چرا واکسیناسیون کرونا در ایران کند پیش می‌رود

زیتون ـ یلدا امیری: آغاز موج چهارم کرونا در ایران با ویروس جهش‌یافته، از هفته آخر بهمن ماه توسط حسن روحانی اعلام شد. حال در نیمه اسفند و در حالی که بسیاری از کشورها با خرید گسترده واکسن بخش خوبی از گروه‌های در معرض خطر را در حد ممکن مصون کرده‌اند، در ایران هنوز وعده‌ها محقق نشده ‌است.

بر اساس گزارش‌ها از ایران وضعیت شیوع کرونا در برخی از مناطق این کشور بحرانی است. مقامات وزارت بهداشت جمهوری اسلامی اخیرا اعلام کرده‌اند که در حال حاضر ۱۱ شهر قرمز، ۳۲ شهر نارنجی، ۲۵۱ شهر زرد و ۱۵۴ شهر آبی هستند. خوزستان اما در وضعیت بسیار بدی قرار دارد، هر چند که همواره آمار رسمی مقامات ایران در مورد کرونا محل شک و تردید بوده است، اما منبع دیگری در این مورد وجود ندارد. بر اساس آمار روزانه دولتی در ایران، شمار جان‌باختگان کرونا در ایران از سقف ۶۰ هزار نفر عبور کرده است.

مقامات جمهوری اسلامی مدام مردم را به رعایت پروتکل‌های بهداشتی دعوت می‌کنند و از آنان می‌خواهند سهم خود را برای کنترل این بلای جان ایفا کنند اما به نظر نمی‌رسد در وظایف خود چندان پیگیر باشند، کندی روند واکسیناسیون در ایران در حالی که این کشور آسیب‌دیده‌ترین کشور آسیا از کروناست، موید این مطلب است.

آیت‌الله خامنه‌ای نیز به تازگی بار دیگر مردم را به رعایت توصیه‌ها دعوت کرده و گفته که خودش نیز به آنها عمل می‌کند، اما آیا رهبر جمهوری اسلامی نیازی به رعایت توصیه‌ها دارد؟

توصیه‌های بهداشتی «آیت الله»

رهبر جمهوری اسلامی روز ۱۵ اسفند به مناسبت روز درختکاری و هفته منابع طبیعی پس از کاشت دو اصله نهال میوه در مورد کرونا گفت: «سال گذشته در ایام عید، مردم عزیز به توصیه‌ها کاملاً عمل و بلای بزرگی را از سر کشور دور کردند اما امسال خطر بیشتر و فراگیرتر است بنابراین امسال هم همگان توصیه‌ها را رعایت کنند. هر چه ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرد باید عمل شود. اگر سفر را ممنوع کردند، مردم به سفر نروند، بنده هم قطعا مانند سال گذشته به سفر نخواهم رفت.»

او با گفتن آنکه به سفر نخواهد رفت در واقع خواست خود را همانند مردم و در کنار آنها نشان دهد. این در حالی است که در این همانندی محل تردید است. در حالی که رهبران سیاسی و مذهبی بسیاری از کشورها واکسینه شدن خود را به دلایل مختلف و از جمله برای ترغیب مردم برای استفاده از واکسن خبری می‌کنند، در ایران خبری از واکسینه شدن یا نشدن آیت الله خامنه‌ای در دست نیست. اما تغییر رفتارهایی در رهبر جمهوری اسلامی، نشان از آن دارد که احتمالا او واکسن را دریافت کرده است.

پس از آنکه رهبر جمهوری اسلامی واردات واکسن های آمریکایی و بریتانیایی را ممنوع کرد اخباری در مورد امکان دریافت واکسن فایزر توسط او منتشر شد. آیت‌الله خامنه‌ای که پس از شیوع کرونا مدت‌ها دیدارهای عمومی را لغو کرده و تنها ملاقات مجازی برگزار می‌کرد، روز ۱۹ بهمن با ده‌ها نفر از فرماندهان نیروی هوایی دیدار حضوری برگزار کرد. همین دیدار به گمانه‌زنی‌ها در مورد استفاده او از واکسن دامن زد.

در حالی که رهبران سیاسی و مذهبی بسیاری از کشورها واکسینه شدن خود را خبری می‌کنند، در ایران خبری از واکسینه شدن یا نشدن آیت الله خامنه‌ای در دست نیست.

آیت‌الله خامنه‌ای در ادامه سخنان خود در روز درختکاری با ابراز ناخرسندی از گرانی‌ها و مشکلات معیشتی، افزود: «این وضع در آستانه عید غصه بزرگی ایجاد کرده است. البته اجناس مانند میوه‌ها فراوان است اما قیمت‌ها بسیار بالا است که سود این قیمت بالا هم به جیب باغداران زحمتکش نمی‌رود بلکه نصیب دلالها و واسطه‌های سودجو می‌شود و ضرر آن به مردم می‎رسد.»

رهبر جمهوری اسلامی در حالی برای مردم ابراز نگرانی می‌کند که حکومت تحت امر او تا کنون اقدام موثری در جهت خرید واکسن انجام نداده و عملا در مقابل مرگ و میر روزانه تعداد زیادی از مردم ایران بی تفاوت است.

چقدر واکسن وارد شده است؟

کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو در مورد میزان واکسن وارداتی  گفته است: «تا کنون ۵۷۰ هزار دوز واکسن کرونا از دو کشور وارد ایران شده است. جهانپور، با بیان اینکه محموله سوم واکسن «اسپوتنیک وی» شامل ۲۰۰ هزار دوز واکسن است، افزود: این محموله ابتدا توسط سازمان غذا و دارو کد گذاری و برچسب گذاری می‌شود و سپس تحویل معاونت بهداشت وزارت بهداشت می‌شود تا تزریق آن بر اساس سند ملی واکسیناسیون آغاز شود.»

او گفت: با احتساب این محموله تاکنون ۳۲۰ هزار دوز واکسن اسپوتنیک روسیه و ۲۵۰ هزار دز واکسن سینوفارم چین به کشور وارد شده است.

این در حالی است که گزارش‌ها از اهدایی بودن واکسن‌های چینی خبر می‌دهد. همچنین اعتبار واکسن روسی هم بارها زیر سوال رفته است. حسین کرمانپور، مدیرکل روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان نظام پزشکی ایران، روز شنبه ۱۱ بهمن در گفت‌وگو با «سلامت نیوز» گفت که واکسن اسپوتنیک‌وی تاییدیه سازمان جهانی بهداشت را ندارد و تنها مورد تایید سازمان غذا و داروی ایران است. او گفت که از نظر سازمان نظام پزشکی کشور، برای وارد کردن واکسن، شرط تأیید از سوی سازمان جهانی بهداشت اساسی است و از آنجا که واکسن اسپوتنیک‌وی این تاییدیه را ندارد، مورد تایید و قابل استفاده نیست. با وجود این واکسن روسی وارد و به کادر درمان تزریق شد.

حسن روحانی در نشست روز ۲۰ بهمن ستاد ملی مقابله با کرونا با اشاره به این که یکی از مطالبات مردم تامین هر چه سریع‌تر واکسن کروناست وعده داد که دولت تمام توان خود را به کار می‌گیرد تا واکسن مطمئنی را خریداری و وارد کشور کند.

در اواسط بهمن ماه سالجاری و بعد از سخنرانی ضد واکسن آمریکایی ـ انگلیسی رهبر جمهوری اسلامی، کوواکس، نهاد هماهنگ کننده تهیه واکسن زیر نظر سازمان بهداشت جهانی، برنامه توزیع دور اول واکسن به کشورهای عضو را اعلام کرد که بر اساس برنامه اولیه قرار شد بیش از ۴ میلیون دوز واکسن استرازنکا به ایران تحویل داده شود. بر اساس میزان تولید و تعهد شرکت‌ها گفته شد که توزیع واکسن ممکن است چند ماه طول بکشد.

تاکنون تنها ۳۲۰ هزار دوز واکسن اسپوتنیک روسیه و ۲۵۰ هزار دوز واکسن سینوفارم چین به کشور وارد شده است.

سفارت بریتانیا در ایران نیز تایید کرد که ایران ۴.۲ میلیون دوز واکسن تولید شده توسط دانشگاه آکسفورد و شرکت سوئدی استرازنکا را خریداری کرده است.

از دیگر واکسن‌های وعده شده واکسن هندی بود. سعید نمکی، وزیر بهداشت در شهریور ماه در جلسه ستاد ملی کرونا گفت که قرار است از یک شرکت هندی که صاحب آن یک ایرانی زرتشتی است، ۲۰ میلیون دوز واکسن کرونا خریداری کنیم. اما از آن زمان دیگر خبری از واکسن‌های هندی هم نشد، تا آنکه محمود واعظی، رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور روز ۲۴ بهمن اعلام کرد :« غیر از واکسن روسی، درحال مذاکره برای خرید واکسن کرونا از چین و هند هم  هستیم، فکر می‌کنم با این اقدامات، سبد ما از واکسن کامل خواهد شد و همه این موارد را قبل از عید خواهیم داشت.» این در حالی است که کمتر از دو هفته تا پایان سال باقی مانده و تنها خرید‌های ایران همان بود که پیش از این ذکر شد.

واکسن ایرانی

به نظر می‌رسد بخشی از وقت‌کشی و تعلل جمهوری اسلامی در خرید واکسن بابت وقت دادن به واکسن ایرانی است تا به بهره‌برداری برسد. پیش از این محمدرضا شانه‌ساز، رییس سازمان غذا و داروی ایران، طی اظهاراتی جنجالی درباره خرید واکسن گفته بود: «هر چه واکسن دیرتر تحویل داده شود قیمت کمتر می‌شود و اینکه می‌بینید مسئولان از جواب دادن صریح و آشکار طفره می‌روند و پاسخ آشکار نمی‌دهند، به این دلیل است که ما در مرحله چانه‌زنی هستیم و اگر تولید داخل برسد قیمت وارداتی کاهش پیدا می‌کند.»

این اظهارات شانه‌ساز را اما اسحاق جهانگیری، معاون حسن روحانی تکذیب کرد و گفت:«با وجود همه فشارهای اقتصادی، محدودیتی برای تامین منابع مورد نیاز خرید واکسن کرونا نداریم.»

با وجود این گذشت زمان و کندی واکسیناسیون تلویحا بر صدق گفتار رییس سازمان غذا و داروی ایران شهادت می‌دهد.

علی امیر سوادکوهی، رئیس انجمن مراقبت‌های ویژه ایران هم در ۲۲ آذرماه ادعای ساخت واکسن کرونا در ایران را پاک کردن صورت مسئله عنوان کرده بود. او با تاکید بر این که قرار نیست همه کشورها واکسن‌سازی داشته باشند، گفت که کشور پیشرفته‌ای مانند فرانسه هم قدرت ساخت واکسن را ندارد، اما واکسن را از شرکت فایزر رزرو می‌کند. او تلاش ایران برای ساخت واکسن کرونای داخلی را اصرار بر شنا خلاف جهت آب توصیف کرد.

بیشتر بخوانید:

دردِ بی‌اعتمادی و واکسنِ ایرانی کرونا

چه کسی «شان» ارزیابی واکسن کرونا را دارد؟

سیاست واکسیناسیون و واکسن‌سازی سیاسی

از سوی دیگر اما بسیاری از افرادی که دستی در ساخت واکسن ایرانی دارند این واکسن را تایید و مردم را تشویق به استفاده از آن می‌کنند.

جلیل کوهپایه زاده، رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران روز ۱۱ اسفند اعلام کرد که واکسن ایرانی کووپارس از نظر فنی و کیفیت از بهترین واکسن‌های تولیدی دنیا در مقابله با کرونا است که با فناوری بومی تولید شده‌است. او در نشست ستاد استانی مبارزه با کرونا افزود: این واکسن در موسسه رازی یکی از بهترین مراکز واکسن سازی کشور در دست تولید و انجام مراحل مختلف تست انسانی است.

مینو محرز، مسؤول مطالعات کارآزمایی بالینی واکسن کوو ایران نیز روز ۱۱ اسفند گفت: استانداردهای بین‌المللی در تهیه واکسن کرونای کووایران بسیار رعایت شده و فکر نمی‌کنم کمتر واکسنی این طور اصول لازم را رعایت کند.​

بی شک جمهوری اسلامی ساخت واکسن کرونا را دستاوردی علمی و علاوه بر آن سیاسی برای خود تلقی می‌کند، اما موانع بزرگ و جدی برای رسیدن به یک واکسن جدید وجود دارد علاوه بر این ایجاد خط تولید انبوه و استاندارد واکسن پرخرج و بغرنج است. در این مسیر مقامات جمهوری اسلامی جان میلیون ها ایرانی را گروگان گرفته اند تا سر انجام یک سال پس از بقیه کشورها واکسنی را به مردم ایران عرضه کنند که از نظر بسیاری اما و اگرهای زیادی در استفاده از آن وجود دارد.