» لاریجانی تشکر کرد. وی در این حکم وظایف لاریجانی در دوره جدید مدیریت بر صدا و سیما را نیز به وی یادآور شد.
او در حکم خود بار دیگر خطاب به لاریجانی تاکید کرد که «صدا و سیما نه وسیله‌ای صرفا برای سرگرمی یا خبررسانی – که مدرسه‌یی عمومی برای همه‌ی قشرها در سراسر کشور است و برنامه‌هایی که از آن پخش می‌شود چه مثبت و چه منفی، آثاری عمیق در روحیه و فکر و رفتار و فرهنگ و بینش مخاطبان خود برجای می‌گذارد. وظیفه‌ی گردانندگان این رسانه‌ی سراسری از اینرو بسیار خطیر و سنگین است. اندکی غفلت از گردش امور و بی‌توجهی به تصمیم‌گیریها و برنامه‌ریز‌ی‌ها در آن، گاه آثار بی‌جبرانی برجای می‌گذارد».
سال هشتاد و سه و یک سال پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۴ عزت‌الله ضرغامی به عنوان رییس این سازمان برگزیده شد. آیت‌الله خامنه‌ای در حکم خود خطاب به ضرغامی از «ارتقا و پیشرفت چشم‌گیر» صدا و سیما در دوران مدیریت لاریجانی و «نقش‌آفرینی» آن در عرصه‌های گوناگون گفت. او از ضرغامی خواسته بود که صدا و سیما را «از همه جهت به آن نقطه‌ای برسانید که شایسته‌ی جمهوری اسلامی ایران است» و رییس جدید سازمان صدا و سیما را به «آن‌چه در احکام انتصابات قبلی به تفصیل گفته شده» ارجاع داد.
حکم تمدید دوره ریاست ضرغامی اما شانزدهم آبان ماه سال ۸۸ و در بحبوحه اعتراض‌ها به نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ صادر شد. آن زمان برخی رسانه‌های اصول‌گرا نوشته بودند که دلیل این تاخیر عدم رضایت آیت‌الله خامنه‌ای از روند مدیریتی ضرغامی در این سازمان بوده.
شاید به همین دلیل بود که آیت‌الله خامنه‌ای در حکم کوتاه خود برای انتصاب مجدد ضرغامی از «نقاط ضعف» این سازمان گفت که باید «پیوسته در برابر چشم جنابعالی و دیگر مدیران آن سازمان و در معرض ملاحظه و مقایسه قرار گیرد و همت بر روند نقص زدائی، به هیچ رو کاهش و سستی نیابد». او همچنین خطاب به ضرغامی نوشت که از «تجربه‌های موفق یا ناموفقِ دوره‌ی پنج ساله» برای «تکمیل یا تصحیح حرکت مجموعه» استفاده کند و اضافه کرد که انتظار دارد «نشانه‌های این تحول در اولین سال مسوولیت جنابعالی مشاهده شود».
۱۳ آبان در تاریخ جمهوری اسلامی روز مهمی است؛ نه از آن جهت که سفارت…
در تحلیل سیاسی و روانشناختی دیکتاتوری، مسئله مقصر دانستن پذیرفتگان دیکتاتوری به عنوان افرادی که…
امروز یکم نوامبر، روز جهانی وگن است؛ این روز، یادبودِ تمام دردمندی‌ها و خودآگاهی‌هایی است…
درآمد در این نوشتار به دو مطلب خواهم پرداخت. نخست، تحلیلی از عنوان مقاله و…