در «مکتب حاج قاسم سلیمانی»

زیتون ـ یلدا امیری: حسین بشیریه، پژوهشگر علوم سیاسی معتقد است نظام سیاسی جمهوری اسلامی در حال فرسایش است و یکی از وجوه این فرسایش فروپاشی اسطوره‌های قدرت است. از نگاه او این فرسایش حکایت از بحران گسترده‌تری در پیکره نظام سیاسی دارد. بشیریه از اسطوره‌های مفهومی مانند عدالت، اخلاقی کردن سیاست، مبارزه با امپریالیسم و جمهوریت یا سلطنت زدایی نام می‌برد.

حال، جمهوری اسلامی تلاش می‌کند اسطوره‌های جدیدی برای تحت تاثیر قرار دادن مردم بسازد. قاسم سلیمانی، فرمانده سابق سپاه قدس که توسط نیروهای آمریکایی در عراق کشته شد چه پیش از مرگ و چه حالا یکی از سوژه‌های حاکمیت برای این اسطوره‌سازی است اما در شرایطی که ایران با مشکلات اقتصادی بسیاری روبروست چقدر هزینه این اسطوره‌سازی می‌شود؟

مکتب سلیمانی چیست؟

بیلبوردها و پوسترهای بزرگ از چهره قاسم سلیمانی در آستانه سالگرد مرگ او در بسیاری از خیابان‌های تهران و کلان شهرهای ایران آویخته شده است. البته این تمامی ماجرا نیست. برگزاری جشنواره، ساخت فیلم، برگزاری مسابقه و نقل خاطرات و سخنانی که برخی از آنها عجیب و بزرگنمایی شده است همگی از تصمیم حاکمیت برای به تعویق انداختن تاریخ انقضای تصویر سلیمانی حکایت دارد.

پس از مرگ قاسم سلیمانی ستادی با نام ستاد رسانه‌ای «مکتب حاج قاسم سلیمانی» تشکیل شد که یکی از اقداماتش تولید برنامه‌هایی برای صدا و سیما در ارتباط با او است.

البته اسطوره‌سازی از قاسم سلیمانی موضوعی است که برخی مقامات جمهوری اسلامی علنا به آن اشاره می کنند. حمید شاه آبادی، رئیس ستاد رسانه ای «مکتب حاج قاسم سلیمانی» در این مورد می‌گوید: «بعضا کشورهایی که قهرمانی هم ندارند از نداشته های خود اسطوره می سازند در حالی که با وجود چنین اسطوره‌هایی در کشور و باتوجه به ویژگی‌های شخصیتی حاج قاسم باید تلاش شود از منش، سلوک و طرز فکر این قهرمان ملی الهام گرفته و رفتار سیاسی، اجتماعی، فردی و مدیریتی او به عنوان الگو در جامعه ساری و جاری گردد.»

پس از مرگ قاسم سلیمانی ستادی با نام ستاد رسانه‌ای «مکتب حاج قاسم سلیمانی» تشکیل شد که یکی از اقداماتش تولید برنامه‌هایی برای صدا و سیما در ارتباط با قاسم سلیمانی است.

نشان دادن نقشه حمله به اسرائیل در خواب

حسین امیرعبدالهیان، دستیار رییس مجلس در امور بین الملل، که سخنگوی ستاد قاسم سلیمانی نیز است ۱۰ دی ماه در یک برنامه تلویزیونی در سخنانی عجیب گفت: «در سفری که به سوریه داشتیم برخی از دوستان سردار سلیمانی گفتند که در برخی از عملیاتی که بر علیه نیروهای صهیونیستی در منطقه انجام می دهند، بعضی شب ها سردار به خواب دوستان می آید و نقشه راه اجرای عملیات را به ما نشان می دهد.»

اما به غیر از توانایی‌های متافیزیکی که امیرعبدالهیان از آن سخن گفته رسانه‌ها و مقامات جمهوری اسلامی در رقابتی تنگاتنگ با یکدیگر توانایی‌های دیگری را نیز برای سلیمانی پس از کشته شدن او ساخته و پرداخته کردند.

خبرگزاری فارس نزدیک به سپاه پاسداران در خبری نوشت که ‌قاسم سلیمانی علاوه بر فعالیت در عرصه نظامی و دیپلماسی، برای گره‌گشایی از وضعیت اقتصادی کشور هم پیشگام بود. فارس به نقل از دبیرکل اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق نوشت: شهید سلیمانی زمینه‌ساز افزایش صادرات به عراق از ۰.۹ به ۹ میلیارد دلار شد؛ او ستاد توسعه روابط اقتصادی را ایجاد و زیرساخت‌های مرزی با عراق را به شدت تقویت کرد.

مسابقه نهادهای مختلف در برگزاری مراسم

تنها بحث بیان خاطره و سخنرانی در ثنای سلیمانی در میان نیست، سازمان‌های مختلف با بودجه‌های دولتی برنامه‌های مختلفی برای بزرگنمایی شخصیت سلیمانی تدارک دیده‌اند.

مهدی عباسی سرپرست سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی از برگزاری «رویداد ملی دانشجویی بزرگداشت قاسم سلیمانی» سخن گفته او «شناخت علمی دقیق» از زندگی شخصی و حرفه ای و شیوه مدیریت سلیمانی را یک ضرورت دانسته و و گفته است: «تبیین مکتب شهید سلیمانی و سیره عملی ایشان نیازمند کار دقیق علمی است تا بتوانیم الگوی خوبی به دانشجویان معرفی کنیم.»

بسیج دانشجویی دانشگاه علوم تحقیقات همایشی با عنوان «مادران قاسم پرور» برگزار کرد که در آن به زنانی که نام فرزند خود را از از اول تا دوازدهم دی ماه ۱۳۹۹ قاسم گذاشته‌اند نشان ملی داده می‌شود.

بسیج دانشجویی دانشگاه علوم تحقیقات و مجمع ملی فعالان جمعیت نیز همایشی برگزار کردند با عنوان «مادران قاسم پرور» در این همایش به زنانی که نام فرزند خود را از از اول تا دوازدهم دی ماه ۱۳۹۹ قاسم گذاشته‌اند نشان ملی مادران قاسم پرور داده می‌شود.

تعداد زیادی مسابقه نیز در استان‌های مختلف در سالگرد قاسم سلیمانی توسط سازمان‌ها برنامه‌ریزی شده، اداره کل ورزش و جوانان استان زنجان مسابقه کتابخوانی برگزار کرده، تبلیغات اسلامی استان گیلان مسابقه‌ مجازی با عنوان «من و سردار دلها» در قالب عکس، نماهنگ و دلنوشته ترتیب داده، جهاد دانشگاهی تهران مسابقه خوانش وصیت‌نامه «سیاسی – معنوی» قاسم سلیمانی را با عنوان «به وقت حاج قاسم» برگزار کرده، دانشگاه بیرجند نیز مسابقه با عنوان «مکتب سلیمانی» برگزار کرده و اعلام کرده که به برندگان جوایز نفیسی داده می‌شود و به این لیست می‌توان عنوان ده‌ها مسابقه دیگر که از سوی سازمان های مختلف برگزار شد را اضافه کرد.

افزایش تنش‌ها در منطقه

کارناوال بزرگی که در هفته‌های اخیر برای اسطوره‌سازی از قاسم سلیمانی به راه افتاده، مانند مراسم تشییع او، برای مردم ایران بی‌خطر نیز نبوده است.

با بالا گرفتن تب لفاظی‌ها در مورد انتقام از مقامات آمریکایی که مسئول کشته شدن سلیمانی بودند، تنش‌ها در منطقه افزایش یافت و مقامات آمریکایی نیز به تهدیدهای جمهوری اسلامی پاسخ دادند.

در آستانه سالگرد مرگ سلیمانی بسیاری از مقامات و فرماندهان سپاه علاوه بر تمجید از گرفتن انتقام سلیمانی سخن گفتند. رهبر جمهوری اسلامی روز ۲۶ آذر در دیدار با اعضای ستاد بزرگداشت سالگرد سلیمانی و خانواده او، گفت: «آمران و قاتلان سردار سلیمانی نیز باید انتقام پس دهند و این انتقام در هر زمانی که ممکن باشد، قطعی است.»

سخنان رهبر جمهوری اسلامی با واکنش فرمانده نیروهای آمریکایی در خاورمیانه (سنتکام) روبرو شد. ژنرال کنث مک‌کنزی روز ۳۰ آذر تهدید کرد اگر ایران بخواهد در سالگرد کشته شدن قاسم سلیمانی دست به حمله‌ بزند، «آماده واکنش به آن هستیم، ما آماده‌ایم از خود، دوستان‌ و شرکای‌مان در منطقه دفاع کنیم و اگر ضرورت ایجاب کند برای واکنش نشان دادن آمادگی داریم».

اگر چه پیش از این سخنان نیز تنش‌ها میان ایران و آمریکا بالا رفته بود. روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز نیز در اواخر آبان ماه نوشت که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا امکان حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران را در جمع مشاورانش بررسی کرده اما چند مشاور و مقام ارشد، رئیس‌جمهوری آمریکا را از انجام چنین کاری بر حذر داشته‌اند و هشدار داده‌اند که این اقدامی می‌تواند جرقه برخوردهای جدی‌ در آخرین روزهای دولت او باشد.

اما تاکید چندباره بر موضوع انتقام سلیمانی، نهایتا تنش را به منطقه کشاند. حسن روحانی، رئیس دولت جمهوری اسلامی نیز روز ۱۰ دی در جلسه هیات دولت در مورد ترور سلیمانی و انتقام ایران گفت: «رئیس جمهور و وزیر خارجه آمریکا از مسوولان اصلی این جنایت و ترور وحشیانه هستند و ملت ما به عنوان یک حق، تا گرفتن انتقام خون عزیزشان، از آنها دست نخواهند کشید.»

در روزهای گذشته، نیروهای شبه‌نظامی عراقی وابسته به جمهوری اسلامی سفارت آمریکا در بغداد را هدف راکت‌های کاتیوشا قرار دادند. اقدامی که به نظر می رسید نوعی هشدار حملات گسترده‌تر در سالگرد کشته شدن سلیمانی باشد. اگر چه این حمله تلفاتی نداشت اما به دنبال آن ترامپ در توییتی به ایران هشدار داد.

در آستانه سالگرد سلیمانی  همچنین یک مقام ارشد آمریکایی اعلام کرد که دو بمب‌افکن استراتژیک بی-۵۲ برای دومین بار در یک ماه گذشته بر فراز خلیج فارس به پرواز در آمده‌اند، این مقام ارشد گفت هدف از این اقدام «بازداشتن ایران» از حمله به اهداف آمریکایی در خاورمیانه است.

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی که ظاهرا قصد آرام کردن تنش ها را داشت روز ۱۱ دی ماه گفت که دولت ترامپ را به دنبال توطئه‌ای برای ساخته و پرداخته کردن بهانه‌ای برای جنگ است و اعلام کرد که ایران خواهان جنگ با آمریکا نیست. او در توئیتی نوشت: «دولت ترامپ و همدستانش به جای مبارزه با کرونا در آمریکا، میلیاردها دلار برای ارسال بمب‌افکن‌های بی-۵۲ و ناوگروه به منطقه ما به باد می‌دهند».

ظریف در گفتگوی تلفنی با شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی وزیر امور خارجه قطر در مورد تحرکات آمریکا گفت که مسئولیت عواقب هرگونه ماجراجویی احتمالی بر عهده واشنگتن خواهد بود.

ظریف در گفتگوی تلفنی با شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی وزیر امور خارجه قطر در مورد تحرکات آمریکا گفت که مسئولیت عواقب هرگونه ماجراجویی احتمالی بر عهده واشنگتن خواهد بود.

اما سرداران سپاه هم شدیدتر از قبل به میدان آمدند و زبان به تهدید گشودند. حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران از گرفتن انتقام خون سلیمانی سخن گفت. او در حاشیه مراسم سالگرد سلیمانی تاکید کرد «ایران هیچ نگرانی ندارد» و حرف‌های نهایی خود با دشمنان را در میدان نبرد خواهد زد.

اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران هم روز ۱۱ دی در این مراسم تهدید کرد: «با این جنایتی که کردند مطمئن باشند حتی از درون خانه‌شان ممکن است کسانی پیدا شوند که پاسخ جنایت‌شان را به آنها بدهند.»

حتی شورای عالی امنیت ملی نیز آمریکا را تهدید کرد تا اسطوره سلیمانی را به امنیت ملی ایران گره بزنند. شورای عالی امنیت ملی روز ۱۳ دی ماه در اطلاعیه‌ای با اشاره به نشست ویژه خود، کشتن سلیمانی را بزرگترین خطای راهبردی آمریکا در منطقه غرب آسیا خواند و تهدید کرد که آمریکا از تبعات این اشتباه محاسباتی به آسانی رهایی نخواهد یافت. این شورا با اشاره به پیام آیت الله خامنه ای تهدید کرد که آمریکا با انتقام سخت منتقمین خون سردار سلیمانی در زمان و مکان مناسب روبرو خواهند شد.

به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی به این نتیجه رسیده اشت که ساختن اسطوره سلیمانی می تواند راه فراری از عواقب اسطوره‌های شکست خورده، گسست‌ها و واقعیات تلخ اجتماعی و سیاسی در ایران باشد و در شرایطی که بسیاری از مردم از حاکمیت و دولت جمهوری اسلامی نا امید شده اند اسطوره می تواند بخشی از شکاف میان مردم و حاکمیت را پر کند. اما این اسطوره‌سازی و به دنبال آن رجز خوانی در مورد انتقام گیری چه هزینه های مادی و فراتر از آن جانی برای مردم ایران خواهد داشت؟