زیتون-احسان نادرپور: در روزهایی که اینستاگرام و تلگرام جای تلویزیون و رادیو را گرفته و صفحات سلبریتی­‌ها و اینفلوئنسرها جایگزین رسانه‌های رسمی شده است، سخت می­‌شود از مجاری رسمی و معتبر چیزی را آموزش داد. با فرض اینکه مجاری رسمی و در کنترل حاکمیت خود منبع معتبری برای آموزش در میان بحران‌هایی مانند پاندمی کرونا باشند، این منابع کوچک و بزرگ غیررسمی و خودمختار می‌توانند خطرساز باشند.

سلبریتی‌­هایی که بدون داشتن سواد مرتبط در مورد نحوه برخورد با اتفاقات مختلف، از کرونا گرفته تا روانشناسی کودک «لایو» برگزار کرده یا مصاحبه می‌کنند در کنار ناکارآمدی حاکمیت یکی دیگر از چالش‌های جدی جامعه امروز ایران در مقابله با کرونا هستند و در این میان کروناست که پیروزمندانه و به سرعت از مردم، مسئولان و سلبریتی­ها پیشی گرفته و از همه اقشار قربانی می‌گیرد.

از فریاد سحر تا انکار بهروز

این روزها جشنواره فیلم فجر در ایران در جریان است و بحث‌ها حول رعایت شدن یا نشدن پروتکل‌های بهداشتی در این فستیوال فیلم داغ است. در میان اظهار نظرهای گوناگون اما بهروز افخمی، کارگردان، تیر خلاص را زده است. افخمی با اظهارنظرش در مورد جدی نبودن ویروس کرونا موجب تعجب تعداد زیادی از مردم شد.

او پس از بالا گرفتن انتقادات در اجرا نشدن پروتکل‌ها در جریان جشنواره فیلم فجر، ویروس کرونا را «یک برنامه جهانی وحشت» خواند که از سوی آمریکا و انگلیس طراحی شده است و ادعا کرد که این برنامه جهانی با اهداف سیاسی شکل گرفته و ما در ایران «کاسه داغ‌تر از آش» شده‌ایم. افخمی در مصاحبه­‌ی دیگری مدعی شد که در کاخ جشنواره فجر فقط جلوی ماموران انتظامات از ماسک استفاده می‌کرده تا آنها ناراحت نشوند! و به محض رفتن آنها دوباره ماسکش را در می‌­آورد و بدون ماسک به سالن سینما می­رفت. او البته در این میان تنها نبود و مسعود فراستی هم گویا با او هم نظر است و برای همین در سالن سینما و کاخ جشنواره از ماسک استفاده نمی­‌کند.

تقریبا همزمان با افخمی و در تضاد کامل با او، «فریادِ» سحر زکریا، بازیگر سینما و تلویزیون در صفحه اینستاگرام‌اش بلند شد. زکریا در لایو اینستاگرام خود روز ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ به تعلل مسئولان در خرید واکسن کرونا واکنش نشان داد و از آنان خواست برای جلوگیری از مرگ بیشتر هم‌وطنان، زودتر واکسن کرونا تهیه شود. او در ویدیویی با فریاد و اشک خطاب به مسوولان گفت: «کی می‌خواهید واکسن بخرید؟ اون واکسن کوفتی که از هر قبرستانی می‌خواهید بخرید که روی ما امتحان کنید را زودتر بخرید.»

از آن سو در روزهای برگزاری جشنواره هم اتفاقات زیادی افتاد که تعجب کاربران شبکه­‌های اجتماعی را به همراه داشت. سلبریتی­‌هایی که بعضی از آنها پیش از این از مردم خواسته بودند در خانه بمانند و برای کارهای غیرضروری از خانه خارج نشوند؛ اکنون در محل جشنواره فجر با ماسک‌­هایی نیم بند یکدیگر را به آغوش می‌کشیدند، در کنار هم عکس می­‌گرفتند، فیلم می­‌دیدند و کنفرانس مطبوعاتی برگزار می­‌کردند. از آن سو رسانه­‌هایی که باید خط مقدم اطلاع­‌رسانی در رابطه با رفتار درست مردم در روزهای کرونایی باشند هم دوشادوش  آنان، بدون رعایت فاصله اجتماعی عکاسی می­‌کردند و برای گرفتن مصاحبه­‌های اختصاصی با هم در رقابت بودند.

سحر زکریا:« «کی می‌خواهید واکسن بخرید؟ اون واکسن کوفتی که از هر قبرستانی می‌خواهید بخرید که روی ما امتحان کنید را زودتر بخرید.»

یکی دیگر از حواشی جشنواره فجر، مربوط به دیدار پرویز پرستویی و عادل فردوسی‌پور بود. انتشار فیلمی از دیدار و در آغوش گرفتن این دو نفر، بدون ماسک، انتقادات زیادی را برانگیخت که در نهایت منجر به معذرت­‌خواهی عادل فردوسی‌پور از مردم شد. او طی یادداشتی اعلام کرد: «در تمام مدت ماسک روی صورتم بود به جز زمانی که عکاسان برای عکس گفتند که ماسک را برداریم و منم برای چند لحظه ماسکم را برداشتم. درست این بود که این کار را نمیکردم. مدتها پرویز خان پرستویی را ندیده بودم یک لحظه ناخوداگاه پروتکل­ها فراموش شد از این بابت عذرخواهی می­کنم.»

شاید در نگاه اول مقصر این قضایا هنرمندان، اهالی رسانه و مسئولان جشنواره باشند اما در نهایت به نظر می‌رسد یکی از عواملی که این فضا را برای رفتارهای دوگانه در اختیار آنان قرار می‌دهد، چند صدایی و گاه بلاتکلیفی مسئولان در ایران است که اجازه نمی‌دهد سیاست هماهنگی برای برخورد با این شرایط شکل بگیرد.

شخص رهبر جمهوری اسلامی هر چند این روزهای بر زدن ماسک و رعایت پروتکل‌ها برای کاهش آثار مخرب تاخیر در خریدن واکسن تاکید دارد، اما در روزهای ابتدایی شیوع ویروس کرونا طی اظهارنظرهایی باعث شد تا ویروس کرونا جدی گرفته نشود و قرنطینه در ایران بر خلاف اکثر کشورهای پیشرفته انجام نشود.

او ابتدا اعلام ورود ویروس کرونا به ایران در اوایل بهمن سال گذشته آن را بهانه‌­ای از سوی دشمنان انقلاب، برای عدم شرکت مردم در انتخابات مجلس دانست و با افتخار اعلام کرد که بر خلاف تبلیغات دشمنان صف شرکت در انتخابات در شهر قم شلوغ بود و مردم توجهی به این حرف­‌ها نکردند. پس از آن هم در روز درخت‌کاری اعلام کرد که مساله کرونا را خیلی بزرگ نکنیم. از این دست اظهارات آیت‌الله خامنه‌­ای باعث شد تا مدتها سیاست منسجمی برای سازماندهی برخورد با ویروس کرونا وجود نداشته باشد و با وجود دست بسته رسانه‌ها و دولتمردان بی اختیار و ناکارآمد، این تعداد فالوور افراد شناخته شده در اینستاگرام بود که مشخص می­‌کرد برخورد درست با این ویروس کدام است و غلط چیست .

سلبریتی‌ها از ابتدای کرونا تا به امروز

هنرمندان و شخصیت­‌های سینما و تلویزیون و حتی به اصطلاح شاخ‌های اینستاگرامی با ضریب نفوذ بالای خود در میان اقشار مختلف به محل ارجاع در این بحران فراگیر بدل شدند. گروهی البته با بازپخش دستورات بهداشتی تایید شده و موثق تاثیر مثبتی بر روند آموزش عمومی داشتند. اما آثار مخرب این آموزش غیررسمی هم کم نبود.

بهنوش بختیاری، بازیگر سینما با حدود ۹میلیون فالوور در صفحه شخصی خودش تبلیغ شربتی را می‌کرد که مدعی بود مردم با خرید این محصول گیاهی می­‌توانند از ابتلا به ویروس کرونا جلوگیری کنند. از آن سو شایلی محمودی، بازیگر سینما و همسر بنیامین بهادری خواننده پاپ، مدعی شده بود که واکسن­‌ها اهداف غیرانسانی را دنبال می­‌کنند و در نتیجه از مادران خواسته بود راضی نشوند به فرزندانشان واکسن تزریق کنند.

در روزهایی هم که واکنش‌­های منفی نسبت به تولید واکسن کرونای ایرانی و انتقاد از تعلل در نخریدن واکسن تایید شده خارجی در پی سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی بالا گرفت بعضی از بازیگران با مصاحبه­‌هایشان در مورد واکسن ایرانی سعی کردند فضا را تا حد امکان تعدیل کنند.

شیرین یزدان، بخش بازیگر فیلم ابد و یک روز در گفتگویی در این باره گفت: «هر واکسنی خطرات خود را دارد و نمی‌توان گفت که نمونه های خارجی بی خطر هستند، اما ترجیح من استفاده از نمونه داخلی است.»

سیروس میمنت، بازیگر سریال­‌های تلویزیونی هم از واکسن ایرانی دفاع کرد و مدعی شد تزریق واکسن ایرانی نشانه حمایت از تولید ملی است و از واکسن ایرانی استفاده می­‌کند.

سیروس میمنت، بازیگر سریال­‌های تلویزیونی هم از واکسن ایرانی دفاع کرد و مدعی شد تزریق واکسن ایرانی نشانه حمایت از تولید ملی است و از واکسن ایرانی استفاده می­‌کند.

اما وبسایت افکارنیوز با تیترِ «بازیگر محبوب: از واکسن ایرانی کرونا استفاده می‌کنم»، سعی کرد اینگونه حمایت سید جواد هاشمی بازیگر فیلم­های ژانر جنگی از واکسن ایرانی را پوشش دهد. سیدجواد هاشمی هم اعلام کرد که از واکسن ایرانی کرونا استفاده می‌کند؛ زیرا به آن اطمینان کامل دارد.

اما جدای از این اظهارنظرها، در عملکرد سلبریتی‌­ها هم، مانند آنچه در جشنواره فجر رخ داد جای انتقاد هست.

در فاجعه اخیر مرگ دو فوتبالیست سابق تیم ملی و باشگاه پرسپولیس، علی انصاریان و مهرداد میناوند هر دو در یک برنامه تصویری مربوط به اپلیکیشن پرسپولیس شرکت کرده بودند و  علاوه بر این دو نفر تعدادی از عوامل پشت صحنه هم به ویروس کرونا مبتلا شدند. این استودیو متعلق به شبکه پرس تی وی از زیر مجموعه‌­های صدا و سیما است و شنیده­‌ها حاکی از آن است که در این استودیو پروتکل‌­های بهداشتی رعایت نشده است و عکس­‌های پشت صحنه آن برنامه هم نشان از حضور افرادی بدون ماسک و  عدم رعایت فاصله اجتماعی دارد.

حسین کرمانپور، مدیرکل روابط عمومی و امور بین‌الملل و سازمان نظام پزشکی ایران نیز پس از مرگ مهرداد میناوند در رابطه با عدم رعایت پروتکل­‌های بهداشتی در استودیوهای تلویزیونی گفت: «میناوند آخرین نخواهد بود! روی استودیو‌های ضبط برنامه و تهیه فیلم و سریال نظارت چندانی نیست! من خود در چندین برنامه شرکت کرده و ملاحظه کرده‌ام! برای این عزیزان موضوع چندان جدی نیست!»

حسین کرمانپور: «میناوند آخرین نخواهد بود! روی استودیو‌های ضبط برنامه و تهیه فیلم و سریال نظارت چندانی نیست! من خود در چندین برنامه شرکت کرده و ملاحظه کرده‌ام! برای این عزیزان موضوع چندان جدی نیست!»

پس از انتقال این دو نفر به بیمارستان هم شخصیت­‌های ورزشی و هنری بسیاری به بیمارستان رفتند و تجمع آن­ها در بیمارستان و در کنار هواداران و خبرنگارانی که برای دیدن آنها و به دست آوردن آخرین خبرها از وضعیت میناوند و انصاریان به آنجا آمده بودند؛ همگی دست به دست هم داد تا یکبار دیگر اصل ماجرا که قطع چرخه انتقال این ویروس است به فراموشی سپرده شود. این اتفاق در مراسم ختم مهرداد میناوند هم ادامه پیدا کرد.

عدم وجود سازو کار مناسبی برای آموزش و نبود عزم جدی از سوی حاکمیت در اجرای پروتکل‌های بهداشتی میدان را برای بازیگران مجازی این عرصه خطیر بازکرده. عرصه‌ای که هر چند در آن ۲۰ ثانیه شستن دست‌ها و زدن ماسک هم گاهی آموزش داده می‌شود اما از تبلیغات روغن بنفشه تا ضد تبلیغ برای واکسن هم یافت می‌شود. با طولانی شدن این پاندمی حالا گاه به نظر می رسد که نه تنها مسئولیت اجتماعی آموزش و رفتار صحیح که حتی غریزه حفاظت از جان خود هم از یاد بعضی از این افراد تاثیر گذار که چشم ده‌ها هزار نفر به آنان دوخته شده  رفته است.